Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Imom Molik Kufa ahlidan bo‘lgan bir kishidan rivoyat qiladi:
Qarang-a, qanday oliyjanoblik! Urush vaqti. Bir dushman toqqa qochib, yashirinib oldi. Lekin uni quvib borgan musulmonning yolg‘on va’da berib, dushmanni o‘ldirishga haqqi yo‘q. Agar yolg‘on va’da berib, biror mushrikni o‘ldirsa, u o‘z hukumati tomonidan o‘lim jazosiga hukm qilinadi.
Imom al-Voqidiy va Ibn Asokir Abdulloh ibn Abu Hadrad al-Aslamiydan rivoyat qiladilar:
«Umar ibn Xattob roziyallohu anhu bilan Jobiyaga keldik. U ahli zimmadan bir cholning taom tilanib yurganini ko‘rib qolib, uning kimligini so‘radi. «U ahli zimmadan, yoshi ulg‘ayib, zaiflashib qolgan», deyildi.
Umar uning zimmasidagi jizyani bekor qildi. Keyin: «Undan jizya olib, zaiflashgan chog‘ida taom tilantirib qo‘ydingizmi?!» deb, Baytulmoldan o‘n dirham nafaqa joriy qildi. Uning oilasi bor edi».
Abu Ubayd va Ibn Zanjavayh rivoyat qiladilar:
«Umar roziyallohu anhu bir qari zimmiy cholning masjid eshigi oldida tilanib turganini ko‘rib qoldi va:
«Senga nisbatan insof qilmabmiz. Yoshligingda sendan jizya olibmiz. Katta bo‘lganingda seni zoye qilibmiz», dedi. So‘ngra Baytulmoldan unga yetarli maosh joriy qildi».
«Hadis va hayot» kitobining 23-juzidan olindi
Qozog‘iston musulmonlari diniy boshqarmasi tashkil topganiga 35 yil to‘lgani munosabati bilan Olmaota shahrida “Markaziy Osiyo va Qozog‘istonda Islom: tarixiy an’analar va zamonaviy imkoniyatlar” mavzusida nufuzli xalqaro anjuman o‘tkazildi. Unda turli davlatlardan kelgan islom ulamolari ishtirok etishdi. Jumladan, O‘zbekiston musulmonlari idorasi huzuridagi Fatvo markazi direktor o‘rinbosari G‘ulomiddin Xolboyev ham qatnashib, “Sun’iy ong (intellekt) va uning hukmi” mavzusida chiqish qildi.
Darhaqiqat, sun’iy ong (SO) – odam kabi fikrlab, qo‘yilgan muammoga yechim topishga yo‘naltirilgan bugungi texnologiya. Garchi u turli uskuna va jihozlar ko‘rinishida bo‘lsa ham, qaror qabul qilish, insoniy xulq-atvorga taqlid qilish kabi qobiliyatlarga ega.
Axborot asri deb atalayotgan bugunga kelib ilm-fan va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari juda ham tez va shiddat bilan rivojlanib bormoqda. Taraqqiy etgan o‘lkalarda sun’iy intellekt imkoniyatlaridan foydalanish kengayib, u ko‘plab sohalarga kirib bormoqda. Ushbu “ong”ning shar’iy hukmiga aniqlik kiritish zamona faqihlari oldida turgan muhim vazifalardan. Zero, undan musulmonlar ham keng miqyosda foydalanmoqda.
O‘zbekiston ulamolari vakili G‘ulomiddin domla Xolboyevning chiqishi shu ma’noda katta qiziqish bilan tinglandi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati