O`zbekiston musulmonlari idorasi

Allohni do‘st tut, odamlarning gap-so‘zin unut!

16.12.2024 3031 7 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Sufyon ibn Uyaynadan Muhammad ibn Maymun Makkiy rivoyat qilganlar: «Ibrohim ibn Adhamga: «Uylansangiz bo‘lmaydimi?» – deyilganda, u kishi: «Nafsim zo‘rlik qilmaganida, uylanmasdim», – deb aytdilar».

Xalaf ibn Tamim aytganlar: «Ibrohim ibn Adham bolta olib, toqqa bordilar va o‘tin yig‘ib kelib, sotdilar. Puliga har xil holva sotib olib, do‘stlariga tortiq qildilar. Holva yeyilayotgan paytda sho‘xchan ohangda: «Yugurganniki ham, buyurganniki ham bo‘ldi, maza qilib olaveringlar!» – dedilar».

Isom ibn Ravvod ibn Jarroh otalaridan rivoyat qilganlar: «Bir kecha Ibrohim ibn Adham bilan birga edim. Bir kishi yangi pishgan meva keltirdi. Ibrohim evaziga berish uchun narsa izlab, yon-atrofga qaradilar. Mening egarimni ko‘rsatib: «Shuni ol», – dedilar. U egarni oldi. Mening narsam bilan o‘ng‘aysizlikdan xalos bo‘lganlariga sevinib ketdim».

Ali ibn Bakkor aytganlar: «Bani Ijldan bo‘lgan oliy nasabli Ibrohim ibn Adham o‘rim paytida she’r xirgoyi qilardilar:

اتخذ الله صاحبا ودع الناس جانبا

Sen Allohni o‘zingga do‘st tut,
Odamlarning gap-so‘zin unut.

Ibrohim ibn Adham ko‘ylaksiz, yaktak kiyardilar. Yozda to‘rt dirhamlik ko‘ylak va ishtondan boshqa narsa kiymasdilar. Muqimlik paytlarida ham, safarda ham ro‘za tutardilar. Kechalari uxlamasdan tafakkur qilardilar. Mardikorlik qilganlarida, ish haqlarini do‘stlari olardi, o‘zlari pulni ushlamasdilar. «Bunga ko‘nglingiz tusagan narsalaringizni olib yenglar», – derdilar. O‘zlari e’tibor bermay o‘tirardilar. Yorg‘uchoqda ikki mud bug‘doyni bir qo‘llari bilan yanchardilar».

Abu Yusuf G‘asuliy aytganlar: «Avzo’iy Ibrohim ibn Adhamni ovqatga taklif qildilar. Ibrohim kamgina taom yedilar. Avzo’iy buning sababini so‘raganlarida, u kishi: «Taom kam bo‘lgani uchun», – deb javob berdilar». (Kunlarning birida Ibrohim ibn Adham ko‘p ovqat pishirib, Avzo’iyni mehmonga chaqirdilar. Avzo’iy: «Isrofgarchilikdan qo‘rqmaysizmi?» – deganlarida, u zot: «Alloh xushlamagan ish – isrof bo‘ladi. Ammo kishining birodariga ehson qilishi dindandir», – deb javob berdilar.)

Bishr Hofiyga Yahyo ibn Yamon: «Sufyon Ibrohim ibn Adham bilan birga o‘tirsalar, ko‘p o‘ylab, kam gapirardilar», – deganlar.

Abdurrahmon ibn Mahdiy Tolutdan rivoyat qilganlar: «Ibrohim ibn Adhamning: «Shuhratga o‘ch kimsa Allohga ishonmabdi», – deganlarini eshitdim».

Shuhratni yaxshi ko‘rib, o‘zi sezmaydigan kishiga bu borada tanbeh berilsa, xafa bo‘lmaydi, o‘zini oqlamaydi, aybini tan olib: «Kamchiliklarimni ko‘rsatganlarga Allohning rahmati bo‘lsin», – deb aytadi, nafsiga qul bo‘lib qolmaydi. O‘z aybini sezmaslik, sezishga harakat qilmaslik – dardi bedavo.

Isom ibn Ravvodga Iso ibn Hozim Naysoburiy aytganlar: «Ibrohim ibn Adham bilan Makkada edik. U zot Abu Qubays tog‘iga qarab: «Iymoni mukammal mo‘min tog‘ni qimirlatishni istasa, qo‘lidan keladi», – dedilar. Shunda tog‘ qimirlay boshladi. Ibrohim ibn Adham: «Jim tur, men seni nazarda tutganim yo‘q», – dedilar».

Ibn Abu Dunyoga Muhammad ibn Mansur, u kishiga Horis ibn Nu’mon aytganlar: «Ibrohim ibn Adham eman daraxti mevalarini terardilar».

Makkiy ibn Ibrohim aytganlar: «Ibrohim ibn Adhamdan: «Mo‘minning karomati nimalarga qodir?» – deb so‘rashdi. «Toqqa «Qimirla», desa, u qimirlaydi», – deb javob berdilar. Shu payt tog‘ qimirlay boshladi. Ibrohim ibn Adham unga qarab: «Senga aytganim yo‘q», – dedilar».

Ibrohim ibn Adham aytganlar: «Hamma podshoh ham adolatli bo‘lmaydi, adolatsiz podshoh o‘g‘ri bilan barobardir. Hamma olim ham taqvodor bo‘lmaydi, taqvosiz olim bo‘ri bilan barobardir. Kimki Allohdan boshqaga qullik qilsa, u bilan itning o‘rtasida farq yo‘q».

Bizga Ahmad ibn Ibrohim Juludiy va boshqalar xabar berdilar. Ularga Abdulloh ibn Lattiy, u kishiga Ja’far ibn Mutavakkil, u kishiga Abul Hasan ibn Allof, u kishiga Hammomiy, u kishiga Ja’far Xuldiy, u kishiga Ibrohim ibn Nasr, u kishiga Ibrohim ibn Bashshor aytib berganlar. U kishi Ibrohim ibn Adhamning: «Fidoyilari bo‘lgan din ulug‘dir. Alloh yo‘lida ilm o‘rgangan kishi uchun o‘zini ko‘z-ko‘z qilgandan ko‘ra, pinhonlik yaxshiroqdir. Allohga qasamki, uyqu bilan o‘tadigan hayotga ishonch yo‘q. Ajalga pesh qilinadigan uzr yo‘q. Shunday ekan, e’tiborsizlik, kamchilik, sustkashlikka ne hojat?! Sermazmun amallarimiz uchun, bardavom tavbamiz uchun, boqiy hayotning mazmunli bo‘lishi uchun foniy hayot tashvishlariga rozi bo‘ldik», – deganlarini eshitganlar.

Ibn Bashshor yuqoridagi sanad bilan shunday deganlar: «Bir kuni Ibrohim bilan birga tunadik. Nonushtaga yeydigan hech vaqomiz yo‘q edi. «Ey Ibn Bashshor, Alloh taolo miskinlar va faqirlarga qanday ne’matlar va rohatlar bergan-a?! Qiyomat kuni ulardan zakot, haj, sadaqa va silai rahm to‘g‘risida so‘ramaydi! G‘am yema, Alloh taoloning O‘zi rizq beradi. Qasamki, biz har jihatdan boymiz. Bizga dunyo rohati berilgan. Allohning toatida ekanmiz, hech narsadan tashvishga tushmaymiz», – dedilar. So‘ngra namozga turdilar. Men ham turib, namoz o‘qiy boshladim.

Bir kishi sakkizta non va anchagina xurmo olib keldi. Ibrohim ibn Adham: «Ey tashvishga tushgan birodarim, ol, ye», – dedilar. Shu payt bir tilanchi kirib keldi. Unga xurmo bilan uchta non berdilar. Menga uchta non berib, ikkita nonni o‘zlari yedilar.

Bir kuni u kishi bilan do‘mpayib ko‘rinib turgan qabrning oldiga keldik. Uning haqqiga duo qildilar va shunday dedilar: «Bu – Humayd ibn Jobirning qabri. U mana shu diyorlarning amiri edi. Bir paytlar mol-dunyo ummoniga sho‘ng‘igan ekan. Keyinchalik Alloh taolo uni bundan xalos qilibdi. Menga xabar berishlaricha, bir kuni Humayd bir narsadan xursand bo‘lib uxlabdi. Tushiga kirgan kishi qo‘lidagi kitobni ochibdi. Unda zarhal harflar bilan: «Foniyni boqiydan ustun qo‘yma, boyligingga mag‘rur bo‘lma. Ular zavol topganda ham, sen borsan. U qo‘lingdan ketgunicha, sening mulking. U yo‘ldan urib, kekkaytirmasa, xursandlik va shodlik. Nekbin bo‘l: ertangga ishonilmagan kuning kun emas. Allohning amriga shoshil, Alloh taolo «Parvardigoringiz tomonidan bo‘lg‘usi mag‘firatga hamda taqvodorlar uchun tayyorlab qo‘yilgan eni osmonlar va Yer barobarida bo‘lgan jannatga shoshilingiz» (Oli Imron surasi, 133-oyat)», degan so‘zlar yozilgan ekan.

Uyqusidan cho‘chib uyg‘onib: «Bu Allohdan menga tanbeh va mav’izadir», – debdi. Mol-mulkdan voz kechib, shu toqqa kelib, vafotiga qadar Allohga ibodat qilibdi».

«Mashhur daholar siyrati» kitobidan

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Zamzam haqida nimalar bilamiz?

23.05.2025 4965 12 min.

Alloh taoloning inson zotiga ko‘rsatgan cheksiz marhamatlaridan biri shubhasiz suv ne’matidir. Zamindagi biror tirik jon suvdan behojat bo‘lolmaydi. Ushbu hayotdagi barcha narsa suv bilan tirikdir. Lekin Yaratuvchi bu ulug‘ ne’matini maxsus bir suv bilan xosladi. Unga fazl va barakot ato etdi. Musulmonlar kurrai zaminning turli nuqtalaridan ushbu xos ne’matdan bahramand bo‘lish uchun keladilar. U ham bo‘lsa zamzam suvidir. Xo‘sh, zamzam suvi o‘zi nima va uning qanday mo‘jizakor xususiyatlari bor?

Zamzam suvi

Zamzam suvi bu - zamzam qudug‘idan chiqadigan suvdir. Bu quduq Makkai mukarramadagi Haram hududida joylashgan. Bu suv barcha musulmonlar nazdida muqaddas suv hisoblanadi. Zero, Alloh taolo uni o‘ziga xos mo‘'jizaviy xususiyatlar bilan boshqa suvlardan afzal qilgan. Dini Islom ta’limotlariga ko‘ra, zamzam bulog‘ini Alloh taolo Ismoil alayhissalom va uning onasi uchun chiqarib bergan.

Zamzam qudug‘i Makkiy Haram hududi o‘z ichiga olgan muhim tarixiy unsurlardan biri hisoblanadi. U yer sathidagi eng mashhur buloq bo‘lib, musulmonlar qalbida o‘ziga xos ruhiy o‘rni bor. Ayniqsa, hojilar va umra ziyoratchilari uchun bu suvning ahamiyati katta. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: "Yer yuzidagi eng yaxshi suv zamzam suvidir. U to‘yimli taom va kasallikdan shifodir" (Tabaroniy rivoyati, al-Mo‘jam al-Kabir, sahih hadis).

Jobir raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda esa bunday marhamat qilinadi: "Zamzam suvi nima niyatda ichilgan bo‘lsa, o‘sha niyatning ro‘yobga chiqishiga sabab bo‘ladi" (Imom Ahmad, ibn Moja va boshqalar rivoyati).

Zamzam suvining nomlari

Zamzam suvining ko‘p nomlari bo‘lib, quyida ularning ba’zilarini zikr qilamiz:

1. "Zamzam" va "Zumazim". Bu so‘z "zamma-yazimmu-zumuman" fe’lidan olingan bo‘lib, biror idishga suv lim-lim to‘lib yonlaridan oqib tushganda ishlatiladi. Zamzam bulog‘ining suvi ko‘p va barakali bo‘lganligi uchun shunday nomlangan. Boshqa bir rivoyatda kelishicha, zamzam bulog‘i otilib chiqqan paytda Hojar onamiz unga qarab "zam-zam!" ya’ni "ko‘pay va ziyoda bo‘l!", degan ekanlar. Yana bir qavlga ko‘ra esa zamzamning bunday nomlanishi Jabroil alayissalomning zamzamasidan ya’ni, farishtaning mazkur buloq ustida chiqargan tovushi va kalomi tufaylidir. Boshqa bir fikrga ko‘ra, mazkur buloq ilk marotaba otilib chiqqan vaqtda o‘zidan maxsus tovush chiqarib sharqirab turgan, shu sababli zamzam deb nomlangan. Zero, zamzama so‘zi shovqin bermoq, muttasil tovush chiqarmoq ma’nosini anglatadi. Zamzama so‘zining yana bir ma’nosi biror narsaning yoyilib ketgan chetlarini to‘plash, tarqalib ketmasligi uchun jamlash ma’nosini anglatadi.

2. "Baraka" va "Muboraka". Baraka so‘zi o‘sish, ziyoda bo‘lish, ko‘p yaxshilik va saodat ma’nolarini anglatadi. Zero, ularning bari zamzamda mavjuddir.

3. "Barra". Bu so‘z yaxshilik, ezgulik va vafo ma’nolarini anglatuvchi "birrun" so‘zidan olingan. Chunki Alloh taolo bu suv bilan Ismoil alayhissalomga yaxshilik qilgan. Yana bir qavlda esa aytiladiki, chunki u abrorlar, ya’ni yaxshilar uchun oqib chiqqan, fojirlardan esa tiyilgan.

4. "Bushro". Bushro so‘zi lug‘atda yaxshilik va xursandchilik xabari, mujda ma’nosini anglatadi. Zamzamning bunday nom bilan atalishiga sabab o‘zi va o‘g‘lining hayotini saqlab qolish uchun jon holatda suv qidirayotgan paytda Hojar onamiz uchun xushxabar bo‘lganligidandir. Zero, Hojar onamiz Safo va Marvo orasida suv izlab umidlari uzilay degan paytda Alloh taolo tomonidan in’om qilingan zamzamni ko‘rib qolgach, benihoya xursand bo‘lib ketadilar va "menga xushxabar bo‘lsin, axir bu suv-ku!", deb yuboradilar.

5. "Maktuma" (yashirilgan). Jurhum qabilasidan so‘ng zamzam bulog‘i yerga ko‘milib, berkilib ketganligi uchun shunday atalgan edi. So‘ngra Abdul Muttolib uni qayta ochgan.

6. "Haramiyya". Zamzam qudug‘i Alloh taoloning Harami ichkarisida bo‘lganligi tufayli unga "Haramiyya", ya’ni Haram bulog‘i degan nom berildi.

7. "Rakzatu Jibriyl" (Jabroilning qanot qoqishi), "hazmatu Jibriyl" (Jabroil paydo qilgan quyilik, chuqircha), "vat’atu Jibriyl" (Jabroilning oyoq bosishi). Zamzam suvining bunday nomlar bilan nomlanishiga sabab uning Jabroil farishta o‘z qanoti bilan yerga urishi yoxud oyog‘i bilan yerga tepishi natijasida paydo bo‘lib, yerdan otilib chiqqanligidir.

8. "Solima" (sog‘lom va salomatli suv). Zamzamning bu ism bilan nomlanishiga sabab unda salomatlik va ofiyat borligidandir.

9. "Siqoyatul hoj" (Hojilarga suv berish). Zamzam suvi hojilarni suv bilan ta’minlaydi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hojilarni zamzam suvi bilan ta’minlash ishini Abbos roziyallohu anhu va oilasiga topshirdilar.

10. "Sayyida". Chunki zamzam suvi boshqa barcha suvlarning sayyidi, eng afzali, eng sharaflisi va eng qadri balandi hisoblanadi.

11. "Shabbo‘atul 'iyol" (kambag‘allarni to‘ydiruvchi) shuningdek, "shab’a" (to‘qlik, to‘yimlilik). Johiliyat davrida zamzam bulog‘i shu nom bilan ham nomlanardi. Sababi, u chanqaganni chanqog‘ini qondirardi, kambag‘allarning qornini to‘ydirardi.

12. "Sharobul abror" (yaxshilarning sharobi). Sababi hamma yaxshilar va solih kishilar zamzam suvidan ichishga haris bo‘ladilar.

13. "Shifau suqmin" (kasalliklar shifosi). Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qildilar: "Zamzam yer yuzidagi eng yaxshi suvdir. Unda ochiqqanlar uchun taom, kasalliklar uchun shifo bordir" (Tabaroniy {11167, 11/98}, Haysamiy {3/286}, Ibn Hibbon sahih deganlar). Unda Alloh taoloning izni bilan barcha kasalliklarga davo bordir. Kim shifo niyatida ichsa, Allohning irodasi bilan, albatta, tuzalib ketadi.

14. "Sofiya" (sof). Zamzam barcha zararli narsalardan pok va sof bo‘lgan suvdir.

15. "Tohira" (pok). Zamzam barcha aybu nuqsonlardan pok, ichuvchi kishi uchun foydali suvdir. Bundan tashqari, zamzam hurmati balandligi uchun iflos narsalarga iste’mol qilinmaydi.

16. "Toyyiba" (xush, shirin, mazali). Zamzam suvining bu nom bilan nomlanishi sabab, ichgan kishi lazzatlanadi, uni hamma yaxshi ko‘radi.

17. "Zohira" (zohir, ochiq-oydin). Zamzam suvining manfaati doim zohir bo‘lib, ko‘rinib turadi.

18. "Ofiyat". Zamzam suvi uni ichgan inson uchun ofiyat va shifodir. Alloh taolo mutaxassis tabiblar ham davolay olmagan qancha-qancha kasalliklardan zamzam tufayli shifo bergan.

19. "G‘iyos" (yordam, qutulish). Chunki u Hojar onamiz va u kishining farzandi Ismoil alayhissalom uchun yordam, qattiq qiyinchilikdan so‘ng qutulish manbai edi.

20. "Kofiya" (kifoya qiluvchi). Zamzam suvi uni ichayotgan kishining barcha hojatlariga kifoya qiluvchidir.

21. "La tunzofu vala tuzammu" (yo‘q bo‘lmaydi va kamaymaydi). Zamzam suvidan qancha ko‘p ichilmasin kamaymaydi ham, tugab ham qolmaydi.

22. "Ma’saratu Abbos" (Abbosning ulug‘ merosi). Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hojilarga zamzam suvini ichirishdek sharafli vazifani Abbos roziyallohu anhu va uning oilasi uchun ajratib beradilar. Bu esa Abbos roziyallohu anhu va uning oilasi uchun ulug‘likda tengsiz bo‘lgan meros edi.

23. "Mu’nisa" (do‘st, dildosh). Zamzam suvidan ichgan mo‘min unga o‘rganib, o‘zida unga nisbatan doimiy mayl his qiladi va uni yaxshi ko‘rib qoladi. Mudom zamzam suvidan ichgisi kelaveradi.

24. "Maymuna" (barakali). Zamzam suvi har tamonlama barakalidir.

25. "Nofi’a" (foydali). Zamzam suvi sanab tugatib bo‘lmaydigan manfaatlarga ega ekanligi tufayli shunday nomlangan.

Zamzam suvining foydalari

Zamzam suvi o‘zining ma’naviy foydalaridan tashqari salomatlik uchun ko‘plab foydali xususiyatlarga egadir. Ularning ba’zilarini quyida zikr qilamiz:

1. Erta qarishning oldini oladi.

2. Jismning himoya tizimini (immunitet) kuchaytiradi.

3. Ovqat hazm qilishga yordam beradi.

4. Saratonga qarshi samarali vositalardan biri hisoblanadi.

5. Jism uchun foydali bo‘lgan ozuqa moddalarini qonga so‘rilish jarayonini kuchaytiradi.

6. Jismga kuch-quvvat baxsh etadi. Ayniqsa, hojilar haj mavsimida bunday kuch-quvvat va energiya manbaiga muhtoj bo‘ladilar.

7. Ko‘plab kasalliklardan tuzalishga yordam beradi. Jumladan, ko‘rish qobiliyatining pasayishi, qizamiq, yurak-qon tomir kasalliklari, qon bosimi, qon aylanishi kasalliklari va boshqa bir qator xastaliklardan tuzalishda samarali yordam beradi.

8. Shuningdek, zamzam suvi qandli diabet kasaliga chalinganlar, buyrak xastalari uchun ham shifodir. Shu bilan birga suyak va bo‘g‘in kasalliklari, oshqozon-ichak kasalliklari, hazmdagi muammolar, yo‘g‘on ichak muammolari, qabziyat va yana bir qancha kasalliklarni davolashda samarali vosita hisoblanadi.

Zamzam suvini boshqa suvlarga aralashtirish haqida

Agar zamzam suvidan boshqa oddiy suvlarga aralashtirilsa mazkur oddiy suv unga qo‘shilgan aralashma miqdoricha barakot va fazilat kasb etadi. Qancha ko‘p aralashtirilsa, shunchalik barakoti ortadi. Kamroq aralashtirilgan bo‘lsa ham mazkur suv zamzam qo‘shilmagan suvdan afzalroq va barakotliroq bo‘ladi. Zero, zamzam aralashtirilgan suvdan ichgan kimsa zamzam suvining ma’lum miqdorini ichgan hisoblanadi. Shu tufayli, uning fayzidan bonasib bo‘ladi.

Imom Kosoniy (rahimahulloh) aytadilar: "Agar bir kimsa zamzam suvidan iborat bo‘lgan biror suvni ichmayman deb qasam ichgan bo‘lsa va o‘sha (zamzamdan iborat bo‘lgan) suvga boshqa suvlardan juda ko‘p miqdorda quyilib, natijada zamzam suvi o‘ziga quyilgan ko‘p miqdordagi suvga aralashib, boshqa suv uning ustidan g‘olib kelsa va shundan so‘ng, mazkur suvdan ichsa, qasamini buzgan hisoblanadi" ("Badoi’u-s-sanoi'": 3/63;).

Yuqoridagi matnda aytilmoqchi bo‘layotgan narsa shuki, zamzam suvini ichmayman deb qasam ichgan kishi o‘ziga juda ko‘p oddiy suv aralashtirilishi natijasida oddiy suvga aralashib ketgan zamzam suvidan ichsa, qasamiga rioya qilmagan va zamzamdan ichib qo‘ygan hisoblanar ekan. Bu esa oddiy suvga aralashtirilgan zamzam butkul yo‘qolib ketmasligini anglatadi. Balki, u aralashgan suviga barakot kirgazadi.

Shu ma’noda, zamzam aralashtirilgan suvga "zamzam" deyilsa ham u hukman zamzam maqomida bo‘ladi. Unda zamzamning barakoti va fazilati mavjud bo‘ladi. Oddiy suvlardan ortiq bo‘ladi. Unga har qancha ko‘p suv quyilsa ham baribir, ichida zamzam mavjud bo‘ladi. Ammo fazilatda musaffo zamzamchalik bo‘lmaydi.

Sahobai kiromlar nafaqat zamzam, balki Nabiy alayhissalom tahorat qilgan suvlardan ham tabarruklanganlar. Uzoqdan kelgan kishilar uylariga qaytishda U zotning (alayhissalom) tahoratdan qolgan suvlarini o‘zlari bilan olib ketib, uni ko‘p miqdordagi suvlarga qo‘shib ko‘paytirganliklari rivoyat qilinadi.

Bu ham bo‘lsa, tabarruk narsa boshqa oddiy (tohir va pok) narsaga aralashtirilganda, aralashtirilgan oddiy narsa ham barakot va fazilat kasb etishiga dalolat qiladi.

Rivoyat qilinishicha, Nabiy alayhissalom Makkaning hokimiga odam yuborib, undan Madinaga zamzam suvidan jo‘natishni talab qilar ekanlar. Bundan maqsad, Madinaliklar ham zamzamdan yuqorida aytilganidek, oddiy suvlarga aralashtirib, ko‘paytirish orqali bahramand bo‘lishlari uchun ekan.

Abdulloh Kamolov