Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyun, 2025   |   15 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
19:59
Xufton
21:37
Bismillah
11 Iyun, 2025, 15 Zulhijja, 1446

Uch kishiga yordam berish Allohning zimmasida haqdir

16.12.2024   7444   5 min.
Uch kishiga yordam berish Allohning zimmasida haqdir

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

عَنْ أَبِي أَيُّوبَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: أَرْبَعٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِينَ: الْحَيَاءُ، وَالتَّعَطُّرُ، وَالسِّوَاكُ، وَالنِّكَاحُ. رَوَاهُ أَحْمَدُ وَالتِّرْمِذِيُّ بِسَنَدٍ حَسَنٍ.

Abu Ayyub roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

«To‘rt narsa Rasullarning sunnatlaridan: hayo, xushbo‘y sepish, misvok va nikoh», dedilar».

Ahmad va Termiziy hasan sanad ila rivoyat qilganlar.

Sharh: Alloh taoloning Rasullari U zot yaratgan bandalarning eng sarasidirlar. Ular turli zamonlarda turli xalqlar ichidan tanlab olingan yetuk insonlar hisoblanadilar. Payg‘ambarlar Allohning inoyati ila ilohiy ko‘rsatmalarni bandalarga yetkazib, ularni hayotga tatbiq qilishni ko‘rsatib bergan zotlardir. Ularni Alloh taoloning O‘zi turli xato va gunohlardan saqlab turgan va u zotlarning hayotlari ummatlariga o‘rnak bo‘lgan.

Shuning uchun ularning sunnatlariga, xususan, barchalariga xos bo‘lgan sunnatlarga amal qilish har birimiz uchun o‘ta muhimdir.

Ushbu hadisi sharifda Odam alayhissalomdan tortib, Muhammad sollallohu alayhi vasallamgacha – barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning sunnatlari bo‘lgan to‘rt narsa haqida so‘z ketmoqda:

1. Hayo.

Hayo insonni boshqa jonzotlardan ajratib turadigan ulug‘ sifatlardan biridir. Hayo insonga ziynat hisoblanib, u payg‘ambarlarning hammalariga xos mushtarak sifat bo‘lgan.

Shuning uchun har bir mo‘min hayoli bo‘lishga harakat qilmog‘i lozim. Alloh xohlasa, bu o‘ta muhim sifat haqida «Axloq kitobi»da alohida so‘z yuritamiz.

2. Xushbo‘y sepish.

Xushbo‘ylik kishiga zavq beradi, ochiq tabiatlik, quvonch keltiradi. Xushbo‘ylik inson tabiatiga ijobiy ta’sir etadigan narsadir.

Islomda har bir narsaning xushbo‘y bo‘lishiga katta e’tibor beriladi. Sassiq, qo‘lansa hidni yo‘qotishga harakat qilinadi. Chunki bu barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridir.

3. Sivok.

Hozir esa sivok, ya’ni og‘izni, tishni tozalab yurish barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning sunnatlari bo‘lganligini bilishimiz kifoya qiladi.

4. Nikoh.

Alloh taoloning barcha Payg‘ambar alayhissalomlarini birlashtirib turuvchi sunnatlardan yana biri nikohdir. Bu ish eng muhim sunnatlardan hisoblanadi. Aksincha, Alloh taolo uni hamma Payg‘ambarlariga ravo ko‘rmas edi. Bu esa o‘z navbatida nikohga alohida ahamiyat berilishi lozimligini anglatadi.

وَلِلتِّرْمِذِيِّ وَالنَّسَائِيِّ وَالْحَاكِمِ: ثَلَاثَةٌ حَقَّ عَلَى اللهِ عَوْنُهُمُ: الْمُكَاتَبُ الَّذِي يُرِيدُ الْأَدَاءَ، وَالنَّاكِحُ الَّذِي يُرِيدُ الْعَفَافَ، وَالْمُجَاهِدُ فِي سَبِيلِ اللهِ.

Termiziy, Nasaiy va Hokimlarning rivoyatlarida:

«Uch kishiga yordam berish Allohning zimmasida haqdir: ado etishni iroda qilgan mukotabga, iffatni iroda qilgan turmush quruvchiga va Allohning yo‘lidagi mujohidga», deyilgan.

Sharh: Inson tirik ekan, hamisha o‘zaro yordamga ehtiyoj sezadi. Qolaversa, ko‘pchilik turli masalalarda bir-biridan yordam so‘raydi. Lekin yordam beruvchi ko‘proq qay hollarda yordam berishi matlub va qaysi kishilarga yordam bersa, ko‘proq savob oladi?

Ushbu hadisda shunday savolga javob berilmoqda:

«Ado etishni iroda qilgan mukotabga».

Mukotab – xojasi bilan ma’lum bir vaqtda ma’lum miqdor pulni berib, ozod bo‘lishga ahdnoma tuzgan qul ekanligini «Hadis va Hayot» silsilasining o‘n ikkinchi juzida, «Qul ozod qilish» bobida o‘rgangan edik. Bu qanchalar ulug‘ va savobli ish ekanligini ta’kidlab o‘tirmasak ham bo‘ladi.

Birovga sidqidildan yordam bermoqchi bo‘lgan odam avvalo ana shunday, ozod bo‘lishni chin qalbdan xohlayotgan, buning uchun jonu dili bilan urinayotgan qulga yordam qilishi joiz va yaxshi ekanligini Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam o‘zlarining ushbu hadisi shariflarida alohida ta’kidlab o‘tganlar.

«Iffatni iroda qilgan turmush quruvchiga».

«O‘z iffatimni saqlayin, jinsiy maylimni pok yo‘l – nikoh yo‘li bilan qondirayin», deb urinayotgan kishiga yordam berish ham xuddi qullikdan ozod bo‘lishga harakat qilayotgan odamga yoki keyin bayoni keladigan, jihodga chiqishga harakat qilayotgan odamga yordam berishdek zarur va savobli ishdir.

Nikohli bo‘lib, iffatini saqlashga harakat etayotgan, ammo erisha olmayotgan kishiga yordam qo‘lini cho‘zish har bir mo‘min-musulmonning muqaddas burchidir. Bunday odamga kimdir so‘zi bilan, kimdir xizmati bilan, kimdir molu dunyosi bilan yordam bermog‘i kerak. Bu ish juda ham ulug‘ savobga molik bo‘lib, musulmonlar qadimdan bu borada boshqa xalqlardan ajralib turganlar. Ular oila qurishga urinmaganlarni oila qurishga undaganlar, oila qurish niyatidagilarga qo‘llaridan kelgan yordamlarini ayamaganlar.

Bu ishlarni xuddi mana shu hadisga amal qilib, ado etganlar. Hozirgi musulmonlar ham bu borada o‘z ixlos va g‘ayratlarini ko‘rsatishlari kerak.

Ba’zi yurtlarda bu ish musulmonlarning shaxsiy harakati tariqasida amalga oshirilayotgan bo‘lsa, boshqalarida oila quruvchilarga yordam jamiyatlari tuzilgan. Nima qilib bo‘lsa ham, bu ishni xayrli sanab, jonlantirgan afzal. Ana shunda ajru savobga erishiladi.

«Hadis va hayot» kitobi asosida tayyorlandi

Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi – mutaxassislar

04.06.2025   8679   4 min.
Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar

 
 

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti. 

 

Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.

 

Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.


 

Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:

 

- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;

 

Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.

 

Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.

 

Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:

interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;

audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;

virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;

Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.

 

Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.

 

Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.

 

Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:


– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.

 

Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.

cisc.uz

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar
O'zbekiston yangiliklari