Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyun, 2025   |   18 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
14 Iyun, 2025, 18 Zulhijja, 1446

Uch kishiga yordam berish Allohning zimmasida haqdir

16.12.2024   7524   5 min.
Uch kishiga yordam berish Allohning zimmasida haqdir

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

عَنْ أَبِي أَيُّوبَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: أَرْبَعٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِينَ: الْحَيَاءُ، وَالتَّعَطُّرُ، وَالسِّوَاكُ، وَالنِّكَاحُ. رَوَاهُ أَحْمَدُ وَالتِّرْمِذِيُّ بِسَنَدٍ حَسَنٍ.

Abu Ayyub roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

«To‘rt narsa Rasullarning sunnatlaridan: hayo, xushbo‘y sepish, misvok va nikoh», dedilar».

Ahmad va Termiziy hasan sanad ila rivoyat qilganlar.

Sharh: Alloh taoloning Rasullari U zot yaratgan bandalarning eng sarasidirlar. Ular turli zamonlarda turli xalqlar ichidan tanlab olingan yetuk insonlar hisoblanadilar. Payg‘ambarlar Allohning inoyati ila ilohiy ko‘rsatmalarni bandalarga yetkazib, ularni hayotga tatbiq qilishni ko‘rsatib bergan zotlardir. Ularni Alloh taoloning O‘zi turli xato va gunohlardan saqlab turgan va u zotlarning hayotlari ummatlariga o‘rnak bo‘lgan.

Shuning uchun ularning sunnatlariga, xususan, barchalariga xos bo‘lgan sunnatlarga amal qilish har birimiz uchun o‘ta muhimdir.

Ushbu hadisi sharifda Odam alayhissalomdan tortib, Muhammad sollallohu alayhi vasallamgacha – barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning sunnatlari bo‘lgan to‘rt narsa haqida so‘z ketmoqda:

1. Hayo.

Hayo insonni boshqa jonzotlardan ajratib turadigan ulug‘ sifatlardan biridir. Hayo insonga ziynat hisoblanib, u payg‘ambarlarning hammalariga xos mushtarak sifat bo‘lgan.

Shuning uchun har bir mo‘min hayoli bo‘lishga harakat qilmog‘i lozim. Alloh xohlasa, bu o‘ta muhim sifat haqida «Axloq kitobi»da alohida so‘z yuritamiz.

2. Xushbo‘y sepish.

Xushbo‘ylik kishiga zavq beradi, ochiq tabiatlik, quvonch keltiradi. Xushbo‘ylik inson tabiatiga ijobiy ta’sir etadigan narsadir.

Islomda har bir narsaning xushbo‘y bo‘lishiga katta e’tibor beriladi. Sassiq, qo‘lansa hidni yo‘qotishga harakat qilinadi. Chunki bu barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridir.

3. Sivok.

Hozir esa sivok, ya’ni og‘izni, tishni tozalab yurish barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning sunnatlari bo‘lganligini bilishimiz kifoya qiladi.

4. Nikoh.

Alloh taoloning barcha Payg‘ambar alayhissalomlarini birlashtirib turuvchi sunnatlardan yana biri nikohdir. Bu ish eng muhim sunnatlardan hisoblanadi. Aksincha, Alloh taolo uni hamma Payg‘ambarlariga ravo ko‘rmas edi. Bu esa o‘z navbatida nikohga alohida ahamiyat berilishi lozimligini anglatadi.

وَلِلتِّرْمِذِيِّ وَالنَّسَائِيِّ وَالْحَاكِمِ: ثَلَاثَةٌ حَقَّ عَلَى اللهِ عَوْنُهُمُ: الْمُكَاتَبُ الَّذِي يُرِيدُ الْأَدَاءَ، وَالنَّاكِحُ الَّذِي يُرِيدُ الْعَفَافَ، وَالْمُجَاهِدُ فِي سَبِيلِ اللهِ.

Termiziy, Nasaiy va Hokimlarning rivoyatlarida:

«Uch kishiga yordam berish Allohning zimmasida haqdir: ado etishni iroda qilgan mukotabga, iffatni iroda qilgan turmush quruvchiga va Allohning yo‘lidagi mujohidga», deyilgan.

Sharh: Inson tirik ekan, hamisha o‘zaro yordamga ehtiyoj sezadi. Qolaversa, ko‘pchilik turli masalalarda bir-biridan yordam so‘raydi. Lekin yordam beruvchi ko‘proq qay hollarda yordam berishi matlub va qaysi kishilarga yordam bersa, ko‘proq savob oladi?

Ushbu hadisda shunday savolga javob berilmoqda:

«Ado etishni iroda qilgan mukotabga».

Mukotab – xojasi bilan ma’lum bir vaqtda ma’lum miqdor pulni berib, ozod bo‘lishga ahdnoma tuzgan qul ekanligini «Hadis va Hayot» silsilasining o‘n ikkinchi juzida, «Qul ozod qilish» bobida o‘rgangan edik. Bu qanchalar ulug‘ va savobli ish ekanligini ta’kidlab o‘tirmasak ham bo‘ladi.

Birovga sidqidildan yordam bermoqchi bo‘lgan odam avvalo ana shunday, ozod bo‘lishni chin qalbdan xohlayotgan, buning uchun jonu dili bilan urinayotgan qulga yordam qilishi joiz va yaxshi ekanligini Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam o‘zlarining ushbu hadisi shariflarida alohida ta’kidlab o‘tganlar.

«Iffatni iroda qilgan turmush quruvchiga».

«O‘z iffatimni saqlayin, jinsiy maylimni pok yo‘l – nikoh yo‘li bilan qondirayin», deb urinayotgan kishiga yordam berish ham xuddi qullikdan ozod bo‘lishga harakat qilayotgan odamga yoki keyin bayoni keladigan, jihodga chiqishga harakat qilayotgan odamga yordam berishdek zarur va savobli ishdir.

Nikohli bo‘lib, iffatini saqlashga harakat etayotgan, ammo erisha olmayotgan kishiga yordam qo‘lini cho‘zish har bir mo‘min-musulmonning muqaddas burchidir. Bunday odamga kimdir so‘zi bilan, kimdir xizmati bilan, kimdir molu dunyosi bilan yordam bermog‘i kerak. Bu ish juda ham ulug‘ savobga molik bo‘lib, musulmonlar qadimdan bu borada boshqa xalqlardan ajralib turganlar. Ular oila qurishga urinmaganlarni oila qurishga undaganlar, oila qurish niyatidagilarga qo‘llaridan kelgan yordamlarini ayamaganlar.

Bu ishlarni xuddi mana shu hadisga amal qilib, ado etganlar. Hozirgi musulmonlar ham bu borada o‘z ixlos va g‘ayratlarini ko‘rsatishlari kerak.

Ba’zi yurtlarda bu ish musulmonlarning shaxsiy harakati tariqasida amalga oshirilayotgan bo‘lsa, boshqalarida oila quruvchilarga yordam jamiyatlari tuzilgan. Nima qilib bo‘lsa ham, bu ishni xayrli sanab, jonlantirgan afzal. Ana shunda ajru savobga erishiladi.

«Hadis va hayot» kitobi asosida tayyorlandi

Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

06.06.2025   5007   4 min.
Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

Shukuh


Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.

Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.

Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.

Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.

Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.

Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.

Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.

Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.

Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.

Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.

Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.

Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.

Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!

 

Homidjon ISHMATBЕKOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.

Maqolalar