Sizdagi bor va yo‘q ne’matlar haqida fikr yuritib, o‘zingizni tanishingiz uchun ikkita varaq qog‘oz oling. Birinchi varaqqa o‘zingizda bor ne’matlarni, masalan, ibodatga, oilaga, tanangizga, salomatligingizga, ijtimoiy aloqalarga oid hamma ne’matlarni yozing. Ikkinchi varaqqa esa sizda bo‘lmagan ne’matlarni – ibodatga, oilaga, tanangizga, salomatligingizga, ijtimoiy aloqalarga oid va hokazo, barcha ne’matlarni yozing.
Endi sizda yo‘q ne’matlar yozilgan varaqni olib, ular haqida bir kun davomida mulohaza qiling, keyin ularni atrofingizdagi insonlarda bor ne’matlar bilan solishtirib chiqing. Kechqurun esa nimalarni his qilganingizni yozib qo‘ying.
Keyingi kuni sizga berilgan ne’matlar yozilgan varaqni olib, u haqda ham kun bo‘yi fikr yuriting. Keyin uni atrofingizdagi kishilarda yo‘q ne’matlar bilan solishtirib chiqing. Bu haqdagi his-tuyg‘ularingizni ham kechki payt yozib qo‘ying.
Ishonchim komilki, bu tajribadan keyin hayotingiz ijobiy tarafga o‘zgarib ketadi, baxtu saodatga to‘lib ketadi.
Yaxshilab o‘ylab, mana shu savolga javob bering: bu oyatni o‘qib, unga amal qilish uchun Alloh sizga bergan qaysi ne’matlarni, kimga aytib berishni o‘yladingiz?
Albatta, bu ne’matlar borligini birinchi navbatda o‘zingizga aytishingiz kerak. Shuning uchun Alloh sizga bergan ne’matlarini o‘zingizga kerak bo‘lsa har kuni eslatib turing. Allohning sizga ko‘rsatgan marhamati haqida o‘zingizga o‘zingiz so‘zlasangiz, ne’matlarni unutishdan, qayg‘uga tushishdan qutulasiz. Shayton sizda yo‘q narsalarga e’tiboringizni tortib, sizni o‘yin qilishiga imkon bermang! Qog‘oz-qalam olib, Alloh sizga bergan ne’matlarni yozib chiqish, bu ro‘yxatga har kuni sizga ato etilayotgan yangidan-yangi ne’matlarni qo‘shib borishingiz naqadar go‘zal! Bu ro‘yxat kundan kunga ko‘payib, son-sanoqsiz bo‘lib ketadi hali. Chunki Alloh taolo "Allohning ne’matlarini sanasangiz, sanog‘iga yeta olmaysiz. Alloh mag‘firatlidir, rahmlidir" (Nahl surasi, 18-oyat).
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.
Cavol: Men har yili qurbonlik qilar edim, bu yil ham qurbonlik qilishni niyat qilgan edim. Ammo bu yil muborak haj ibodatini ado qilish nasib qilib haj qilish uchun ketayapman. Shu holatda qurbonligimni qanday ado qilaman?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taolo safaringizni O‘zi oson qilsin. Qurbonlik vojib bo‘lishi uchun kishi muqim bo‘lishi kerak, safarda yurgan musofirlarga qurbonlik qilish vojib bo‘lmaydi.
Musofir kishi qurbonlik qilinadigan kunlar o‘tib ketishidan avval muqim bo‘lib qolsa, bu holatda unga qurbonlik qilish vojib bo‘ladi.
Zimmasiga qurbonlik qilish vojib bo‘lgan boy kishi qurbonlik qilish maqsadida qo‘y sotib olib qurbonlik qilinadigan kunlar kelishidan avval safarga chiqib ketsa, uning zimmasidan qurbonlik soqit bo‘ladi. Ammo boyligi nisobga yetmagan va shu sababli unga qurbonlik qilish vojib bo‘lmagan kishi qurbonlik qilish maqsadida qo‘y sotib olsa, qurbonlik qilish uchun qo‘y sotib olish bilan qurbonlik qilishni nazr qilgan hisoblanadi va bunday kishi qurbonlik qilinadigan kunlari safarga chiqsa ham uning zimmasidan qurbonlik soqit bo‘lmaydi. Nomidan qurbonligini so‘yish uchun biror kishini vakil qilib tayinlaydi (Fatavoi Hindiya).
Demak, agar sizni nisob miqdorida molingiz bo‘lib sizga qurbonlik qilish vojib bo‘lgan bo‘lsa va hox qurbonlik qilish uchun qo‘y sotib olgan bo‘lsangiz ham yoki sotib olmagan bo‘lsangiz ham bu kunlarda safarda bo‘lganingiz sabab sizdan qurbonlik soqit bo‘ladi.
Agar sizni nisobga yetgan molingiz bo‘lmasa va sizga qurbonlik qilish vojib bo‘lmagan bo‘lsa, qurbonlik qilish uchun qo‘y ham sotib olmagan bo‘lsangiz sizga qurbonlik vojib emas. Lekin qurbonlik qilish uchun qo‘y sotib olgan bo‘lsangiz nomingizdan qurbonligingizni so‘yish uchun biror kishini vakil qilasiz.
Bu o‘rinda yana bir jihatga e’tibor qaratishingiz lozim. Agar haj safarida muqimlik holatini topsangiz ya’ni Makkada unga borganingizdan boshlab Minoga chiqadigan kuningizgacha yoki Minodan qaytganingizdan keyin 15 kun tursangiz qurbonlik vojib bo‘ladi. Uni o‘sha yerda yoki vakil orqali o‘z uyingizda so‘ydirishingiz vojib bo‘ladi.
Yana shuni ta’kidlaymizki, mazkur qurbonlik va hajdagi jonliq so‘yish masalalari boshqa-boshqa masalalardir. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.