Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Misr fathi

24.01.2025   4283   5 min.
Misr fathi

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Umar ibn Xattob roziyallohu anhu Shomga kelganlarida Amr ibn Oss roziyallohu anhu Misrning mavqeini, uning Rum uchun katta quvvat ekanligini eslatib, Hazrati Umardan uni fath qilishga izn so‘ragan edi. O‘sha vaqtda Misr Rumga qaram edi. Shuning uchun Rum tarafidan qo‘yilgan hokim tomonidan boshqarilar edi.

Umar ibn Xattob roziyallohu anhu ushbu taklifdan sal keyinroq Amr ibn Oss roziyallohu anhuni Misr tomon katta lashkar bilan yubordilar. Ortidan Zubayr ibn Avvom roziyallohu anhu boshchiligidagi madad kuchlarini jo‘natdilar.

Misr hukmdori Muqavqis yuborgan yepiskop va Josliyq, ya’ni nasorolarning Shomdagi kattasi ularning yo‘llarini to‘sib chiqib, urush qilmoqchi bo‘ldilar.

Amr roziyallohu anhu ularga uch kun muhlat berishni va ikkovlari bilan gaplashishni afzal ko‘rdi. So‘ng ularni oldilariga chaqirtirib, Islomni qabul qilishga yoki jizyaga rozi bo‘lishga da’vat qildi. Yana ularga Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning Bibi Hojar va Ismoil alayhissalom sababidan Misr ahliga yaxshilik qilish haqidagi vasiyatlarini eslatdi.

Imom Muslim rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam:

«Albatta, sizlar Misrni fath qilursizlar. U bir yerki, u Qiyrot deyilur. Qachon uni fath qilsangiz, ahliga yaxshilik qilinglar. Chunki ular uchun zimma va qarindoshlik yoki zimma va qudachilik bor», degan edilar.

Ular bu gaplarni eshitib:

«Anbiyolardan boshqalar erisha olmaydigan uzoq qarindoshlik haqqi, senga qaytib kelgunimizcha bizga omonlik ber», dedilar.

«Men kabilar aldanmaslar. Lekin nazar solishingiz uchun ikkingizga uch kun muhlat beraman», dedi u.

Ular ziyoda qilishni so‘radilar. Amr yana bir kun qo‘shib berdi. Ular maslahat qilgani ketdilar.

Artabun urush qilmoqchi bo‘ldi va urishib yengildi. Amr turli shaharlarni qamal qilish uchun lashkarlar yubordi. Asosiy kuchlar Aynush-shams nomli joyda turdi. Ma’lum muddat qamaldan so‘ng qarshi taraf sulh so‘radi. Amr roziyallohu anhu Umar ibn Xattob roziyallohu anhu bilan maslahat qilib, quyidagi ahdnomani yozib berdi:

 

Bismillahir rohmanir rohiym

Ushbu Amr ibn Ossning Misr ahlining jonlari, mollari, millatlari (dinlari), cherkovlari, xochlari, quruqliklari va suvlari uchun bergan omonligidir. Ularning mazkur narsalariga biror aralashuv bo‘lmaydi, kamsitilmaydi va ular bilan nubiylar (habashiylar) birga yashamaydi.

Misr ahliga, agar ular ushbu sulhga binoan jizya berishga kelishsalar, daryolari ziyoda bo‘lib turganda ellik ming dirham vojib bo‘lur. O‘g‘rilari qilgan jinoyat ham ularning zimmasida bo‘lur.

Agar ulardan kimlardir buni qabul qilishdan bosh tortadigan bo‘lsa, jizyadan o‘shalarning miqdoricha kamaytiriladi. Kim bosh tortsa, u bizning zimmamizda bo‘lmaydi. Agar daryolari to‘lalik vaqtidan ozayadigan bo‘lsa, ulardan (olinadigan jizya) o‘shaning miqdoricha kamaytiriladi. Ularning sulhiga rumliklardan va nubiylardan kim kirsa, unga ham ularga bo‘lgan imtiyozlar va majburiyatlar bo‘lur. Kim bosh tortib, boshqa tomonga ketishni iroda qilsa yoki bizning sultonimizdan chiqmoqchi bo‘lsa, u o‘z omonlik joyiga yetib olgunicha bizning omonlikdadir. Ularga (misr­liklarga) vojib bo‘lgan narsaning uchdan biri o‘shalarga ham vojib bo‘lur.

Ushbu yozilganlarga Allohning ahdi va zimmasi, Uning Rasulining zimmasi, mo‘minlar amirining zimmasi va mo‘minlarning zimmasi bordir.

Yordam berishga rozi bo‘lgan nubiyliklarga jang qilinmasliklari va ichki va tashqi tijoratdan man qilinmasliklari sharti ila buncha bosh tuya va buncha ot.

Zubayr va uning ikki o‘g‘li: Abdulloh va Muhammad guvoh bo‘lishdi. Vurdon yozdi».

Ushbu hujjatdagi jizyaning hisobini qilgan ulamolar har boshga yiliga bir dinorning o‘ndan biri to‘g‘ri kelganini ta’kidlaydilar.

So‘ngra musulmonlar Amrning fustoti (chodiri) atrofiga o‘z fustotlarini o‘rnata boshladilar. Shu tariqa Qohiraning hozirgacha nomi saqlanib kelayotgan Fustot nomli nohiyasi paydo bo‘ldi.

Shundan so‘ng Amr ibn Oss roziyallohu anhu Iskandariya tomon yurdi. Yo‘ldagi mintaqalarda yashovchi qibtiy va rumliklar unga qarshilik ko‘rsatdilar. Musulmonlar ularning barchasini yengdilar. Amr roziyallohu anhu iskandariyaliklarga Misr sulhi kabi sulh taklif qildi, biroq ular ko‘nmadilar. Shuning uchun kuch ishlatib, fath qilishga to‘g‘ri keldi. Shunday bo‘lsa ham, ular ahli zimma deb hisob qilindilar. Avvalgi urushlar vaqtida rumliklar qibtiylarning ko‘p narsalarini zo‘rlik bilan tortib olgan edilar. Qibtlar Amr roziyallohu anhuga arz qilib, o‘sha qadimgi haqlarini olib berishni so‘radilar. Amr roziyallohu anhu hujjat va dalil keltirganlarning haqlarini qaytarib olib berdi.

Misr va Iskandariya fath qilingach, rumlar Qustantiniyaga ketdilar. Qibtlar va ularning boshlig‘i Muqavqis shartnomaga asosan yashab qoldilar. Amr roziyallohu anhu Muqavqisga o‘z qavmiga boshliq bo‘lishi uchun sharoit yaratib berdi. Ehtiyoj tug‘ilgan paytda musulmonlar unga maslahat ham solib turar edilar.

«Hadis va hayot» kitobining 23-juzidan olindi

Boshqa maqolalar
Maqolalar

Havzimda men bilan yuzlashguningizcha, sabr qilinglar

13.06.2025   165   5 min.
Havzimda men bilan yuzlashguningizcha, sabr qilinglar

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Musulmonlar Hunayn g‘azotida g‘alaba qozonishdi. Hunayn g‘azoti Shavvol oyida, hijratning sakkizinchi yili, Makka fathidan so‘ng Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bilan Havozin va Saqiyf qabilalari o‘rtasida bo‘lib o‘tgan edi. Jangda g‘alaba qozongan musulmonlar katta g‘animatga (o‘ljaga) ega bo‘ldilar.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu g‘animatlarni qalbi Islomga moyil bo‘lgan yangi musulmonlarga taqsimlab berdilar. Qavmning kattalari Abu Sufyon, Uyayna, Aqra’, Suhayl ibn Amr va boshqalarga ham berdilar.

Vaholanki, ular Quraysh mushriklarining eng kattalari bo‘lib, uzoq yillar Payg‘ambarimizga qarshi urushgan kishilar edi. Ushbu g‘animatlar taqsimlanishidan bir necha kun oldingina islomni qabul qilishgan edi. Lekin Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ansorlarga (Madinalik sahobalarga) ushbu g‘animatlardan hech narsa bermadilar.

Holbuki, ular Islomni yoyish va Payg‘ambar alayhissalomni himoya qilish uchun qonlarini to‘kkan, jonlarini fido qilgan kishilar edi. Bu holat ularning qalblariga og‘ir botdi va xasratlanib shunday deyishdi: «Qilichlarimizning tig‘idagi dushmanning qoni hali qotgani yo‘q, ammo g‘animatlardan boshqalar bahramand bo‘ldi. Bizga esa, hech narsa berilmadi».

Bu borada Sa’d ibn Uboda roziyallohu anhu kelib Payg‘ambarimizga bo‘layotgan gaplar xaqida, odamlarning qalbidagi xafalikni aytdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ey Sa’d, sen bu haqda nima deysan?” dedilar. Sa’d: Men ham qavmim tarafidaman, deb javob berdi. Shunda Payg‘ambarimiz alayhissalom: Qavmingni mening huzurimga yig‘, dedilar. Ular to‘planganlaridan keyin, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamjuda buyuk, nihoyatda ta’sirli, qalblarni jumbushga keltiruvchi, ko‘zlarni yoshga to‘ldiruvchi xutba qildilar.

U zot ularga muloyimlik va muhabbat bilan quyidagicha murojaat qildilar: “Ey ansorlar! Men sizlarni gumroh holda topmaganmidim? Alloh taolo men tufayli sizlarni hidoyat qilmadimi? Sizlar tarqoq va parokanda emasmidinglar, Alloh taolo men sababli sizlarni birlashtirmadimi? Sizlar faqir va muhtoj emasmidinglar, Alloh taolo men orqali sizlarni boy qilmadimi?”.

Har safar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam savol bilan murojaat qilganlarida, ular: “Alloh va Uning Rasulidan minnatdormiz”, deb javob qaytarishardi.

So‘ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: Nima uchun menga javob qaytarmayapsizlar? dedilar. Ular yana: Alloh va Rasulidan minnatdormiz!, deyishdi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Agar istasangiz, sizlarning ham shunday deyishga haqqingiz bor: “Siz bizning huzurimizga qavmingiz tomonidan inkor qilingan holda keldingiz, biz esa, sizni tasdiqladik. Siz qavmingiz tomonidan yolg‘onchiga chiqarilgan edingiz, biz sizga ishondik, imon keltirdik va sizga yordam berdik. Siz o‘z yurtingizdan quvildingiz, biz esa, sizga panoh berdik. Siz muhtoj holda keldingiz, biz esa, Sizni o‘z mol-mulkimizga sherik qildik”.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ushbu so‘zlarni aytganlarida ular: Alloh va Uning rasuligina bizlarga minnat qilishga haqli, deyishdi. Aslida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu so‘zlarni ularga tavozelik va insof yuzasidan aytgan edilar. Lekin, haqiqatan olganda, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam minnat qilishga haqli edilar, ular har qancha minnatdor bo‘lsalar arziydi. Chunki agar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Madinaga hijratlari bo‘lmaganida, ularning orasida yashamaganlarida, ularning boshqalardan farqlari bo‘lmas edi. Ansorlarning sha’ni yuksalmas edi, qadrlari ko‘tarilmas edi.

Shuning uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularga qarab: “Ey ansorlar! Nima deb o‘ylaysizlar, boshqalar qo‘y va tuyalar bilan uylariga qaytsalar, sizlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan uylaringizga qaytishni istamaysizlarmi? Bundan rozimasmisizlar?-dedilar.

Bu gapning naqadar ulug‘ligi, ansorlarning qalbiga yetib borishligini bilganlari uchun ham Rasululloh ularga g‘animatdan bermagan edilar.

So‘ngra Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday dedilar: “Agar hijrat qilmaganimda, albatta men ansorlardan bo‘lar edim, agar odamlar bir vodiyda yursalar, men ansorlar yurgan yo‘llardan yurar edim, ansorlar men uchun ichki kiyimimdek, boshqalar esa tashqi kiyimimdek”, dedilar va: “Allohim ansorlarga rahmatingni yog‘dir, ularning farzandlariga va farzandlarining farzandlariga ham”, deb ularning haqqiga duo qildilar.

Bu so‘zlarni tinglagan ansorlarning ko‘zlaridan yoshlar to‘kildi, soqollari xo‘l bo‘ldi. Ular yig‘lagan holatda: Biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni biz bilan bo‘lishlariga rozimiz, bizning g‘animatimiz, bizning ulushimiz bo‘lganlaridan rozimiz!” — deyishdi.

Shundan keyin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularni kelajakda bo‘ladigan fitnalardan ogohlantirib shunday dedilar:

“Mendan keyin sizlar o‘zingizga nisbatan adolatsizlikni ko‘rasizlar, ammo sabr qilinglar. Mening havzimda men bilan yuzlashguningizcha, sabr qilinglar!”.

 

Homidjon qori ISHMATBЕKOV

Maqolalar