Misrning "Al Diplomacy" axborot agentligi Imom al-Buxoriy merosiga bag‘ishlangan maqola e’lon qildi, deb xabar bermoqda "Dunyo" AA muxbiri.
Unda qayd etilishicha, Muhammad ibn Ismoil Buxoriy hayoti davomida 20 dan ortiq asarlar yaratgan. Ulardan "Al-Jomi’ as-Sahih", "Al-adab al-mufrad", "At-ta’rixal-kabir", "Barr ul-volidayn" va boshqalarni ko‘rsatish mumkin.
Nashrda Imom Buxoriy asarlari orasida "Al-Jomi’ as-Sahih" kitobi muhim ahamiyat kasb etishi ta’kidlangan. Ushbu asar islom olamida Qur’oni Karimdan keyingi ikkinchi manba sifatida e’tirof etiladi.
"Hadis ilmi sultoni Muhammad ibn Ismoil Buxoriy qalamiga mansub bu asar ko‘p nusxada musulmon xalqlari orasida tarqalgan, dunyoning turli tillariga tarjima qilingan va hozir ham tarjima qilinmoqda", – deyiladi maqolada.
Maqolada Islom olamida "as-Sahih", "Al-Jomi’ as-Sahih" va "Sahih al-Buxoriy" nomlari bilan mashhur bo‘lgan ushbu kitobning tarixi batafsil yoritilgan.
"Imom Buxoriyning ushbu asarni yozishga ustozining ishonchli hadislarni to‘plash zarurligi haqidagi maslahatlari turtki bo‘lgan", – deb yozgan muallif.
Imom Buxoriy ushbu shoh asarni 16 yilda yozib bitirgan. Bungacha hadislar sahihlik darajalariga ko‘ra, tasniflanmagani uchun bu ish inqilobiy xususiyatga ega bo‘lganligi ta’kidlanadi. Imom Buxoriy hadis roviylarining tarjimayi hollarini o‘rganar ekan, faqat sahihlikning qat’iy mezonlariga javob beradiganlarini tanlagan. U hadis ilmida mutlaqo yangi yo‘l ochdi, bu esa hadis ilmida "oltin asr"ni boshlab berdi.
"Imom Buxoriyning har bir asari musulmonlar uchun muhim manba bo‘lib, ma’rifiy-ma’naviy, tarixiy bilimlarni boyitishda juda muhim. Uning ilmiy merosi nafaqat islom tarixining bir qismi, balki jahon hamjamiyati ma’naviy rivojiga ham yo‘l ko‘rsatuvchi manbadir", – deyilgan maqola xulosasida.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti.
Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.
Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.
Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:
- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;
- Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.
Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.
Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:
interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;
audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;
virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;
Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.
Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.
Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.
Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:
– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.
Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.
cisc.uz