Bismillahir Rohmanir Rohiym
Ro‘zaning falsafasi – Shayx Muhammad G‘azzoliy rahimahulloh
Ro‘za ibodati faqat moddiy hayotni istaydigan kishilar uchun yot yoki inkor etiladigan ibodatdir. Chunki bunday kishilar faqat tananing ehtiyojilarini tan oladilar, ruhiyatni e’tiborga olmaydilar. Faqat dunyo hayotiga ishonadilar va oxirat kuniga e’tibor qaratmaydilar. Shuning uchun ham bunday kishilar shahvoniy istaklarni cheklaydigan, oz muddat bo‘lsa ham nafsni tarbiyalaydigan ibodatni yoqtirmaydilar.
Ba’zi odamlar faqat daromadni ko‘paytirish va turmush darajasini oshirish haqida o‘ylaydi, ammo bundan pokroq hayot kechirish uchun vosita sifatida foydalanishga ahamiyat bermaydi.
Ovqat inson organizmi uchun ikkita asosiy vazifani bajaradi.
Birinchisi – tananing harakatlanishiga yordam beradigan issiqlik bilan ta’minlash.
Ikkinchisi – tananing eskirgan hujayralarini yangilash va o‘sishini ta’minlaydi.
Diyetolog olimlarning aytishicha, inson tanasi kunlik faoliyatini ta’minlash uchun ma’lum miqdorda kaloriya talab qiladi. Lekin amaldachi? Agar insonga 100 kaloriya kerak bo‘lsa, u kamida 300 kaloriya iste’mol qiladi, hatto ba’zan 1000 kaloriyagacha yetishi mumkin!
Ovqat – inson uchun yoqilg‘i. U tanani quvvatlantirish uchun zarur. Avtomobil yoki boshqa texnika bilan inson organizmining farqi shundaki, mashinaning yoqilg‘i baki aniq bir miqdorni sig‘dira oladi va haddan tashqari to‘lish imkoniyati yo‘q. Ammo inson oshqozoni kengayish qobiliyatiga ega va keragidan ko‘p yeyilsa ham sig‘averadi.
Avtomobil yoqilg‘i bilan ta’minlanganda, u bakdagi so‘nggi tomchisigacha ishlatadi. Lekin insonning oshqozoni kerakli miqdorni qabul qilgandan so‘ng, ortiqcha qismni yog‘ shaklida to‘playdi, bu esa vazn ortishiga sabab bo‘ladi. Agar mashinada ortiqcha yoqilg‘i to‘planishi mumkin bo‘lganida, u tanaga plastik moddalar qo‘shish yoki g‘ildiraklarni kattalashtirish kabi tasavvur qilib bo‘lmaydigan natijalarga olib kelgan bo‘lar edi!
Inson ajablanarli mavjujotdir, u har doim yetarli miqdordan ko‘proq narsaga intiladi. Ba’zan u o‘z tanasiga zarar yetkazadigan narsaga erishish uchun hatto urishishgacha boradi. Qo‘lidagi ortiqcha resursni muhtoj kishilarga yordam berish yoki kambag‘allarga oziq-ovqat sifatida tarqatish o‘rniga, o‘zi uchun zaxira qilib to‘playdi.
Bir kuni men ko‘p tamaki chekishni yaxshi ko‘radigan bir do‘stim bilan uchrashdim. Uni afsus bilan kuzatib turdim va Allohdan uni bu illatdan xalos qilishini so‘radim. U esa kulgan holda: "Alloh duoyingizni qabul qilmasin, men sigaretning lazzatidan mahrum bo‘lishni istamayman", dedi.
Bu so‘zlar meni juda hayratlantirdi. Chunki inson – o‘ziga zarar yetayotganini bilgan holda ham, o‘z zarariga harakat qiladigan yagona mavjudotdir!
Ro‘za tutishning asosiy tarbiyaviy maqsadi – insonni kerakli miqdor bilan kifoyalanishga o‘rgatish va uni ortiqcha iste’mol qilishdan tiyishdir. Lekin ko‘pchilik bu ma’noda ro‘za tutmaydi, balki kunduzi o‘zini tiyib, iftor vaqtida ko‘proq ovqat yeyish bilan bu odatni buzib qo‘yadi.
Ro‘zaning eng muhim jihatlaridan yana biri – u insonni turli qiyinchiliklarga chidamli qilishidir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ertalab uylarida oziq-ovqat bor-yo‘qligini so‘rar edilar. Agar yo‘q deyilsa, u holda "Men bugun ro‘za tutishni niyat qilaman" der edilar va kunlarini odatdagidek o‘tkazar edilar.
U zot hech qachon ochlikdan shikoyat qilmasdilar. Chunki Allohga bo‘lgan ishonchlari komil edi: "Albatta, har bir qiyinchilikdan keyin yengillik keladi" (Inshiroh surasi, 5-6).
Butun jamiyat ham xuddi shunday ruhiy qudratga ega bo‘lsa, muammolarga yuzlanganida yengil va xotirjam qolishi mumkin. Jamiyat hayotida ba’zan qattiq qiyinchiliklar ro‘y beradi: hosil kamayib ketadi, iqtisodiy inqiroz yuzaga keladi, odamlar och qolishadi. Ular bu holatni norozilik bilan qarshi oladilar va sabr qilishga majbur bo‘ladilar.
Lekin ro‘za tutish majburiy ochlik emas! U musulmon kishining o‘z xohishi bilan Allohga yaqinlashish yo‘lidir. Inson Alloh uchun och qoladi, shahvatlarini tiyadi, sabri evaziga ajr umid qiladi.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Kimki Ramazon ro‘zasini iymon va ixlos bilan tutsa, o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinadi".
Bu hadisdagi "iymon va ixlos" so‘zlari katta ma’noga ega. Bu degani, kishi qilgan amalining mukofotini darhol olmaydi, balki uni Allohning huzuridagi zaxiralar qatorida saqlaydi.
Homidjon qori ISHMATBЕKOV
Diyorimizga ulug‘ ayyom kirib kelmoqda. Qutlug‘ Iydul Azho vatandoshlarimizni xayru saxovat, mehr-oqibat sari chorlaydi. Bu bayram chin ma’noda odamiylik ayyomi. Insonlarga mehr, o‘ksik ko‘ngillarga shodlik ulashish fursati.
Qalblari himmat va karam ne’matidan bobahra xalqimiz bu muazzam kunlarni boy bermaslik uchun fursatni g‘animat biladilar va savobdan bahramand bo‘lib qolishga harakat qiladilar.
Dinimiz ko‘rsatmalari, shariat hukmlarini ustivor tutgan qodir vatandoshlarimiz qurbonliklar qilib, Haqni rozi qilishga, haqdorlar ko‘nglini olishga intiladilar. Yaratganning rahmati yog‘ilib turgan damlarda duolar mustajob bo‘ladi. Alloh taolo o‘zining kalomida “Parvardigoringiz uchungina namoz o‘qing va qurbonlik qiling”, - deb marhamat qiladi.
Bu borada sarvari koinot sayyidimiz ibratlari o‘rinli. Oila a’zolarimizni yo‘qlash, qo‘shnilar holidan xabar olishda, miskinlarni sevintirish-u, xastalar ahvolidan ogoh bo‘lishda ularning hadisi muboraklari bizga nurli yo‘l, deymiz.
Amallar ko‘p. Ularga beriladigan savoblarning darajasi amalga qarab belgilanadi. Eng savobi ko‘p amal bu farz hisoblansa, boshqalarga yaxshilik ulashish undan keyingi o‘rinda turadigan ulug‘ ibodatdir!
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam muborak hadislarida boshqalarga qilinadigan yaxshilikni farzdan keyingi o‘rinda turishini bayon qilib shunday dedilar: “Farzlarni ado qilishdan keyingi o‘rinda turadigan Allohga eng suyukli bo‘lgan amal bu musulmoning qalbiga xursandchilikni kiritishdir”.
Shuning uchun Shayx Abdulloh Hoshim rahmatullohi alayh qozilikdan kelgan maoshning teng yarmiga shirinlik sotib olib, o‘zlari bilan olib yurar va har doim uchratgan bolaga shirinlikdan berib, uni xursand qilar edilar.
Ulug‘ kunlarda turibmiz. Har damni g‘animat bilishlik, bir birimizga saxovatda ibrat bo‘lishimiz savobli amallar ekanini his qilmog‘imiz lozim. Bu kunda isrofgarchilikdan xoli dasturxonlar yozish, borimizni boshqalar bilan bo‘lishishga intilishimiz darkor. Xayrni, yaxshilikni gunohga almashtirib qo‘ymaslik uchun ham uyg‘oq ko‘ngil bo‘lish talab etiladi.
Bugun muazzam kunlar og‘ushidamiz, dedik. Vatandoshlarimiz ulug‘ safarlarni ixtiyor etganlar. Ayni fursatlarda hojilarimiz Mino, Arofat vodiylarida, Muzdalifada – duolar qabul bo‘ladigan makonlarda, zamonlarda ibodatlar qilib, elu yurtga tinchlik, osoyishtalik so‘ramoqdalar. Bu duolar barakotidan diyorimiz ahliga qancha yaxshiliklar yetishadi, inshaalloh. Ibodatlar huzurini totgan odamlarning qalbi salim, ehsonu, muruvvatda peshqadam bo‘lishlari bu eng katta yaxshilik aslida. Hojilarimiz safar odoblarini tushunib, ulug‘ dargohlardan nasibador bo‘lib qaytadilar. Diyorimizga qaytganlaridan so‘ng esa yoshlarimiz ma’naviyatiga kamarbasta bo‘ladigan, Haq va haqiqat yo‘lida sidqidil xizmat qiladigan xolis Haq xizmatchilariga aylanadilar, degan umidimiz bor. Bunday ulug‘ ziyoratlar insonni qaysi yoshda bo‘lmasin, ezguliklarga xayrixox qiladi. O‘zgalar qalbini tushunishga, vatan va xalq manfaati yo‘lida sa’y-harakatga chorlaydi.
Bu kunlarning Yaratgan dargohidagi o‘rni musharraf. Hayit kechalarida duolar qabul bo‘ladi. Qurbonlik go‘shtlaridan nasibador oilalarga xursandchilik kiradi. Bu ehsonlar ortida ham mehr-oqibat, o‘zaro bag‘rikenglik maqsadi mujassam. Biz bu makonda yasharkanmiz, turli millatlar vakillari yagona O‘zbekistonning fuqarolarimiz. O‘zaro tenglik, adolat hukm surgan yurtda birodarlik, yaxshi qo‘shnichilik an’analarini qadrlab yashamoqdamiz. Mahallalarda hamkorlik bilan obodlik sari yo‘l ochilyapti. Vatanimiz kundan- kunga farovon, xalqimiz turmushi chiroyli bo‘lib boryapti. Bu ne’matlarga shukrona qilish, to‘g‘ri yo‘lda sobitqadam bo‘lish ma’rifatimiz, ma’naviyatimiz kamolidan darak beradi.
Xalqimizga saodat va sano ayyomi – Qurbon hayiti muborak bo‘lsin! Barchamizni Yaratgan xayru xursandchiliklar ustida bardavom qilsin. Vatanimiz tinch, yurtdoshlarimizning oilalari farovon bo‘lsin.
Xolmurod MAMAJONOV,
Farg‘ona shahar “Ummul quro” masjidi imom-xatibi