Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning go‘zal odatlaridan biri shu ediki, o‘z as'hoblari bilan o‘tirib, goho savol-javob tarzida ham ularga yaxshilkini ta’lim berardilar. Bu safar U zot muflis deb ular kimni tushunishlari haqida so‘radilar. Arab tilida “aflasa” (muflis bo‘ldi, iflos etdi) fe’li qachonki, savdogar tijoratida ziyonga uchrab, sarmoyasi qo‘ldan ketib, zararga kirganda ishlatiladi.

Qarzlarini uzishga puli ham, sotib pul qilishga molu matosi ham qolmasa bunday insonni arablar muflis bo‘ldi deydilar. Buni zamonaviy tilda bankrot bo‘lish deyiladi.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam as'hobdan oxirat muflisi haqida so‘ragandilar, ular esa dunyo muflisidan so‘z etdilar. Holbuki, bu dunyoda zararga kirib qolish uzoq davom etmaydi. Nari borsa o‘lim bilan tugaydi. Ammo, oxirat muflisining iflosi uzoq davom etadi va juda ham ayanchli bo‘ladi.

Oxirat muflisi o‘z ko‘nglida jannatga birinchilardan kiraman deb o‘ylab, mahshar maydonida bankrotga uchrashini bilmagan va kutmagan holda namozu ro‘zab zakotu ham va umralardan iborat katta-katta ibodatlar bilan keladi. Ammo, u bilan birga Qiyomat maydoniga uning zulmlari ham kelgan bo‘ladi, uning esa xabari yo‘q. Chunki u o‘zini sarhisob qilmagan, o‘zining naqadar zulmkor va dilozorligiga e’tibor qilmagan. Chunki bu uning tabiati va sajiyasiga aylanib qolgan edi.

Shu bois, Oxiratda bir onda muflis bo‘lib qolishini aslo o‘ylamasdi. Biroq, u esidan chiqargan, xotirjam uxlagan, mog‘or bosgan vijdoni zarra qiynalmasdan sodir etgan zulmlari uni qiyomat maydonigacha ta’qib qilib kelganidan xabari yo‘q.

Xullas, ilohiy adolat qaror topadigan buyuk Kunda uning barcha savobli amallari u ozor yetkazgan, urgan, so‘kkan, o‘ldirgan, tuhmat toshi otgan insonlarga taqsimlab beriladi. Bu orada savobi qolmasa, ularning gunohlari buning yelkasiga ortiladi, so‘ngra esa do‘zaxga uloqtiriladi.

Muflislik sabablari

Hadisi sharif ma’nolarini diqqat bilan tafakkur qilgan inson qiyomatdagi bankrotlik, muflislik sabablarining bari bitta narsaga borib taqalishini ko‘radi, garchi ko‘rinishlari turlicha bo‘lsa ham. U ham bo‘lsa o‘zgalarga turli shakllarda zulm va ozor berish, moddiy va ma’naviy haqlarga tajovuz qilish, qul haqqini poymol qilish.

O‘z amaliga aldanib qolish, namoz o‘qiyapman, ro‘za tutyapman, haj va umra qilyapman, ichmayapman, chekmayapman demak men yaxshi odamman, jannatga tushaman, deya o‘z nafsini sarhisob qilmaslik, o‘zini tergamaslik, qalbning ruhiy tarbiyaga muhtojligi. Alloh kechiradi, deya Uning afviga suyanib qolish. Alloh taoloning makridan o‘zni omonda deb bilish va xotirjam bo‘lib qolish. Johilligi va bilimsizligi tufayli Dinni faqat marosimiy ibodatlardan iborat deb hisoblash.

Alloh taolo barchamizni qiyomat muflislaridan bo‘lib qolishdan asrasin, o‘z nafsini sarhisob qiladigan, kibrdan yiroq, Allohning makri va sinovidan xotirjam bo‘lib qolmagan hushyor va solih bandalaridan qilsin!

Ziyo Ashraf