Tshatelnoye izucheniye usloviy xraneniya 40 000 arabskix i islamskix rukopisey v trex krupneyshix publichnix bibliotekax Germanii viyavilo nekotorie interesnie aspekti mnogogrannix i izmenchivix otnosheniy mejdu Yevropoy, Blijnim Vostokom i Severnoy Afrikoy.
Kak soobshayet IQNA so ssilkoy na veb-sayt "Al-Djazira", arabskiye, turetskiye i persidskiye rukopisi v Yevrope, kak i islamskoye iskusstvo i literatura, popali v nemetskoyazichnie strani v sredniye veka cherez diplomaticheskiye, torgovie i voyennie svyazi.
Nekotorie iz etix rukopisey postupali v sokrovishnitsi imperatorov i znati v kachestve sennix i redkix podarkov, a drugiye bili voyennoy dobichey.
Islamskiye rukopisi i proizvedeniya iskusstva, popavshiye v Yevropu, v osnovnom prinadlejali znati i serkovnim sokrovishnitsam, v to vremya kak kolleksii vostochnix i islamskix rukopisey v Yevrope formirovalis blagodarya tesnim svyazyam s Osmanskoy imperiyey s semnadsatogo po devyatnadsatiy vek. Odnako iz-za politicheskogo razvitiya i sekulyarizatsii politicheskoy sistemi, kotorie vliyali na serkovnie sokrovishnitsi, eti kolleksii chasto bili razroznennimi i ne klassifitsirovannimi.
Tshatelnoye izucheniye usloviy, v kotorix 40 000 arabskix rukopisey popali v tri krupnie obshedostupnie biblioteki Germanii, viyavilo nekotorie interesnie aspekti mnogogrannix i izmenchivix otnosheniy mejdu Yevropoy, Blijnim Vostokom i Severnoy Afrikoy.
Sentr izucheniya rukopisnix kultur v Germanii v sotrudnichestve s Gamburgskim universitetom opublikoval issledovaniye, posvyashennoye proisxojdeniyu arabskix rukopisey i tomu, kak oni popali v nemetskiye biblioteki.
Berlinskaya i Bavarskaya gosudarstvennie biblioteki, a takje Issledovatelskaya biblioteka Goti soderjat krupneyshiye kolleksii vostochnix rukopisey. Tilman Zaydenshtikker, professor islamovedeniya na fakultete vostokovedeniya Universiteta Fridrixa Shillera v Yene, Germaniya, govorit, chto rukopisi popali v eti biblioteki v rezultate peredachi iz bivshix bibliotek Vostochnoy Germanii, a takje iz monastirey i zamkov, v kotorix oni xranilis v posledniye godi Vtoroy mirovoy voyni.
Vo vremya voyni nemetskiye vlasti provodili politiku raspredeleniya kulturnix sennostey v raznix mestax, v tom chisle i v Sovetskom Soyuze, i lish ogranichennoye kolichestvo rukopisey bilo peredano v biblioteki Berlina i Goti.
Vostochnie rukopisi, xranyashiyesya v Issledovatelskoy biblioteke Goti, yavlyayutsya xoroshim primerom togo, chto peredacha rukopisey v Sovetskiy Soyuz ne obyazatelno oznachala ix poteryu. Delo v tom, chto vsya kolleksiya, naschitivayushaya boleye 3000 rukopisey, bila peredana v Sovetskiy Soyuz v 1946 godu i v 1956 godu, cherez tri goda posle smerti Stalina, bila vozvrashena bez kakix-libo povrejdeniy.
Po slovam Zaydenshtikkera, v issledovanii, opublikovannom Gamburgskim universitetom, iz-za posledstviy voyni mnogiye knigi, rukopisi i nekotorie eksponati bili ukradeni.
Krupneyshaya kolleksiya vostochnix rukopisey v Germanii xranitsya v Berlinskoy biblioteke, osnovannoy v 1661 godu Fridrixom Vilgelmom I, korolem Prussii, kotoriy izdal ukaz o priobretenii arabskix, persidskix, turetskix, efiopskix, koptskix, indiyskix i kitayskix rukopisey v kachestve dopolneniya k svoim torgovim i kolonialnim ambitsiyam.
Vtoraya biblioteka naxoditsya v Myunxene, v Bavarii, i v nastoyasheye vremya naschitivayet 4200 islamskix rukopisey.
Kolichestvo vostochnix i islamskix rukopisey vo vtoroy polovine dvadsatogo veka znachitelno uvelichilos blagodarya roli dvux myunxenskix bibliotekarey, odin iz kotorix osobenno interesovalsya ekzemplyarami Korana.
Voyennie trofei
V xode osmansko-yevropeyskix konfliktov nemetskiye biblioteki strannim obrazom priobretali sennie rukopisi. Sredi rukopisey staroy biblioteki Goti yest 74 vostochnie rukopisi, nekotorie iz kotorix soderjat pometki, ukazivayushiye na to, chto oni bili zaxvacheni Germaniyey v kachestve trofeyev.
Eti rukopisi vklyuchayut viderjki iz Korana i Sunni Proroka.
Takim obrazom, na pervom etape peredachi arabskix rukopisey v nemetskiye biblioteki, prejde chem voyni, grabeji i trofei stali osnovnim istochnikom arabskix rukopisey, kolonialnie i ekonomicheskiye interesi igrali vajnuyu rol.
Press-slujba Upravleniya musulman Uzbekistana
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Odamlarning ustiga yolg‘onchi yillar soya soladi. O‘sha kezlarda yolg‘onchi tasdiqlanadi, rostgo‘y yolg‘onchiga chiqariladi. Xoin kishi ishonarli bo‘ladi, omonatdor kishi xoinga chiqarib qo‘yiladi va ruvaybiza gapiradi”, dedilar. U zotga: “Ruvaybiza” kim? – deyildi. Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Ommaning ishini gapiradigan esi past odam”[1], dedilar.
Ibn Manzur “Lisonul arab” kitobida: “Ruvaybiza – bir ish qilish qo‘lidan kelmaydigan notavon odam. Ko‘pincha, bu so‘z esi pastlarga nisbatan ishlatiladi, chunki ular uyida ko‘p o‘tirishadi va katta ishlar bilan kam shug‘ullanishadi”, degan[2].
Davralarda o‘tirib poyintar-soyintar gap gapiradigan kishini uchratganmisiz?
Yoki maza-bemaza ishlar to‘g‘risida uzundan-uzun maqolalar yozadigan muxbirlarni uchratasizmi?
Yoxud bekorchi ko‘rsatuvlarga chiqib, birorta foyda keltirmaydigan ishlarni gapiradigan odamlarni ko‘rgan bo‘lsangiz kerak. Ko‘pincha bunday holatlar zarar keltirib, dilni xira qiladi. Odamlarning boshini aylantirib, fikrlarini chalg‘itadi.
Hammajlislarning qay biri yaxshiroq?
Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Yo Allohning Rasuli, bizlarga qay bir hammajlis yaxshiroq?” – deyishdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Uni ko‘rish sizga Allohni eslatadigan, u bilan gaplashish ilmingizga ilm qo‘shadigan va amali sizlarga oxiratni eslatadiganidir”, [3] dedilar.
Bizning hamsuhbatlarimiz orasida bunday sifatlilar topiladimi?
Do‘st-yorlar bilan birga o‘tirsangiz, o‘sha o‘tirishingizni Habibimiz sollallohu alayhi vasallam o‘rgatgan lafzlar bilan yakunlash esingizdan chiqmasin. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar: “Birov bir davrada o‘tirsa va behuda gaplar ko‘payib ketsa, o‘rnidan turayotib: “Subhanakallohumma va bihamdika, ashhadu allaa ilaha illaa anta. Astag‘firuka va atuubu ilayk”, deydigan bo‘lsa, o‘sha majlis davomida bo‘lgan ishlar mag‘firat qilinadi”[4].
O‘ylab ko‘ring, shu zikrni aytish uchun qancha vaqt ketadi? Bor-yo‘g‘i bir necha soniya. Biroq qanchadan-qancha odamlar bu fazilatdan bebahra qolishyapti. Axir, bu olamlar Robbi tarafidan bo‘ladigan afv va mag‘firatku...
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Ibn Moja rivoyati.
[2] Lisonul arab, 7/153.
[3] Imom Abu Dovud, Imom Termiziy rivoyati.
[4] Imom Termiziy rivoyati.