Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyun, 2025   |   18 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
14 Iyun, 2025, 18 Zulhijja, 1446

Kak arabskiye i islamskiye rukopisi popali v nemetskiye biblioteki?

15.04.2025   7682   4 min.
Kak arabskiye i islamskiye rukopisi popali v nemetskiye biblioteki?

Tshatelnoye izucheniye usloviy xraneniya 40 000 arabskix i islamskix rukopisey v trex krupneyshix publichnix bibliotekax Germanii viyavilo nekotorie interesnie aspekti mnogogrannix i izmenchivix otnosheniy mejdu Yevropoy, Blijnim Vostokom i Severnoy Afrikoy.
Kak soobshayet IQNA so ssilkoy na veb-sayt "Al-Djazira", arabskiye, turetskiye i persidskiye rukopisi v Yevrope, kak i islamskoye iskusstvo i literatura, popali v nemetskoyazichnie strani v sredniye veka cherez diplomaticheskiye, torgovie i voyennie svyazi.
Nekotorie iz etix rukopisey postupali v sokrovishnitsi imperatorov i znati v kachestve sennix i redkix podarkov, a drugiye bili voyennoy dobichey.

Islamskiye rukopisi i proizvedeniya iskusstva, popavshiye v Yevropu, v osnovnom prinadlejali znati i serkovnim sokrovishnitsam, v to vremya kak kolleksii vostochnix i islamskix rukopisey v Yevrope formirovalis blagodarya tesnim svyazyam s Osmanskoy imperiyey s semnadsatogo po devyatnadsatiy vek. Odnako iz-za politicheskogo razvitiya i sekulyarizatsii politicheskoy sistemi, kotorie vliyali na serkovnie sokrovishnitsi, eti kolleksii chasto bili razroznennimi i ne klassifitsirovannimi.
Tshatelnoye izucheniye usloviy, v kotorix 40 000 arabskix rukopisey popali v tri krupnie obshedostupnie biblioteki Germanii, viyavilo nekotorie interesnie aspekti mnogogrannix i izmenchivix otnosheniy mejdu Yevropoy, Blijnim Vostokom i Severnoy Afrikoy.
Sentr izucheniya rukopisnix kultur v Germanii v sotrudnichestve s Gamburgskim universitetom opublikoval issledovaniye, posvyashennoye proisxojdeniyu arabskix rukopisey i tomu, kak oni popali v nemetskiye biblioteki.
Berlinskaya i Bavarskaya gosudarstvennie biblioteki, a takje Issledovatelskaya biblioteka Goti soderjat krupneyshiye kolleksii vostochnix rukopisey. Tilman Zaydenshtikker, professor islamovedeniya na fakultete vostokovedeniya Universiteta Fridrixa Shillera v Yene, Germaniya, govorit, chto rukopisi popali v eti biblioteki v rezultate peredachi iz bivshix bibliotek Vostochnoy Germanii, a takje iz monastirey i zamkov, v kotorix oni xranilis v posledniye godi Vtoroy mirovoy voyni.
Vo vremya voyni nemetskiye vlasti provodili politiku raspredeleniya kulturnix sennostey v raznix mestax, v tom chisle i v Sovetskom Soyuze, i lish ogranichennoye kolichestvo rukopisey bilo peredano v biblioteki Berlina i Goti.
Vostochnie rukopisi, xranyashiyesya v Issledovatelskoy biblioteke Goti, yavlyayutsya xoroshim primerom togo, chto peredacha rukopisey v Sovetskiy Soyuz ne obyazatelno oznachala ix poteryu. Delo v tom, chto vsya kolleksiya, naschitivayushaya boleye 3000 rukopisey, bila peredana v Sovetskiy Soyuz v 1946 godu i v 1956 godu, cherez tri goda posle smerti Stalina, bila vozvrashena bez kakix-libo povrejdeniy.
Po slovam Zaydenshtikkera, v issledovanii, opublikovannom Gamburgskim universitetom, iz-za posledstviy voyni mnogiye knigi, rukopisi i nekotorie eksponati bili ukradeni.
Krupneyshaya kolleksiya vostochnix rukopisey v Germanii xranitsya v Berlinskoy biblioteke, osnovannoy v 1661 godu Fridrixom Vilgelmom I, korolem Prussii, kotoriy izdal ukaz o priobretenii arabskix, persidskix, turetskix, efiopskix, koptskix, indiyskix i kitayskix rukopisey v kachestve dopolneniya k svoim torgovim i kolonialnim ambitsiyam.
Vtoraya biblioteka naxoditsya v Myunxene, v Bavarii, i v nastoyasheye vremya naschitivayet 4200 islamskix rukopisey.
Kolichestvo vostochnix i islamskix rukopisey vo vtoroy polovine dvadsatogo veka znachitelno uvelichilos blagodarya roli dvux myunxenskix bibliotekarey, odin iz kotorix osobenno interesovalsya ekzemplyarami Korana.
Voyennie trofei
V xode osmansko-yevropeyskix konfliktov nemetskiye biblioteki strannim obrazom priobretali sennie rukopisi. Sredi rukopisey staroy biblioteki Goti yest 74 vostochnie rukopisi, nekotorie iz kotorix soderjat pometki, ukazivayushiye na to, chto oni bili zaxvacheni Germaniyey v kachestve trofeyev.

Eti rukopisi vklyuchayut viderjki iz Korana i Sunni Proroka.
Takim obrazom, na pervom etape peredachi arabskix rukopisey v nemetskiye biblioteki, prejde chem voyni, grabeji i trofei stali osnovnim istochnikom arabskix rukopisey, kolonialnie i ekonomicheskiye interesi igrali vajnuyu rol.

Press-slujba Upravleniya musulman Uzbekistana

Boshqa maqolalar

Yetti yuz dirham keltiradigan bir dirham

02.06.2025   6463   3 min.
Yetti yuz dirham keltiradigan bir dirham

Alloh taolo bizga bir sadaqamizni yetti yuz barobar ko‘paytirib berishini va’da qildi. Shunday ekan, nega endi muhtojlarga ehson qilishga ikkilanamiz?!

Rivoyatlarda kelishicha, Muhallabiy degan bir vazir o‘tgan bo‘lib, avvalboshda kambag‘al bo‘lgan ekan. Dunyo matohlaridan biror narsasi bo‘lmagan ham ekan. Shu holida u safar qiladi. Borgan joyida ham yeyishga biror narsa topa olmaydi. Go‘sht yeyishni qattiq ishtaha qilsa-da, go‘shtga yetgulik pul topa olmaydi va:

Ayo, xarid qilsam o‘lim sotilurmu,
Bul maiyshat xayrsiz bo‘ldi manga,
Vooh, bu hayotdin o‘lim totli bo‘lurmu,
Bu xushsiz hayotdin kelib mani xalos etsa…

U kishining hamsafari bo‘lib, ismi Abu Abdulloh So‘fiy edi. U baytni eshitib, bir dirhamga go‘sht sotib olib, pishirib Muhallabiyning qo‘liga tutqazadi. Keyin esa ular o‘z yo‘nalishlari bo‘yicha ajralib ketishadi.

Kunlar o‘tib Muhallabiy Bag‘dodda vazir darajasiga ko‘tariladi. Bu yoqda Abu Abdulloh So‘fiyning sharoiti og‘irlashib, qiynalib qoladi. U vazirning huzuriga boradi va bir parcha qog‘oz berib, uni soqchidan kirgizib yuboradi. Qog‘ozda quyidagilar yozilgan edi:

Ayo vaziringga yetkaz, unga jonimni fido ayladim,
Yigit hech zamon gapin yoddan chiqarmas.
Yodingdamu yo‘qchilikdan qiynalib aytgan gaping,
“Ayo, xarid qilsam o‘lim sotilurmu” deganing…

Vazir Muhallabiy xatni o‘qigach, o‘tgan kunlari yodiga tushib, go‘sht yegisi kelganida go‘sht olib pishirib bergan hamsafarini eslaydi. Ko‘zlari yoshga to‘lib, Allohning ne’matlari ichida yayrab yashayotganini, qanday qilib bu martabalarga erishib, xalifaning vaziri bo‘lib qolgani haqida tafakkur qiladi. Keyin esa: “Bu xatni yozgan kishiga yetti yuz dirham berib yuboringlar”, deb buyuradi va xat ostiga javob tariqasida mana bu oyatni yozib qo‘yadi:

«Alloh yo‘lida mollarini ehson qiluvchi kishilarning (savobining) misoli xuddi har bir boshog‘ida yuztadan doni bo‘lgan yettita boshoqni undirib chiqargan bir dona donga o‘xshaydi...»[1] (ya’ni, qilingan bir yaxshilik yetti yuz barobar bo‘lib qaytishiga ishora qilinmoqda).

Bu orqali vazir hamsafariga “Menga bir dirham evaziga olib bergan go‘shting haqqini Alloh taolo yetmish barobar ko‘paytirib berdi”, demoqchi edi.

Shoir aytadi:

Yaxshilik o‘gurganning mukofoti yo‘qolmagay hech,
Xoliqu xalq orasindagi sunnat zoil o‘lmagay hech.

Hech bir kishidan minnatdorchilik kutmang!

Hakimlardan biri aytadi: “Kim qilgan yaxshiligi uchun minnatdorchilik, rahmat kutsa, shubhasiz, u oxirat savobini dunyoda olishga shoshilibdi”.

Yaxshilik qilish maqtovga arzirli xarajatdir

Amr ibn Os roziyallohu anhu aytadi: “Har narsada isrof bor, illoki husni xulqni qo‘lga kiritishda, yaxshilik qilishda, odamgarchilikni yuzaga chiqarishda isrof yo‘q”.

Bir hakim zotning gapini doimo yodingizda tuting: “Yaxshilik qiluvchi kishi hech chohga tushmaydi. Mabodo tushgan taqdirda ham, bir tirgak topadi”.


Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.


[1]  Baqara surasi, 261-oyat.