Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Ramazon 2023: eng uzoq va eng qisqa vaqt ro'za tutiladigan joylar

23.03.2023   2092   7 min.
Ramazon 2023: eng uzoq va eng qisqa vaqt ro'za tutiladigan joylar

 

Bu yil Shimoliy qutbga yaqin mamlakatlarda ro'za 18 soatgacha davom etadi. Janubiy qutbga yaqin mamlakatlarda 12 soatgacha. 

Foto: Songyuth Unkong / EyeEm / Getty Images

23 mart kuni musulmonlarning muqaddas Ramazon oyi boshlanadi. Tong otishidan quyosh botishigacha bo'lgan ro'za yashash manziliga qarab 12 dan 18 soatgacha davom etadi. Islom arkonlariga ko'ra, ro'zador kishi kunduzi ovqatlanish, ichish, chekish va jinsiy yaqinlikdan saqlanishi lozim. 

Nega Ramazon har yili har xil kunda boshlanadi? 

 

Har yili Ramazon avvalgiga qaraganda 10-12 kun oldin boshlanadi. Chunki Islom taqvimi hijriy qamariy taqvimga asoslangan va oylar 29 yoki 30 kundan iborat. Bu yil Makkada ro'zaning birinchi kuni 23 mart, payshanba kuni bo'ladi. 

Qamariy yil quyosh yilidan 11 kunga qisqa bo'lgani uchun Ramazon oyi 2030 yilda ikki marta, avvaliga 5 yanvarda, keyin esa 25 dekabrda boshlanadi.

Keyingi safar Ramazon 33 yildan keyin, 2056 yilda 23 martda boshlanadi. 

Dunyo bo'ylab ro'za tutish vaqtlari 

Ro'za tutish soatlarining miqdori butun dunyo bo'ylab farq qiladi. 

Chili yoki Yangi Zelandiya kabi dunyoning eng janubiy mamlakatlarida yashovchi musulmonlar bu yil o'rtacha 12 soat, Islandiya yoki Grenlandiya kabi shimoliy mamlakatlarda yashovchilar esa 17 soatdan ortiq ro'za tutishadi. 

Shimoliy yarimsharda yashovchi musulmonlar uchun bu yil ro'za tutish soatlari biroz qisqaradi va 2031 yilgacha, ya'ni Ramazon eng qisqa kunni qamrab olgunga qadar kamayib boradi. Ekvatordan janubda yashovchi musulmonlar uchun esa buning aksi bo'ladi. 

20 apreldan 22 avgustgacha quyosh botmaydigan Norvegiyaning Longyir kabi shimoliy shaharlarda Makka, Saudiya Arabistoni yoki eng yaqin musulmon mamlakati vaqti bo'yicha ro'za tutiladi. 

Quyida dunyo shaharlarida ro'za tutish soatlarining o'rtacha miqdori keltirilgan. Haqiqiy miqdori hisoblash usullariga qarab o'zgarib turadi. 

Qaysi shaharlarda ro'za tutish vaqti eng uzun? 

– Nuuk, Grenlandiya: 17 soat

– Reykyavik, Islandiya: 17 soat

– Helsinki, Finlyandiya: 17 soat

– Stokholm, Shvetsiya: 17 soat

– Glazgo, Shotlandiya: 17 soat

– Amsterdam, Niderlandiya: 16 soat

– Varshava, Polsha: 16 soat

– London, Buyuk Britaniya: 16 soat

– Ostona, Qozog'iston: 16 soat

– Bryussel, Bel'giya: 16 soat

– Parij, Frantsiya: 15 soat

– Tsyurix, Shveytsariya: 15 soat

– Buxarest, Ruminiya: 15 soat

- Ottava, Kanada: 15 soat

– Sofiya, Bolgariya: 15 soat

– Rim, Italiya: 15 soat

– Madrid, Ispaniya: 15 soat

– Sarayevo, Bosniya va Gertsegovina: 15 soat

– Lissabon, Portugaliya: 14 soat

– Afina, Gretsiya: 14 soat

– Pekin, Hitoy: 14 soat

– Vashington, AQSh: 14 soat

– Pxenyan, Shimoliy Koreya: 14 soat

– Anqara, Turkiya: 14 soat

– Rabot, Marokash: 14 soat

– Tokio, Yaponiya: 14 soat

– Islomobod, Pokiston: 14 soat

– Kobul, Afg'oniston: 14 soat

– Tehron, Eron: 14 soat

– Bag'dod, Iroq: 14 soat

– Bayrut, Livan: 14 soat

– Damashq, Suriya: 14 soat

– Qohira, Misr: 14 soat

– Quddus: 14 soat

– Kuvayt, Kuvayt: 14 soat

– G'azo, Falastin: 14 soat

– Dehli, Hindiston: 14 soat

– Honkong: 14 soat

– Dakka, Bangladesh: 14 soat

– Maskat, Ummon: 14 soat

– Ar-Riyoz, Saudiya Arabistoni: 14 soat

– Doha, Qatar: 14 soat

– Dubay, BAA: 14 soat

– Adan, Yaman: 14 soat

– Addis-Abeba, Efiopiya: 13 soat

– Dakar, Senegal: 13 soat

– Abuja, Nigeriya: 13 soat

– Kolombo, Shri-Lanka: 13 soat

– Bangkok, Tailand: 13 soat

– Hartum, Sudan: 13 soat

– Kuala-Lumpur, Malayziya: 13 soat

– Singapur: 13 soat

– Nayrobi, Keniya: 13 soat

– Luanda, Angola: 13 soat

– Jakarta, Indoneziya: 13 soat

– Brazilia, Braziliya: 13 soat

– Harare, Zimbabve: 13 soat

– Yohannesburg, Janubiy Afrika: 13 soat 

– Buenos-Ayres, Argentina: 12 soat

– Syudad del Este, Paragvay: 12 soat

– Keyptaun, Janubiy Afrika: 12 soat

– Montevideo, Urugvay: 12 soat

– Kanberra, Avstraliya: 12 soat

– Puerto Mont, Chili: 12 soat

– Krayscherch, Yangi Zelandiya: 12 soat

Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar

Nima uchun “arafot” deb nomlangan?

04.06.2025   5755   4 min.
Nima uchun “arafot” deb nomlangan?

Arafot so‘zi lug‘atda – bilish, tanish ma’nolarini bildiradi.

Makka shahridan 20 km, Minodan 10 km, Muzdalifadan esa 6 km, Namira masjididan 1,5 km uzoqlikda joylashgan. Uzunligi 11-12 km va kengligi 6,5 km bo‘lgan vodiy. U qattiq katta toshlardan iborat. Janubiy tomonda 168 ta zinasi mavjud.

Ma’lumotlarga ko‘ra, Odam Ato bilan Havvo onamiz jannatdan chiqarib yuborilganlaridan keyin bir-birlari bilan shu yerda uchrashganlar, deyiladi.

Boshqa bir rivoyatda Jabroil alayhissalom Ibrohim alayhissalomga ushbu makonda haj amallarini o‘rgatib: “Arofta?” (“O‘rgandingizmi?”) deganlarida, Ibrohim alayhissalom: “Ha”, deganlar. Shundan keyin Arafot deb nomlanib qolgan.

Arofat tepaligida bir baland joy borki, u yerni “jabalul rohma”, ya’ni “rahmat tog‘i” deyiladi. Arafa kuni hojilarga yog‘iladigan behisob rahmat va barakalar sababli “rahmat tog‘i” deb nomlanadi. Ushbu tog‘ Ilol, Nobit hamda Quriyn deb ham ataladi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vafotlaridan 93 kun oldin, hijratning 10 yili Madinadan hajga kelib, arafa kuni shu tepalikka chiqqanlar va oq tuyalarini cho‘ktirib, uning ustida turib “Vidolashuv va’z”ini aytganlar. Bu joy uzoqdan ko‘rinib turishligi uchun ustun shaklida ko‘tarilib, oqqa bo‘yab qo‘yilgan.

Arafotda hajning asosiy arkoni ado etiladi. Arafa kuni bomdod namozi o‘qilgandan so‘ng Minodan Arafotga qarab yo‘lga tushiladi. Zilhijja oyining 9-kuni, ya’ni arafa kuni hojilar shu tepalikka chiqib, to quyosh botgunga qadar ibodat bilan mashg‘ul bo‘ladilar. Arafotda ma’lum muddat turmagan kishining haji haj hisoblanmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Haj Arafotdir”, deganlar (Imom Termiziy va Nasoiy rivoyati).

Arafotga chiqishdan oldin g‘usl qilib olinsa yaxshi bo‘ladi.

Arafotga chiqishda va u yerda turganda doim takbir, tahlil, hamd va talbiya (“labbayka”) aytiladi. Arafotda duolar ijobat bo‘ladi. Shuning uchun hojilar ko‘proq duoda, zikrda, tilovatda, iltijoda, chin dildan tazarruda bo‘lishga intilishlari lozim.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Duolarning yaxshisi – Arafot kungi duodir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).

Arafotda quyidagi oyat nozil bo‘lgan: “Bugun Men sizlar uchun diningizni komil qildim, Men sizlarga ne’matimni to‘kis qilib berdim va sizlar uchun Islomni din qilib tanladim” (Moida surasi, 3-oyat).

Arafotda va Rahmat tog‘ida quyidagi duolarni o‘qish tavsiya etiladi:

“Subhanallohi va bihamdihi. Subhanallohil ’aziym”.

Laa ilaha illa anta. Subhanaka inni kuntu minaz-zolimiyn.

Laa havla va laa quvvata illa billahil ’aliyil ’aziym”.

Robbana atina fid-dunya hasanatan va fil axiroti hasanatan va qina ’azaban-nar.

Allohumma aslih li diniyallaziy huva ’ismati amri va aslih li dunyayallati fiha ma’ashiy va aslih liy axirotiyallati fiha ma’adiy, vaj’alil hayata ziyadatalli min kulli xoyrin, vaja’lil mavta rohatalli min kulli sharrin.

A’uzu billahi min jahdil balai va darkish-shaqoi va su’il qazoi va shatamatil a’dai.

Arafotda peshin va asr namozlari bir azon va ikki iqomat bilan qo‘shib qasr qilib o‘qiladi. Hajning amiri xutba o‘qiydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Arafa kuni, Alloh bandalarni do‘zaxdan ko‘p ozod qilganchalik boshqa biror kun yo‘q!” (Imom Muslim rivoyati).

Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Alloh huzurida Arafot kunidan yaxshiroq kun yo‘q. Alloh taolo dunyo osmoniga (farishtalarga maqtanib) yer ahli bilan faxrlanib aytadi: “Mening chang bosgan bandalarimga qarang! Mening rahmatimdan umidvor bo‘lib,  barcha joylardan keldilar. Vaholanki, ular mening azobimni ko‘rmaganlar. Alloh taolo biror kunda  Arafa kunidek bandani do‘zaxdan ozod qiladigan kun yo‘q, deydi”.

Alloh taolo hajingizni mabrur, sa’yingizni mashkur va gunohingizni mag‘fur qilsin!

Davron NURMUHAMMAD