O`zbekiston musulmonlari idorasi

«Eshitgan narsasini gapiraverishi kishining gunohkor bo'lishiga kifoya»

26.12.2023 1350 9 min.

Inson bu dunyoda jismonan sog'lom bo'lib yashashi uchun suv va havoga qanchalik muhtoj bo'lsa, ma'nan milliy qadriyatlarga, ma'rifatga shunchalik ehtiyoj sezadi.

Bu qadriyatlarning, ma'rifatning ildizi Islom ta'limoti bilan sug'orilgan bo'lsa, ikki karra saodatdir! Aksincha bo'lsa, qashshoqlikdan boshqa narsa emas.

So'nggi paytlarda internet saytlarida, ijtimoiy tarmoqlarda, bosma nashrlarda tarqatilayotgan xabarlar, maqolalarni o'qib, kishining hayrati oshadi. «O'rgimchak to'ri» shunchalar rivojlandiki, fikringiz bo'g'zingizdan tovush bo'lib chiqar-chiqmas, butun dunyoga tarqalib ketyapti. Bu – yaxshi, albatta: maqolani ko'rasiz, kuzatasiz, o'qiysiz, uqasiz va xulosa chiqarasiz.

Bugun mamlakatimizda ommaviy axborot vositalari erkinligi va haq-huquqlari ta'minlanib, xalqning chinakam minbariga aylantirilayotgan bir paytda, asossiz «shov-shuvlar» ketidan quvib, o'quvchilarni chalg'itish, muqaddas dinimizning sofligiga putur etkazishni kasb qilib olayotganlar haliyam borligi kishini o'yga toldiradi.

Ming afsuski, so'nggi vaqtlarda ayrim noxushliklarni Islom shiorlari bilan bog'lab yoritish – «masjid bunday bo'ldi», «imom bunday qildi» deyish holatlari uchrayotgani kishini tashvishga soladi. Bulardan maqsad nima? Shunday nobakor yo'l orqali, ya'ni diniy qadriyatlar sha'niga putur etkazish evaziga arzonfurush maqola bilan ommaning e'tiborini jalb qilishdan kimga nima naf?...

Ho'sh, aslida tanqid qanday bo'lishi kerak?

Keling, ma'rifatparvar bobomiz Mahmudxo'ja Behbudiyning yozganlariga quloq tutaylik: “Majalla (oynoma) va jaridalar (ro'znoma)ning katta bir xosiyati tanqid, ya'ni saralamoqdur. Sarroflar aqchani, tujjorlar mato'ni saralaganidek, muharrirlar ham umumiy hol va maishatg'a taalluq nimarsalarni saralaydurki, boshqa so'z ila «tanqid» atalur”. («Oyna» jurnali, 1914 yil 32-son).

Tanqid o'rinli, asosli, jamiyatda urchigan illatlarga murosasiz bo'lish, inson manfaatlarini ta'minlash, muqaddas dinimiz sofligini asrash niyatida yozilgan bo'lsa, xalqning tahsiniga sazovor bo'lishi tayin. Biroq milliy qadriyatlarimizga tosh otish, muqaddas dinimiz shiorlarini obro'sizlantirishga bo'lgan har qanday urinish oqibati halokatlidir.

Ko'nglidan o'tgan fikrni aql tarozisiga solmay, mulohaza qilib pishitmay, dinimiz mezonlariga rioya qilmay, tayyor xom ashyo sifatida soxta obro' orttirish ilinjida maqolaga ko'r-ko'rona kiritib yuborish tanqid emas. Axborot tezligi asrida aytilgan gap – otilgan o'q. Borib tekkan, o'rnashgan joyini kuydirib yuborganidan so'nggina hushimizga kelamiz.

Ayrim maqolalarda keltirilgan faktlar masjiddan ancha olisda sodir bo'lgan esada, sarlavhaga «masjid» so'zi olib chiqilgan. Halqimiz «Allohning uyi» deya mehr ila ulug'lab, e'zozlaydigan, azizu muqaddas va tabarruk joyni inson aytishga ham uyaladigan so'zlar bilan yonma-yon ishlatishga hech kimning haqqi yo'q!!!

Qanday vazifada ishlashi yoki ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar, Islom shiorlarini yomonotliq qilishga urinish xalq mutlaqo kechirmaydigan qing'ir ish va asrlar davomida esidan chiqarmaydigan narsa! Ayrim kishilar matbuot sohasidagi erkinlikni suiste'mol qilib, hurmat-ehtirom kabi insoniy tuyg'ular, sharqona odob-ahloq, milliy-diniy an'analar, o'lmas qadriyatlar va umumbashariy qonun-qoidalar kabi oliy mezonlarga rioya qilmayotgani – xavotirli holatdir.

Alloh taolo Qur'oni karimda: «U (inson) biron so'zni talaffuz qilmas, magar (talaffuz qilsa) uning oldida hoziru nozir bo'lgan bir kuzatuvchi (farishta u so'zni yozib olur)» (Qof surasi, 18-oyat), deb bayon qilgan.

Boshqa bir oyati karimada esa: «Ey mo'minlar! Agar sizlarga biror fosiq kimsa xabar keltirsa, sizlar (haqiqiy ahvolni) bilmagan holingizda biror qavmga aziyat etkazib qo'yib, (keyin) qilgan ishlaringizga pushaymon bo'lmasligingiz uchun (u xabarni) aniqlab (tekshirib) ko'ringiz!» (Hujurot surasi, 6-oyat), deb marhamat qilinadi.

Ushbu oyati karimalardan jurnalistning aytganlari va yozganlarini kuzatuvchi farishtalar borligi, vaqt-soati etib «daftar ko'tarilganda», bugun yozganlari ertaga o'zlarining foyda yoki zararlariga hujjat bo'lishini tushunish uchun Islom ta'limoti shart emas, balki ota-onasidan olgan tarbiyasi (agar olgan bo'lsa) etib ortadi. Shunday ekan, har qanday noxush va bema'ni materiallarni odamlarni hayratga soladigan qilish uchun Islom shiorlariga qasddan bog'lashdan saqlanish kerak!

Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam ham muborak hadisi shariflarida: «Eshitgan narsasini gapiraverishi kishining gunohkor bo'lishiga kifoya» deyilgan.

Imom Muslim rivoyati.

Demak, eshitgan narsani yozaverish, bilib-bilmay dinimizni malomat qilaverish kechirilmas gunoh.

Hammani lol qoldiradigan yo keng ommani jalb etadigan material yozaman deya, arzon shuhratga uchib, Islom shiorlariga zarar etkazish – jurnalistika etikasiga ham, millatimiz axloqiga ham, muborak dinimiz ta'limotiga ham mutlaqo to'g'ri kelmaydi!

Har bir so'zimizni yozishga chog'lanar ekanmiz, ongimizda Alloh taolo va Uning Rasulining bizni ogohlantirgan kalomlari, ajdodlarimiz ibrati, Islom dini qadr-qimmati shakllansa, so'z aytish mas'uliyatini yanada teranroq anglagan bo'lar edik. Zotan, qalam ahllarining sharafli kasbida qo'lga kiritadigan yutuqlarini ta'minlovchi muhim omil shu aslida.

Shu o'rinda yana bir jihatni ta'kidlash kerak. Ommaviy axborot vositalariga oid qonun hujjatlarida ham biror-bir tashkilot yoki shaxs faoliyatiga oid xabarni tarqatishdan avval, uning to'g'riligi va haqqoniyligini tekshirish qayd etilgan. O'zbekiston Respublikasining «Ommaviy axborot vositalari to'g'risida»gi Qonunining (yangi tahriri) 5-moddasida: «Ommaviy axborot vositalari qonun hujjatlariga muvofiq axborotni izlash, olish, tadqiq etish, tarqatish, undan foydalanish, uni saqlash huquqiga ega hamda tarqatilayotgan axborotning xolisligi va ishonchliligi uchun belgilangan tartibda javobgar bo'ladi», deb alohida ko'rsatib qo'yilgan.

Halqimiz ardoqlaydigan mo''tabar maskanlarga shunday munosabatda bo'lish – yurtimiz tinchligiga raxna solish, xalq orasida fitna qo'zg'atish yoki «ko'rinmas kuchlar»ning nayrangiga uchishdan boshqa narsa emas. Bunday xatolar takrorlanmasligi uchun muqaddas dinimiz sha'niga putur etkazayotgan kimsalarga etti o'lchab, bir kesmasa, ishini Hudoning O'zi «to'g'rilab» qo'yishi mumkinligini eslaridan chiqarmasliklarini ta'kidlaymiz.

Bugungi «shuhrat»chaning ketidan quvib, «mish-mishlar»ga uchib, uydirma axborot tarqatayotgan, asossiz maqolalar yozib, dinimizni haqoratlayotgan mualliflar tutumida, fikru zikrida shaytoniy «men!» ustuvor. Ular «men»ini kibr bilan yo'rgaklab olishgan. Bundaylarni, avvalo, ogohlantirish zarur.

Halqimiz ardoqlaydigan mo''tabar maskanlarga, mo'min-musulmonlarimizga peshvo bo'lib turgan ustozlarimizga shu kabi munosabat bilan yondashish – yurtimiz tinchligiga raxna solish, xalq orasida fitna qo'zg'atish yoki «ko'rinmas kuchlar»ning nayrangiga uchish, deb hisoblaymiz.

Hulosa qilib aytish mumkinki, jannatmakon yurtimizda tug'ilib ham, muqaddas Vatanimiz tuprog'ida yashab ham, dono xalqimiz chin ixlos bilan e'tiqod qilayotgan dinda bo'lib ham, Islom dini qadriyatlari, sha'ni va qadr-qimmatini taratayotgan ulamolarimizni obro'sizlantirishga qaratilgan qiliqlar kimga bo'lsa ham umuman yarashmaydi!

Ibrohimjon Inomov,

O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi o'rinbosari

MAQOLA

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

"Do‘stimning o‘g‘liga tegmasang, seni oq qilaman"

20.01.2025 1663 8 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Sovchilik ishlari, yuqorida zikr qilinganidek, doimo yengil ko‘chavermaydi. Ba’zi holatlarda bir oilaning o‘zining ichida ham fikr va rag‘batlar to‘qnashib qolishi ro‘y beradi. Gohida ota-onaga yoqqan kelin kuyov bo‘lmish farzandga yoqmay qolishi yoki aksincha bo‘lishi ham mumkin. Bugungi kunimiz voqe’ligida bu muammoni tez-tez uchratib turibmiz.

O‘zimizga internet tarmog‘i orqali kelgan savollardan birini e’tiboringizga havola qilishga ijozat bergaysiz: «Bir kishi qizini do‘stining o‘g‘liga berishni ahd qilgan. Qiz mo‘mina bo‘lib, bir solih yigit bilan turmush qurmoqchi ekan. Ota qizning ko‘ngliga qaramay: «Do‘stimning o‘g‘liga tegmasang, seni oq qilaman», – dedi. Shunday vaqtda otaga quloq solishi kerakmi? Otaning oq qilishi to‘g‘rimi yoki noto‘g‘rimi?».

Bunga o‘xshash savol va hodisalar oz emas.

Boshqa muammolar qatori, bu muammoni ham dinimiz ta’limotlari asosida hal qilishimiz kerak bo‘ladi. Buning uchun esa, dinimizning bu boradagi ta’limotlarini qunt bilan o‘rganishimiz va ularga ixlos bilan amal qilishimiz lozim bo‘ladi.

عَنْ خَنْسَاءَ بِنْتِ خِدَامٍ الْأَنْصَارِيَّةِ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا: أَنَّ أَبَاهَا زَوَّجَهَا وَهِيَ ثَيِّبٌ فَكَرِهَتْ ذَلِكَ، فَأَتَتْ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَرَدَّ نِكَاحَهُ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَأَبُو دَاوُدَ.

Xonsa bintu Xidom al-Ansoriya roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

«Otasi u kishini so‘ramay, juvon holida erga berdi. Bu unga yoqmay, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga keldi. Bas, u zot uning nikohini bekor qildilar» (Buxoriy va Abu Dovud rivoyat qilganlar).

Demak, juvon ayolni o‘zidan so‘ramay yoki majbur qilib birovning nikohiga berib bo‘lmaydi. Islom dini bunday vaqtda o‘sha ayolga qoziga arz qilish huquqini beradi. Arz qilingan chog‘ida esa, qozi unday nikohni buzish haqida hukm chiqaradi. Izn so‘ramay nikohlangan chog‘da ish ayolning roziligiga bog‘liq bo‘lib qoladi. U: «Roziman», desa, nikoh nikoh bo‘ladi, bo‘lmasa, buziladi.

وَجَاءَتْ جَارِيَةٌ بِكْرٌ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَذَكَرَتْ أَنَّ أَبَاهَا زَوَّجَهَا وَهِيَ كَارِهَةٌ فَخَيَّرَهَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَأَحْمَدُ.

«Bir bokira qiz Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga kelib, otasi uni yoqtirmasa ham erga berganini zikr qildi. Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam ixtiyorni uning o‘ziga berdilar».

Abu Dovud va Ahmad rivoyat qilganlar.

Bunday holatda o‘sha qiz nikohda qolishni iroda qilsa, nikoh aqdi kuchga kiradi, bo‘lmasa, yo‘q.

Bu ish Islomda ayol-qizlarning erki, haq-huquqlari qanchalik rioya qilinishini ko‘rsatadi. Zotan, shu hukmdan boshqasi to‘g‘ri ham emas. Chunki nikoh – umr savdosi, ko‘ngil masalasi. Ko‘ngliga yoqmagan odam bilan bir yostiqqa bosh qo‘yib, umr bo‘yi yashash oson bo‘libdimi? Odatda, erkaklar avval o‘zlari rozi, talabgor bo‘lib sovchi qo‘yganlari uchun ularning roziligi haqida rivoyatlar kelmagan. Rozilik haqida, asosan, ayol-qizlar haqidagi rivoyatlar kelgan. Bu hayot taqozosidir.

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا: أَنَّ فَتَاةً دَخَلَتْ عَلَيْهَا فَقَالَتْ إِنَّ أَبِي زَوَّجَنِي ابْنَ أَخِيهِ لِيَرْفَعَ بِي خَسِيسَتَهُ وَأَنَا كَارِهَةٌ، قَالَتِ اجْلِسِي حَتَّى يَأْتِيَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم، فَجَاءَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَأَخْبَرَتْهُ، فَأَرْسَلَ إِلَى أَبِيهَا فَدَعَاهُ فَجَعَلَ الْأَمْرَ إِلَيْهَا، فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللهِ قَدْ أَجَزْتُ مَا صَنَعَ أَبِي وَلَكِنْ أَرَدْتُ أَنْ أُعْلِمَ النِّسَاءَ أَنَّ لَيْسَ لِلْآبَاءِ مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ. رَوَاهُ النَّسَائِيُّ.

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

«Bir qiz u kishining oldiga kelib:

«Otam meni o‘z ukasining o‘g‘liga turmushga berdi. Bu bilan pastligini ko‘tarmoqchi. Men buni xush ko‘rmayman», – dedi.

U kishi: «To Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kelgunlaricha o‘tirib tur», – dedilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kelganlaridan keyin xabar berdilar. U zot uning otasiga odam yuborib, chaqirtirib keldilar. So‘ngra ixtiyorni qizga berdilar. Shunda u:

«Yo Rasululloh, otam qilgan narsani joiz qildim. Lekin ayollarga bu ishda otalarga hech narsa yo‘qligini bildirib qo‘yishni iroda qilgan edim», – dedi» (Nasaiy rivoyat qilgan).

Demak, o‘zlariga turmush o‘rtog‘i tanlashda qizlarimizning haqlari bor ekan. Ularning roziligini so‘rashda esa ishboshilar – qizning otasi, aka-ukasi yoki amaki-tog‘asi bo‘ladimi, kim bo‘lsa ham, albatta, majbur qilmasdan, nihoyatda odob-axloq bilan muomala qilishlari kerak bo‘ladi. Bu ish hadisda kelgan narsa bo‘lib, shariatimizning qonunidir! Bizda esa, afsuski, shariatning hukmi bir chetda qolib, odamlar o‘zicha chiqarib olgan urf-odatlar, bid’at-xurofotlar hukm suradigan bo‘lib qolgan.

Bu borada barcha ota-onalar va ishboshilar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan o‘rnak olishlari zarur. Keling, buning uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘z qizlariga bu borada qanday muomala qilganlarini o‘rganaylik.

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا أَرَادَ أَنْ يُزَوِّجَ شَيْئًا مِنْ بَنَاتِهِ جَلَسَ إِلَى خِدْرِهَا، فَقَالَ: إِنَّ فُلَانًا يَذْكُرُ فُلَانَةً، يُسَمِّيهَا وَيُسَمِّي الرَّجُلَ الَّذِي ذَكَرَهَا فَإِنْ هِيَ سَكَتَتْ زَوَّجَهَا، وَإِنْ هِيَ كَرِهَتْ نَقَرَتِ السِّتْرَ، فَإِذَا نَقَرَتْهُ لَمْ يُزَوِّجْهَا. رَوَاهُ أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ.

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qachon qizlaridan birortasini uzatmoqi bo‘lsalar, uning pardasi oldiga o‘tirib, «Falonchi Falonani zikr qilmoqda», deb, uning ham, uni zikr qilgan erkakning ham ismini aytar edilar. Agar u sukut saqlasa, nikohlar edilar. Agar u qiz yoqtirmasa, pardani chertar edi. Qachon qiz pardani chertsa, uni nikohlamas edilar».

Ahmad rivoyat qilgan.

Olamlarning sarvari, Robbul olamiynning Rasuli bo‘lgan zotning o‘z qizlari bilan nikoh, oila qurish borasida qilgan muomalalariga nazar soling. Qanday yuksak odob! Qanday oliy madaniyat! Qizlarning odobini, axloqini ko‘ring!

عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، عِنْدَنَا يَتِيمَةٌ قَدْ خَطَبَهَا رَجُلَانِ مُوسِرٌ وَمُعْسِرٌ، هِيَ تَهْوَى الْمُعْسِرَ وَنَحْنُ نَهْوَى الْمُوسِرَ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: لَمْ يُرَ لِلْمُتَحَابِّينَ مِثْلُ النِّكَاحِ. رَوَاهُ ابْنُ مَاجَهْ.

Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga bir kishi kelib:

«Yo Rasululloh! Bizning bir yetim qizimizga ikki kishi – bir boy va bir kambag‘al sovchilik qildi. U kambag‘alni istayapti, biz boyni istayapmiz», – dedi.

Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

«Sevishganlar uchun nikohga o‘xshagani ko‘rilmagan», – dedilar».

Ibn Moja rivoyat qilgan.

Bu hadisi sharifda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yetim qizning ko‘ngliga qanchalik e’tibor berganlariga qarang! Kim bo‘lishidan qat’i nazar, insonning ko‘ngli bor. Uning rioyasini qilish kerak.

Ammo, ushbu o‘ta muhim masalaning ikkinchi tarafi ham bor. Bunda bolalarning ota-onalariga qarshi chiqishlari noqulay holatga sabab bo‘ladi.

"Baxtiyor oila" kitobidan