Turkiy davlatlar tashkiloti (TDT) turkiy tilli mamlakatlarning tarixiy, madaniy va ma’naviy yaqinligi asosida tashkil etilgan nufuzli xalqaro tuzilma hisoblanadi. Ushbu tashkilotga 2009 yilda Naxchivonda asos solinib, turkiy davlatlar o‘rtasida siyosiy, iqtisodiy, madaniy va gumanitar hamkorlikni mustahkamlash, birodarlik rishtalarini yanada kuchaytirish maqsadida faoliyat yuritib kelmoqda. Kengash nafaqat davlat rahbarlari darajasidagi muloqot maydoni, balki xalqlar o‘rtasidagi do‘stlik, o‘zaro ishonch va hamjihatlikni yuksaltirishning samarali vositasiga aylangan. Shu jihatdan, Turkiy davlatlar kengashi bugun jahon siyosiy maydonida o‘z o‘rni va ta’siri tobora ortib borayotgan, xalqlarni umumiy maqsad va intilishlar atrofida birlashtirayotgan muhim tuzilma sifatida namoyon bo‘lmoqda. Unga Turkiya, Ozarbayjon, Qirg‘iziston va Qozog‘iston va O‘zbekiston a’zo. Vengriya va Turkmaniston esa kuzatuvchi maqomiga ega.
Tashkilot yig‘ilishlarida “Turkiyzabon davlatlar oqsoqollari kengashi” sho‘basida mamlakatlarning din bo‘yicha yetakchilari ham ishtirok etib keladi. Tashkilotning 2022 yil aprel oyida Istanbul shahrida bo‘lib o‘tgan navbatdagi yig‘ilishida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Nuriddin Xoliqnazar hazratlari Turkiy davlatlar diniy idoralari rahbarlari yig‘ilishda ishtirok etib, o‘zaro hamkorlikni mustahkamlash uchun Turkiy davlatlar diniy idoralari aro Fatvo hay’atini tashkil etishni taklif qilgandi. Oradan bir yarim yil o‘tib, 2023 yil 25 noyabr kuni Toshkentda o‘tkazilgan Turkiy davlatlar muftiylari kengashining IV yig‘ilishida Fatvo hay’ati tuzildi.
Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari tashkilotning anjumanlarida eng dolzarb mavzularda chiqishlar qilib, muhim takliflar taqdim etib keladi va ular ishtirokchilar tomonidan to‘liq qo‘llab-quvvatlanmoqda. Xususan, qardosh xalqlar tinch-totuvligini ta’minlash, butun jahonda tinchlik-osoyishtalikni qaror toptirishga barcha birdek sa’y-harakat qilishi zarurligi, din peshvolari ko‘proq tinchlikni targ‘ib qilishi, keng xalq ommasini ogoh va hushyor bo‘lib yashashga da’vat etishi, global iqlim o‘zgarishi, suv tanqisligi kabi ofatlar insoniyatni tang ahvolga solayotganiga e’tibor qaratib, Turkiy davlatlar muftiylarining atrof-muhitni muhofaza qilish va ekologik muammolarni bartaraf etishga qaratilgan murojaatini e’lon qilish hamda diniy ramzlar, muqaddas kitoblar va Islom shiorlarini obro‘sizlantirish bilan bog‘liq xatti-harakatlarning oldini olish haqidagi Turkiy davlatlar muftiylari bayonotini qabul qilish takliflari shular jumlasidan.
Joriy yilning 10-13 sentyabr kunlari Bishkek shahrida Turkiy davlatlar muftiylari kengashining navbatdagi, VI yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Unda O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari ummat hamjihatligi bilan har sohada rivojlanish bo‘lishi, ummat orasida ixtilof, tafriqa, nizolar kelib chiqqanda esa turli xil ko‘ngilsizliklar kelib chiqishi, yakka holda buyuk maqsadlarni amalga oshirish mushkul ekani, hamkorlik va hamjihatlikda harakat qilish orqali har qanday maqsad va tashabbuslar ro‘yobga chiqishi oson kechishini ta’kidlab, ma’ruza qildilar.
Darhaqiqat, Islom dini kishilarni tinchlikni asrash va barqarorlikni ta’minlash yo‘lida imon, insof, adolat, hamjihatlik va birdamlik bilan harakat qilishga, fitna va o‘zaro adovatga barham berishga chaqiradi. “Albatta, Alloh adolatga, ezgu ishlarga va qarindoshga yaxshilik qilishga buyurar hamda buzuqchilik, yovuz ishlar va zulmdan qaytarur” (Nahl surasi, 90-oyat).
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ham biz ummatlarni birdam, hamjihat, inoq bo‘lishga buyurganlar. O‘zlarining vidolashuv hajlarida qilgan xutbalarida biz ummatlarni bir-birimizga dushman bo‘lishdan, qurol ko‘tarishdan qaytarib, do‘stu birodar bo‘lib yashashni vasiyat qilganlar.
Yig‘ilishda yana bir e’tiborli holat shu bo‘ldiki, Turkiy davlatlar muftiylari O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining muhtaram Prezidentimiz farmonlariga ko‘ra “Oliy darajali Imom Buxoriy” ordeni bilan mukofotlanganini e’tirof etib, samimiy qutladilar.
Tadbir davomida (11 sentyabr kuni) Qirg‘iz Respublikasi Prezidenti Sadir Japarov Turkiy davlatlar muftiylarini qabul qildi. Oliy darajadagi muloqotda muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining samimiy salom va ezgu tilaklarini qardosh xalq Prezidentiga yetkazdilar.
O‘z navbatida Qirg‘iz Respublikasi Prezidenti Sadir Japarov janobi oliylari Muftiy hazratlaridan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga samimiy salom va eng yaxshi tilaklarini yetkazib qo‘yishini so‘radi.
Yurtimiz ulamolari bugungi murakkab davrda dunyo minbarlarida turib, butun jahonda tinchlikni asrab-avaylash, xalqlarning farovon va totuvlikda hayot kechirishi borasida o‘zlarining dolzarb chiqishlari bilan dunyo hamjihatini ogohlikka chaqirib kelmoqda. Muftiy hazratlarining ham Bishkek shahrida bo‘lib o‘tgan Turkiy davlatlar muftiylari kengashida so‘zlagan nutqi dunyo ulamolarini ummat hamjihatligi yo‘lida birlashishga to‘laqonli chaqirig‘i bo‘ldi.
Yig‘ilish so‘ngida ulamolar duoi xayr qilish uchun O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlariga murojaat qildilar. Hazratning dunyo musulmonlariga tinchlik-ofiyat so‘rab, turkiy xalqlar birdamligi yanada mustahkam bo‘lishi haqidagi xayrli duolari bilan tadbirni nihoyalab bergani O‘zbekiston musulmonlari ulamolari, diniy idorasi, xossatan, muftiy hazratning mavqelariga dalolat desak, mubolag‘a bo‘lmaydi.
Zayniddin domla Eshonqulov,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
