1. O'zining aka-ukasiga, opa-singlisiga zakot bersa bo'ladimi?
Bo'ladi. Zakotni faqat o'zining ota, ona, bobo, buvilariga va o'zining zurriyodi o'g'il-qiz, nabiralariga berib bo'lmaydi.
2. Ayol kishi o'zi taqib yurgan bitta yoki undan ko'proq tilla buyumlarga ham zakot beradimi?
Hanafiy mazhabida ayollarning taqinchoqlaridan, agar ulardagi tilla miqdori nisobga etsa, zakot chiqariladi. Bunda taqinchoqlarning soni emas, vazni e'tiborga olinadi. Taqinchoqlardagi tilla miqdori 85 grammga etsa, ulardan zakot beriladi. Ya'ni mazkur tilla miqdorining ikki yarim foizi qiymati zakot sifatida beriladi.
3. Ro'za tutgan ayol ovqatning tuzini torsa bo'ladimi?
Ayol kishi ba'zan ovqatning tuzini totib ko'rishiga to'g'ri keladi. Ba'zan, u-bu emish sotib olishda ham ta'mini totib ko'rmasa bo'lmaydi. Bunday hollarda, tomoqdan o'tmaslik sharti bilan emakning ta'mi yoki tuzini totib ko'rsa bo'ladi.
4. Hayz yoki nifosli ayollar ro'zani nima qiladi?
Hayz va nifos ko'rgan ayollar ro'za tutmaydilar. Ayollar Ramazonda hayzli yoki nifosli bo'lib qolsalar, poklanganlarida qazosini tutib beradilar. Bunday holatdagi ayollar iftordoshlariga ko'rsatmasdan eb-ichishlari islomiy odoblardandir.
5. Homilador va emizikli ayollar ro'za tutadimi?
Homilador va emizikli ayollar o'zlarini yo farzandlarining sog'liklariga zarar bo'lmasa, ro'za tutishlari mumkin. Ammo kasallanib qolishdan yoki bolaning salomatligiga ta'sir qilishidan xavotirlanishsa, ro'za tutishmaydi. Ko'zi yoriganidan keyin yoki emizish davri tugagach bir kuniga bir kun qazo tutib berishadi
Do‘stingiz sizga ayblaringizni aytishi, siz esa hushyor tortib, o‘zingizni o‘nglab olishingiz naqadar go‘zal!
Shu sabab Umar ibn Xattob roziyallohu anhu: “Ayblarimni ko‘rsatib qo‘ygan kishiga Alloh rahm qilsin”, degan edilar.
Ulug‘lardan biri aytadi: “Har gal ko‘rishganingizda sizdan bir ayb topadigan birodaringiz, har safargi uchrashuvda qo‘lingizga bitta tillo tanga qistirib qo‘yadigan birodardan ko‘ra yaxshiroqdir”.
Darhaqiqat, ayblaringizni ko‘rsatib qo‘yadigan kishi sizni hadya va mol-dunyoga ko‘mib tashlaydigan kishidan yaxshiroqdir.
Hotamul Asom aytadi: “Birodaringda birorta ayb ko‘rsang-u, uni berkitib, indamay qo‘yaverasang, shubhasiz, unga xiyonat qilibsan. Mabodo o‘zidan boshqaga aytadigan bo‘lsang, u holda g‘iybat qilibsan. Uning bu aybini yuziga solsang, do‘stligingni buzibsan. Shuning uchun ham unga yumshoqlik ila nasihat qil. Unga aybi nimada ekanini tushuntir. Biroq bu ishlarni odamlarning oldida qila ko‘rma!”.
Imom Shofe’iy aytadilar: “Birodariga maxfiy tarzda pand-nasihat qilgan kishi haqiqiy ma’noda nasihat qilibdi va uning obro‘sini saqlabdi. Kim birodariga oshkora (odamlarning oldida) nasihat qilsa, uni sharmanda qilibdi va obro‘sini to‘kibdi”.
Shoir aytadi:
Yolg‘iz paytim yomg‘ir ayla nasihating,
Olamonda aslo bunday qila ko‘rma!
Koyishdir ul jamoatda pand aytganing,
Quloq osmoqqa men hech rozi bo‘lmam!
Leonardo da Vinchi bunday degan: “Do‘stingga maxfiy holda tanbeh beravergin, biroq boshqalarning oldida uni maqtab qo‘y”.
Birodaringizning obro‘sini saqlang, zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday marhamat qilganlar: “Kim bir birodarining obro‘sini himoya qilsa, Alloh taolo qiyomat kuni o‘sha kishidan jahannam azobini daf qiladi” .
O‘z-o‘zidan ma’lum bo‘ladiki, do‘stingizdan ayrilmaslik uchun uning ba’zi kamchiliklarini kechirishingizga to‘g‘ri keladi.
Shoirlardan biri shunday degan edi:
Do‘stsiz yashamoqdan xavfsirab doim,
Yumib o‘taman kamu ko‘stiga ko‘zim.
Xolid ibn Safvondan “Birodarlaringiz orasida qay biri sizga mahbubroq?” – deb so‘rashganida, u kishi: “Qoqilishimni kechiradigan, kamchiliklarimni qabul qiladigan va xatolarimni berkitadigani”, deb javob bergan ekan.
Suqrot aytadi: “Do‘sting uchun o‘zingni qurbon qilishing juda ham oson, biroq bu qurbonlikka tom ma’noda haqli bo‘lgan do‘stni topish anchayin mashaqqatdir”.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.