Ислом дини – илм дини. У ҳар қандай инсонни ўзига зарур илмни билишга буюради. У инсонни ўзи бўлиб турган ўриндаги илмни билишга ундайди ва баъзи ўринда шарт қилади. Мусулмон киши ибодатга тегишли билимлардан ташқари ўзи касб қилган иши ёки ўрганмоқчи бўлган соҳасининг илмини билиши керак.

Бугунги кунда ёшлар орасида чет тилини ўрганишга қизиқиш катта. Ёшлар у тилни ўрганиб четга чиқишни мақсад қилиб, шунга ҳаракат қилишмоқда. Одатда кўпчилик ривожланган давлатга чиқиш орзу қилади ва у давлатнинг тилини ўрганади.

Ҳозирги кунда ривожланган давлатларнинг кўпида инглиз тили мулоқот тили ҳисобланади ва уларнинг аксари ислом динига эътиқод қилмайди. Хўш мусулмон киши ғайридинларни тили ўрганмаслиги керакми?! Нима учун? Ғайридин бўлгани учунми?!… Исломда бундай ишдан қайтариқ йўқ, аксинча, исломда динни ёйиш, уни бошқа халқларга етказиш учун уларни тилларини ўрганишга тарғиб қилинган. Тарихда бунга мисоллар кўп.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмонларни турли тилларни ўрганишга тарғиб қилдилар. Чунки, бундан кўзланган мақсад ўзга халқлар билан мулоқот қилиб уларни исломга даъват қилиш ва ёмонликларидан сақланиш эди. Шу сабабли, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам яҳудийлардан келган мактубларни ўқиб бериш, улар нимани назарда тутганини Пайғамбаримизга тушунтириб бериш ва уларга жавоб ёзиш учун Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳуга уларни тилини ўрганишга буюрдилар.

Ҳижрий тўртинчи йилда Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам буюрганларидек яҳудийларнинг тилини ўрганди. Тил ўрганиш 4 услубда бўлади. Ёзув ўша услубларнинг бири.

Хорижа ибн Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Зайд ибн Собит Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга яҳудийларнинг ёзувини ўрганишимни буюрдилар ва менга Расулуллоҳ Аллоҳга қасамки, мен ёзувларимни ҳеч бир яҳудийга (ўзгартирмаслигига) ишонмайман деб айтдилар, сўнг, мен у ёзувни ўргандим. Уни ўзлаштириб олишимга бор-йўғи ярим ой керак бўлди, Пайғамбаримиз (яҳудийлар) хат ёзганларида у зотга хат ёзардим, агар у зотга ёзилса ўқиб (тушунтириб) берардим”, – деди.  (Абу Довуд ривояти)

Зайд розияллоҳу анҳу яҳудийларнинг тилини ярим ойда ўргангани, ақл-заковати ва ёдлаш қобилиятининг жуда кучли эканини билдиради. Чунки у зот Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг замонларида Қуръонни тўлиқ ёд олган саҳобалардан бири ва у зот алайҳиссаломнинг энг машҳур ваҳий котибларидан бўлган. Абу Бакр розияллоҳу анҳу даврида Қуръонни тўплам ҳолида жамлаганлардан бири ва Усмон розияллоҳу анҳу даврида Қуръонни бир хил қироат билан Мусҳаф қилиб кўчирган котиблардан бўлган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Зайд розияллоҳу анҳуга яҳудийларнинг тили ва ёзувини ўрганишга буюрганлари ислом мусулмонларни бошқаларнинг тили ва ёзувини ўрганишга тарғиб қилишга далолат қилади. Агар керак бўлса, бу билан бирга исломга хизмат қилишга ва муаммоларига ечим бўладиган бўлса уларнинг  илмларидан хабардор бўлишга ва тажрибаларидан фойдаланишга ундайди. Бу исломда таржимоннинг вазифаси қанчалик муҳимлигини кўрсатиб турибди, чунки у давлат сирлари ва ёзишмаларига эга бўлган шахсдир, кирувчи ва чиқувчи хатлардан ҳар ким ҳам хабардор бўлиши тўғри эмас. Чунки у давлат сирларини ошкор бўлишига ва унинг ҳалокатига сабаб бўлиши мумкин. Шунинг учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳуга яҳудийларнинг тилини ўрганишни буюрдилар.

Маълумки, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Зайддан араб тилини ўзлаштириб, Қуръони Каримнинг бир қанчасини (баъзи ривоятларда 17 та сурани) ёд олганидан кейин яҳудийлар тилини ўрганишни сўраганлар.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Зайдга яҳудийлар тилини ўрганиш ҳақидаги амрларининг афзалликларидан бири ҳар бир соҳа вакили ўзи бўлган ўринда  исломга даъват қилишликка масъул ҳисобланади.

Тил ўрганиш орқали у тил эгаларининг илм ва тажрибаларидан фойдаланиш мумкин. Бу орқали инсон ўзи яшаб турган заминнинг ривожланишига ҳисса қўшиши мумкин. Шубҳа йўқки, инсонлар билан ўзи билган тилда мулоқот қилиш, айниқса,  турли тилларда сўзлашувчи кўп сонли жамиятларни сўзлашишда ҳар бир жамиятнинг ўз тилида мурожаат қилиш зарурий ва тўғри йўл ҳисобланади. Исломга эътиқод қилмайдиган ва араб тилини билмайдиган кимсаларни исломга чорлаш уларнинг тилида бўлиши керак. Улар Қуръони Карим тилини ва маъноларини билмайдилар. Энди уларни қандай куфрдан иймонга, зулматдан нурга олиб чиқилади, бундай ғоя исломнинг хусусиятлари эмасми?!..

Зайд ибн Собит воқеасидан билинадики, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тарбияда муносиб бир шахсни ўз ўрнида муҳим вазифага танлаганлар. Бундан хулоса олишимиз даркор.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларининг ҳаёт йўлларини ўрганиб фикр юритган киши ҳар бир одамнинг салоҳияти ва унга яраша қобилияти бўлишини билади. Ўзидан бошқа бажара олмайдиган роли бўлишини яққол кўради. Муъоз ибн Жабал розияллоҳу анҳу нима ҳалол ва нима ҳаромлигини ажратишда умматнинг энг билимдони эди. Лекин  бу унинг ҳалол ва ҳаромни ажратишда умматнинг энг билимдони бўлгани учунгина уларнинг энг яхшиси дегани эмас., балки бу афзаллик алоҳида мезон. Ибн Аббос розияллоҳу анҳу Қуръонни тафсир қилгани учун афзал. Амр ибн Салама розияллоҳу анҳу ёш бўлса-да, намозда ўз қавмига имомлик қилар эди. Чунки у намозни тўлиқ ўзлаштиргани ва Қуръони Каримнинг кўп оятларини ёд олгани билан афзал. Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розияллоҳу анҳу суннатни ёзиш ва уни таҳрирлашга бўлган қаттиқ қизиқиши билан ажралиб турарди. Зайд ибн Собит разияллоҳу анҳу эса, Пайғамбаримизнинг ваҳий котибларидан эди.

Бу ёш саҳобалар жамоасига назар ташлаган киши уларнинг азми-қарори кучлилигидан ва ҳимматининг олийлигидан лол қолади.  Дарҳақиқат, уларнинг ҳар бири исломга манфаат келтириш учун бор имкон ва тоқатини аямади.

Юқоридагилардан биз Қуръони Каримни дастуруламал қилиб олишимиз, Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламдан ва у зотнинг асъҳобларидан ўрнак олиб, ҳаётимизнинг ҳар бир соҳасида татбиқ қилишимиз даркор.

 Дилфуза Тўлаганова,

Тошкент Ислом институти толибаси.

Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга эдим. У зот алайҳиссалом менга: “Эй, Абу Мусо, Сени жаннат хазинасидан бўлган калимага далолат қилайми?!” дедилар”.

Мен: “Ҳа, ё Аллоҳнинг Расули”, дедим. Шунда Набий алайҳиссалом: “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ”ни айт, чунки у жаннат хазиналаридан”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ”нинг маъноси ҳақида бундай деганлар: “Гуноҳдан фақатгина Аллоҳнинг ёрдами ила тийилиш мумкин. Аллоҳга итоат этиш ҳам ёлғиз Аллоҳнинг ёрдами билан бўлади”.

Банда Аллоҳнинг ёрдамисиз ўзини ўзгартира олмайди, гуноҳдан қутила олмайди, тўғри йўлни тополмайди, бирор савобли ишга қўл уролмайди. Чунки куч-қувват фақат Аллоҳдандир.

Ким мусибатга йўлиқиб, қийин аҳволга тушиб қолса, қарздор бўлса, моддий ҳолати оғирлашса, “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ”ни кўп такрорласин. Шунда Аллоҳ унга нажот беради ҳамда уни турли қийинчилик ва ташвишлардан халос этади.

Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: “Эй Али, сенга қийин аҳволга тушиб қолганда айтиладиган калималарни ўргатайми?” дедилар.

Мен: “Аллоҳ мени сизга фидо қилсин, ўргатинг, ё Расулуллоҳ”, дедим. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қийин аҳволга тушиб қолсанг, “Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм. Ва лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳил ъалиййил ъазийм”, деб айт. Чунки мана шу дуо билан Аллоҳ хоҳлаганича ҳар турли балолардан халос қилади”, дедилар”.

Бошқа ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “Ким Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”ни айтса, тўқсон тўққиз дардга даво бўлади. Энг енгили ғамдир”, (Имом Табароний, Имом Ҳоким ривояти).

Шунинг учун уламолар: “Кимнинг ғам-ташвиш ва мусибатлари кўпайиб кетса: “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ”ни кўп айтсин”, деганлар.

Ким “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ” зикрини айтишга одатланса ғам-ташвишлардан халос бўлиш билан бирга, камбағаллик ҳам кўрмайди. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ҳар куни юз марта “Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”ни айтса, унга фақирлик етмас”, деганлар (Ибн Абу Дунё ривояти).

Пайғамбаримиз алайҳиссалом қачон муаззин “Ҳайя ъалас-сола” ва “Ҳайя ъалал-фалаҳ”ни айтганида “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ” дейишни ўргатганлар.

Муаззиннинг намозга, нажотга шошилинг деган чақириқига “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ” яъни Аллоҳнинг хоҳишисиз бизда ҳаракат ҳам, қувват ҳам йўқ, деб жавоб қайтарилади. Чунки агар Роббимиз ибодат қилишимизга куч-қувват бермаса, биз ўзимиз адо этишга қодир эмасмиз.

Сафвон ибн Сулайм розияллоҳу анҳу: “Қайси бир фаришта осмонга чиқмоқчи бўлса, албатта “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ”ни айтиб, ердан кўтарилади. Чунки фаришта бу зикрни айтмаса осмонга чиқа олмайди”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйдан чиқаётиб: “Бисмиллаҳи, таваккалту ъалаллоҳ. Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллааҳ”, дер эдилар.

Ким ушбу зикрларни айтиб уйидан чиқса у Аллоҳнинг ҳимоясида бўлади, шайтон унга яқинлаша олмайди.

“Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ” зикри сабабли қанча қийинчиликлар енгил бўлди, ғам-ғуссалар ариди, дангасаликлар кетди, ибодатга завқ ортди, қайғулар ҳурсандчиликка айланди, ҳаётда эзгу мақсадлар сари илдам қадам босишга илҳом, ишонч пайдо бўлди.

Шундай экан, “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ” деб айтишни ўзингизга кунлик вазифа қилиб олинг. Ҳар куни имкон қадар кўп айтишга одатланинг.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаннат кўчатларини кўпайтиринглар”, дедилар. “Ё Аллоҳнинг расули, унинг кўчатлари нима?” дейишди. У зот алайҳиссалом: “Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ”, дедилар (Имом Табароний ривояти).

 Даврон НУРМУҲАММАД

Имрон Холмирзаев, Тошкент ислом институти талабаси

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله رب العالمين الصلاة و السلام على سيدنا محمد و على آله و أصحابه أجمعين

لا حول و لا قوة إلا بالله

Халқимиз қонига сингиб кетган фазилатлар ичида бир фазилат борки, у ҳамма миллатларда ҳам топилавермайди. Тўғрироғи топилса ҳам бизнинг элатимиз каби жилоланмагай. Яъни ёшлар билан катталар ўрасидаги муносабатда ҳар қандай юрт ва элатда ҳам ёши улуғларни ҳурмат қилиш таълимоти бор эса-да, ўзбекона эҳтиром ўзгача.

Бироз муболаға дерсиз, бироқ ҳаётимизга синчиклаб назар солсангиз, ўзидан бир неча ёш кичикларга катталар юқоридан туриб виқор билан баландпарвоз муносабатда бўлишига қандай ҳам таъриф бера оласиз?

Бу фазилат бизга ота-боболаримиздан динимиз таълимотлари ўлароқ мерос қолган. Муқаддас Ислом дини таълимотларида кексаларни ҳурмат ва икром қилишликка тарғиб қилинади. Уларнинг мартабалари Аллоҳ таолонинг ҳузурида ҳам, бутун башарият ва жамият олдида ҳам эъзозланади.

Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Сочига оқ тушган мусулмонни икром қилиш Аллоҳни улуғлашдандир” (Имом Табароний ривояти).

Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривояти қилинади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Сизнинг олдингизга бир қавмнинг каттаси келса уни икром қилинглар” (Табароний ривояти).

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадиси шарифда фикримизнинг исботи яққол кўринади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Яхшилик (бошқа ривоятида: барака) катталарингиз билан биргадир” (Ибн Ҳиббон ривояти).

Дарҳақиқат, кексалари бор хонадонда барака бўлади. Буни эса, кўпинча улар ўтиб кетганларидан кейин сезамиз. Бизнинг назаримизда улар ҳеч қандай ишга ярамай қолгандек туюлса-да, оиламизда борлигининг ўзи ҳам катта давлат.

Шу ўринда айтиб ўтиш жоизки, баъзи ёши катталар ёшларнинг беодоблиги ва катталарни ҳурмат қилмасликларидан нолиб қолишади. Лекин эътибор бериб қарасангиз, уларнинг ўзлари ёшларига яраша ахлоқда эмаслар. Ҳурматга сазовор бўлиш учун ёши ўтиб қолса ҳам аввалгидек кўнгил кўчаларида кезавермасдан тавба ва ахлоқ-одоб йўлини тутмоқ керак. Акс ҳолда ҳазрат Алишер Навоий таъбири ила айтганда ўзи кексайиб қолсаю, ёшларнинг қилиғини қилса, у одам гўёки қуриган дарахтга латталарни илиб қўйиб шу дарахт кўкариб турибди деган кабидур.

Шунингдек кексайганда ҳурмат топишни хоҳлаган инсон ёшлигида катталарни ҳурмат қилиб олиши керак. Зеро, ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ёш йигит кексани ҳурмат қилар экан, Аллоҳ унга ҳам кексалигида ҳурмат қиладиганини тақдир қилиб қўюр”, деганлар.

Бу насиҳат доимо ёшларнинг ёдида бўлмоғи лозим. Ҳолбуки, ҳадемай кексайиб қолиши бор. Токи ўшанда надомат қилмасин. Бугун имкони борида кексалик учун захира ҳозирлаб олсин.

Улуғбек қори ЙЎЛДОШЕВ,

Асака туманидаги “Муҳаммадсолиҳ” жоме масжиди ходими.

  أقيمت في الفترة من 15 إلى 16 مايو من العام الجاري المرحلة الجمهورية من المسابقة الرياضية "الجيل المثالي - 2024" بين طلاب المؤسسات التعليمية الدينية الخاصة العليا والثانوية التابعة لإدارة مسلمي أوزبكستان في المؤسسة التعليمية "مير عرب" الإسلامية الثانوية الخاصة.

وٌقرئ في حفل الافتتاح الكلمة الترحيبية لرئيس إدارة مسلمي أوزبكستان و المفتي الشيخ نور الدين خالق نظر على المشاركين في المسابقة.

واختبر المشاركون من الالعاب الرياضية تنس الطاولة ورفع الحجارة والمصارعة الوطنية والشطرنج في مجمع التأهيل الرياضي بمدينة بخارى.

وقد تم تقييم هذه العمليات بشكل عادل من قبل لجنة التحكيم المكونة من خبراء رياضيين ذوي خبرة وممثلي الاتحاد الرياضي لأوزبكستان في محافظة بخارى.

وكانت النتائج النهائية على النحو التالي:

شطرنج

المركز الأول حصل عليه حيدر عادلوف، الطالب في مدرسة "مير عرب" العليا.

المركز الثاني حصل عليه رسولوف رحمان جان، الطالب في مدرسة "السيد محيي الدين مخدوم" الثانوية المتوسطة.

المركز الثالث حصل عليه آمانوف عصام الدين، الطالب في المدرسة "كوكلداش" الثانوية المتوسطة.

بين الطالبات:

المركز الأول، الطالبة مدرسة "جويباري كلان" نزاروفا كوهربيكيم؛

المركز الثاني موراتوفا نادره خان، الطالبة في معهد طشقند الإسلامي؛

المركز الثالث حصلت عليه عالموفا ديلنازه، الطالبة في المدرسة "خديجة كوبرى".

تنس طاولة

المركز الأول: عالموف نادربيك، طالب المدرسة "السيد محيي الدين مخدوم".

المركز الثاني، عادلوف حيدر، طالب المدرسة "مير عرب" العليا ؛

أما المركز الثالث فكان من نصيب حوسنبايوف أبو فايز، أحد طلاب المدرسة "الهداية".

بين الطالبات:

المركز الأول: رحمانوفا فاطمة خان، طالبة في المدرسة "جويباري كلان".

المركز الثاني: كيمسانبايوفا رابية، طالبة المدرسة " خديجة كوبرى".

حصلت قادروفا مهرينوز، طالبة المعهد الإسلامي في طشقند، على المركز الثالث.

رفع الحجر:

فاز بالمركز الأول سوانقولوف إسلام جون، طالب المدرسة "السيد محيي الدين مخدوم"..

وحصل عبيد الله قابل خان، طالب المدرسة "الهداية"، على المركز الثاني؛

وحصل إيشبايوف عبد الله، طالب المدرسة "كوكلداش"، على المركز الثالث.

المصارعة الوطنية:

حصل على المركز الأول غلامجانوف مهر الدين، طالب في مدرسة "الإمام فخر الدين الرازي".

حصل فضل الله مسلم، طالب المدرسة "مير عرب"، على المركز الثاني؛

المركز الثالث حصل عليه رحمت الله زاده عبد الله، طالب في مدرسة "كوكلداش".

وجاءت النتائج النهائية بين الفريقين على النحو التالي:

المركز الأول فريق مدرسة "السيد محيي الدين مخدوم".

المركز الثاني: مدرسة "مير عرب" العليا؛

أ المركز الثالث: مدرسة "الإمام فخر الدين الرازي".

وقد تم تسليم الجوائز التالية للفائزين من قبل إدارة مسلمي أوزبكستان وصندوق "الوقف" الخيري الإجتماعي.

للفائزين بالمركز الأول فردياً:

المركز الأول الميدالية الذهبية، دبلوم من الدرجة الأولى، كمبيوتر محمول؛

المركز الثاني الميدالية الفضية، دبلوم الدرجة الثانية، تلفزيون (مقاس (LED 32؛

المركز الثالث الميدالية البرونزية ودبلوم الدرجة الثالثة وعصارة.

جوائز الفريق:

المركز الأول كأس الدرجة الأولى، السبورة الذكية الحديثة؛

المركز الثاني، كأس الدرجة الثانية، الثلاجة؛

المركز الثالث كأس المستوى الثالث، الغسالة.

تلقى المدربون والمشاركون الآخرون هدايا من مدرسة "مير عرب" والجهات الراعية.

ولنذكر: تقام المسابقات الرياضية "الجيل المثالي - 2024" من قبل إدارة مسلمي أوزبكستان مرة كل عامين.

خدمة الصحافة لإدارة مسلمي أوزبكستان