Вьетнамнинг Япониядаги элчиси Фам Қуанг Хиеу мамлакат ҳалол саноати соҳасида ислом давлатлари билан алоқаларни ривожлантиришни режалаштираётганини маълум қилди.
Бу ҳақда у 2030 йилгача Вьетнамда ҳалол саноатини ривожлантириш бўйича халқаро ҳамкорликни ошириш режасини амалга ошириш ҳақида сўнгги матбуот интервьюсида айтиб ўтди.
“Ушбу лойиҳа ҳалол саноатини комплекс тарзда қуриш ва ривожлантириш учун халқаро ресурсларни сафарбар қилиш бўйича миллий даражадаги йўналишларни белгилаб берувчи биринчи режа”, - дея қўшимча қилди у.
Вьетнамнинг ушбу режаси иқтисодий дипломатияни амалга ошириш, жаҳон ҳалол бозоридан фойдаланиш ва барқарор иқтисодий ривожланиш учун янги йўл эканини таъкидлаб ўтди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Мотуридий (Абу Мансур ал-Мотуридий; Абу Мансур Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд ал-ҳанафий ал-Мотуридий ас-Самарқандий) (870 йил; Самарқанд — 944 йил; Самарқанд) — имом, фиқҳ олими, калом илмининг мотуридийлик оқими асосчиси. „Имом ал-ҳудо», „Имом ал-мутакаллимин» („Ҳидоят йўли имоми», „Мутакаллимлар имоми») номлари билан улуғланган. Мотурид қишлоғида (ҳозирги Жомбой туманида) таваллуд топиб, то умрининг охиригача шу ерда яшаган, бу ерда катта боғ ҳам барпо этган.

Мотуридий Самарқанддаги ал-Аёзий мадрасасида ўқиди, маҳаллий ҳанафий фақиҳлардан таълим олди, Абу Бакр Аҳмад ал-Жузжоний, Абу Наср Аҳмад ибн ал-Ҳусайн ал-Иёдий, Нусайр ибн Яҳё ал-Балхий, Муҳаммад ибн Муқотил ар-Розий унга устозлик қилишди. Кейин ўзи фиқҳ ва калом илмларидан дарс берди. Абу Аҳмад ал-Иёдий, Абул Ҳасан Али ибн Саййид ар-Рустуғфаний, Абу Бакр ас-Самарқандий, Макҳул ан-Насафий, Абул Муъин ан-Насафий, Абулюср ал-Паздавий каби шогирдлар етиштирди. Васиятига кўра, Самарқанддаги Чокардиза қабристонига дафн этилди.

Мотуридийнинг асосий асарлари „Китоб ат-тавҳид» („Яккахудолик ҳақидаги китоб»), „Таъвилат аҳл ас-сунна»дир („Суннийлик анъаналари шарҳи»). „Китоб ат-Тавҳид» билиш назарияси баён қилинган мусулмон илоҳиётшунослигининг биринчи асари ҳисобланади. Китобнинг калом илми таърифи берилган муқаддимасида билимнинг 3 манбаи: ҳиссий (сезги) аъзолари воситасида, нақл — ривоятлар воситасида ва ақл-идрок воситасида ахборотлар олиш мумкинлиги ҳақида гапирилади. Мотуридий соф дин доирасидан чиқмаган ҳолда ақл-идрокни улуғлайди ва мантиқан асосланган билимнинг аҳамиятини таъкидлайди. Китобда ўша даврдаги адашган фирқалар қарашларининг ҳақиқатдан йироқ эканлиги таҳлил этилган. Мотуридий „Дин йўлидаги барча адашувларнинг сабаби — риёкор кимсаларга кўр-кўрона эргашишдадир», деб таъкидлаган эди.

Мотуридий илоҳиётчи олим сифатида муҳим ақидавий масалалар — жузъий ихтиёр, эътиқод, охират ҳаёти кабиларни қамраб олувчи рисолалар битди. „Маъхаз аш Шариъа» („Шариат асослари сараси»), „Китоб ал-усул» („Диний таълимот асослари китоби»), „Китоб ал-жадал» („Диалектика ҳақидаги китоб») каби асарлари шулар жумласидандир. Мотуридий Абу Ҳанифа қарашларини тушунтириб бериб, уни ривожлантирди. Абул Ҳасан ал-Ашъарий (873—935) ишлаб чиққан Ислом ақидаси асосларини такомиллаштириб, уни суннийлик эътиқодига кириб қолган нотўғри, ғайри саҳиҳ ақидалардан тозалади. Мотуридий қарашлари ўз даврида минтақанинг маданий ва илмий равнақита сабаб бўлган. Чунки Мотуридий дин асосларини мантиқан тушунтирган, танлов ҳуқуқи ва ижтимоий ҳамжиҳатликни қарор топдириш ғояларини ривожлантирган. Мотуридий жами 15 га яқин асар таклиф этган. Унинг каломга оид 7 та ва фиқҳга оид 2 та асари бўлиб, улар сақланиб қолмаган. Мотуридийнинг бизгача етиб келган асарлари қисман тадқиқ қилинган. Унинг Қуръон тафсирига бағишланган „Таъвилот ал-Қуръон» асари ва унинг узвий давоми ҳисобланмиш „Иршад ал-мубтадийин фий тажвиди Калами Роббил ъаламин» („Қуръон ўқишга киришганлар учун қўлланма») китоби Ўзбекистон Фанлар академияси Шарқшунослик институтида сақланади.

БОБОҚУЛОВ САЙФИДДИН
Мир Араб олий мадрасаси 1-босқич талабаси

Жорий йил 18-май куни “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юртида Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси катта ўқитувчиси, сийрат фани устози Абдул Азим домла Зиёуддин томонидан таълиф этилган “Нурул яқин”, “Нурул басар”, “Сиз пайғамбарни кўрганмисиз?” ва “Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва аҳли байт” номли китобининг академик таржимаси тақдимоти бўлиб ўтди.
Тақдимот тадбирида билим юрти ўқитувчи ва талабалари иштирок этдилар. Тадбирни билим юрти мудири Абдулазиз Бобамирзаев очди ва олиб борди. Нотиқ ўз сўзида китобнинг академик таржима ва изоҳлари билан бойитилгани, бошқа муаллифлар томонидан олдин таржима қилиниб чоп этилган китоблардан афзаллиги ва ўзига хос жиҳатларини алоҳида эътироф этиб, сўзни муаллифга берди.
Абдул Азим домла ўз сўзида ушбу учрашув талабалар учун амалий машғулот эканини таъкидлаб, “Нурул яқийн” китоби ислом таълим муассасаларида кўп йиллардан буён ўқитилаётган дарсликлардан бири экани, китоб муаллифи Муҳаммад Хузарий ҳақида ҳам алоҳида тўхталиб, у кишининг ҳаёти ва ижоди ҳақида батафсил маълумотлар берди.
Тақдимотда “Нурул яқийн” китоби тақризчиси, Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси ўқитувчиси Баҳодир домла Аъзамов сўз олиб, араб тилидан ўзбек тилига моҳирона қилинган таржималарни китобдан олинган мисоллар орқали айтиб ўтди. Китоб ислом таълим муассасалари Сийрат фани ўқитувчилар ҳамда китобхонлар учун асосий манба бўлиб хизмат қилишини таъкидлади.
Тадбирда талабалар ҳам янги нашр ҳақида ўз фикр-мулоҳазаларини билдирдилар.

Билим юрти Ахборот –ресурс маркази мудири, Муҳаммадали КАТТАБАЕВ

Сўнги вақтларда турли экстремистик ва террористик ташкилотларнинг медиамарказлари томонидан тайёрланган экстремистик ва террористик мазмундаги тарғибот материаллари интернет тармоқларида кенг тарқатилмоқда. Бу эса, ўз навбатида, нафақат юртимизда, балки жаҳон ҳамжамиятида бу каби маълумотларни аҳоли орасида тарқалишини олдини олишга, уларни ижтимоий тармоқларда аниқлаш ва фаолиятига чек қўйиш бўйича механизмлар ишлаб чиқиш ҳамда амалиётга тадбиқ қилиш заруратини кун тартибига қўймоқда.

Мисол учун, ўтган даврлар мобайнида АҚШда 68 та, Россия Федерациясида 47 та, Буюк Британия 78 та ва Туркияда 15 та экстремистик ва террористик ташкилотларнинг фаолияти тақиқланган, шу билан бирга, Россия Федерациясида 5342 та https:// minjust.gov.ru/ru/extremist-materials/?page=54& , Қозоғистон Республикасида 1133 та https://www.gov.kz/memleket/entities/pravstat/яpress/ article/details/17669? lang=ru, Қирғиз Республикасида 167 та https://drive.google.com/file/d/ 11anEEHxeFtj9tc5tPj-SszvJ5zsXZh4R/view  ва Тожикистон Республикасида
2417 та https://nbt.tj/ru/financial_monitoring /perechni .php радикал контентлар суд томонидан тақиқланган.

Ўзбекистон Республикасида ҳам экстремистик ва террористик мазмундаги материаллар жойлаштирилган интернет сайтлари, каналлар, профилларни аниқлаш ва уларни фаолиятига чек қўйиш юзасидан масъул ташкилотлар билан ҳамкорликда йўлга қўйилган механизм асосида қатор ишлар амалга оширилмоқда.
Мазкур механизмга асосан, Дин ишлари бўйича қўмитаси Давлат хавфсизлик хизмати, Ички ишлар вазирлиги, Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги билан ҳамкорликда интернет тармоғидаги радикал диний мазмундаги контентлар аниқланиб, Олий суд қарори билан улар экстремистик ва террористик материаллар деб топилади.

Ушбу тартибга асосан, Ўзбекистон Республикаси Олий судининг
60 га яқин қарори чиқарилиб, уларга мувофиқ 500 дан ортиқ контент радикал мазмунда деб топилган ҳамда уларни Ўзбекистон Республикаси ҳудудида тайёрлаш, тарқатиш, сақлаш, олиб кириш ва намойиш этиш тақиқланган.

Таъкидлаш жоизки, ноқонуний деб топилган контентлардан аҳолини хабардор этиш – мазкур йўналишда олиб борилаётган фаолиятнинг самарадорлигини белгилаб берувчи муҳим омиллардан ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикаси ПрезидентинингН “Диний-маърифий соҳа фаолиятини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-4436-сон қарорига кўра, Адлия вазирлиги ва Олий суд ўзининг расмий веб-сайтлари ва бошқа оммавий ахборот воситалари орқали суд томонидан экстремистик ёки террористик деб топилган ҳамда Ўзбекистон Республикаси ҳудудида фаолияти тақиқланган ташкилотлар, веб-сайтлар, ижтимоий тармоқлар ва мобиль мессенжерлар рўйхатини эълон қилиб, унинг доимий равишда янгилаб борилишини таъминлаши белгиланган.

Бундан ташқари, Вазирлар Маҳкамасининг “Диний мазмундаги материалларни тайёрлаш, олиб кириш ва тарқатиш ҳамда диншунослик экспертизасини ўтказиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида” 2022 йил 14 апрелдаги 180-сон қарорига кўра, ҳар қандай диний мазмундаги материаллар диншунослик экспертизаси ўтказилиши ва экспертизанинг ижобий хулосаси уларни Ўзбекистон Республикаси ҳудудида тайёрланиши, олиб кирилиши ва тарқатилиши учун асос ҳисобланиши қайд этилган.

Мазкур қарорга асосан, Дин ишлари бўйича қўмита муайян бир шахсга ёки унинг хатти-ҳаракатлари юзасидан экспертлик хулосасини бермайди. Қўмита ҳуқуқ-тартибот органлари тақдим этган диний мазмундаги материалларнинг мазмуни юзасидан давлат диншунослик экспертизасини ўтказади ҳамда улар бўйича экспертлик хулосасини Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва бошқа қонун ҳужжатлари талабларига мувофиқ тайёрлайди.

Манба