Мусулмон киши маҳкам ушлаши  лозим бўлган гўзал ҳислатлардан бири зийраклик ва ҳушёрлик бўлиб, бу инсон учун берилган улкан  неъматлардан биридир. Чунки инсон ҳаётида турли хил воқеа ва ҳодисаларга дуч келади. Агар мўмин киши керакли жойда хушёр ва закий бўлмас экан, бошига турли хил фитналар, кўнгилсизликлар келиши мумкин.   

Аллоҳ таоло Қуръони каримда бир неча оятларда мўминларни хушёрликка ва зийракликка чақирган. Хусусан, Хужурот сурасининг 6-оятида: “Эй, иймон келтирганлар! Агар фосиқ одам хабар келтирса, аниқлаб кўринглар, бир қавмга билмасдан мусийбат етказиб қўйиб, қилганингизга надомат чекувчи бўлманглар”.

Ушбу оятда Аллоҳ таоло очиқ ойдин эшитган гапига амал қилишдан олдин уни текширишга ва хабарнинг хақиқатини аниқлашга буюрмоқда. Демак, эшитган ёки ўқиган хабарни текшириш инсон ихтиёридаги нарса эмас, балки, Аллоҳ таолонинг қатъий буйруғидир.

Бугун биз яшаб турган жамиятда инсонлар, хусусан мусулмонлар ҳар қайси даврдан кўра кўпроқ ҳушёр, зукко ва огоҳ бўлишга мажбур. Чунки, ахборот алмашуви шу қадар тезлашиб кетдики, бир дегунча дунёнинг у четидаги хабар, бошқа четидаги инсонларга етиб бормоқда. Улар ичида жудаям кўп хабарлар асоссиз ва уйдирмалар маҳсули эканлиги фош бўлган пайтда хабар тарқалган, у сабаб қанчадан-қанча кишилар мусибатга ва таъналарга учраган, мўминлар орасига ишончсизлик, ҳурматсизлик ва адоват тушган бўлмоқда. Демак,ушбу ҳодисалардан билинадики, Роббимизнинг ушбу буйруғига амал қилишга ҳар қачонгидан кўра кўпроқ муҳтожмиз. Чунки, ахборот алмашинувининг тезлашиб кетиши, глобаллашув даврининг ибз санаб саноғига етолмаган кашфиётлари бизни Аллоҳ таолонинг амрига бўйсунишдан озод қилолмайди.

Охирги пайтларда ижтимоий тармоқларда “Фалончи беайб жазоланибди”, “Фалончини билмасдан дўстлар сафига қўшган экан, боши балога қолибди”, “Фалончининг касрига бегуноҳ одам қолибди”, каби хабарларни кўп кўриб, ўқиб қоляпмиз. Бу воқеалар эса айнан мўмин кишини ҳушёр бўлишга, закий бўлишга чақиради.  Чунки, одатда мунофиқлар, дин душманлари ва ғаламис кишилар мўминларнинг соддалигидан унумли фойдаланадилар. Фитна ва адоватга, ўзаро низога сабаб бўладиган бир гапни бошлаб қўядилар-у, ўзлари бир чеккада жим кузатиб турадилар. Устамонлиги ва маккорлиги сабаб, улар бошлаб берган гап-сўзлар учун кўпинча айнан ўзлари эмас, балки, ушбу гапни урчитиб,эҳтиросларга берилганча хабарга изоҳ ёзаётган содда мусулмонлар айбдор бўлиб қолмоқдалар. Ушбу воқеалар бизга беихтиёр тарихни эслатади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суюкли завжалари Оиша онамиз розияллоҳу анҳога қилинган бўҳтон воқеасида жазоланганлар ҳам айнан муминлар, саҳобалар эди. Сабаби, карвондан орқада қолиб кетган Оиша онамиз розияллоҳу анҳони олиб келган Сафвон розияллоҳу анҳуни кўрган мунофиқларнинг каттаси Абдуллоҳ ибн Убай ибн Салул энг ката фитнага ва бўҳтонга сабаб бўладиган хунук бир сўзни ниҳоятда эҳтиёткорлик ва устамонлик билан айтдики, унинг ушбу: “Соҳибингиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаси Сафвон билан биргамиди? Аллоҳга қасамки, улар бир-биридан омонда қолмаган”, деган сўзи мусулмонлар ичида айланиб, “Сафвон ва Оиша розияллоҳу анҳо зино қилди”, деган гапга айланиб кетди. Вақтики, Аллоҳ таоло Оиша онамизнинг покдомон эканликларини билдириб, оятлар нозил қилган пайтда эса ушбу туҳмат учун жазоланганлар мунофиқлар эмас, балки, айнан мусулмонлардан бир нечтаси бўлди. Чунки Убай ибн Салулнинг устамонлиги сабаб айтган қочирим гапи жазога тортиш учун асос бўлмади.

Бугун ҳам худди шу воқеага ўхшаш ҳодисалар тўхтамай такрорланиб турибди. Айниқса, ижтимоий тармоқларга ўрнашиб олган мунофиқлар ва ғаламис кимсалар айнан Убай ибн Салулнинг йўналишидан бориб, ўта эҳтиёткорлик билан сўз ўйини қилмоқдалар. Мусулмонларни фитналанишига ва тафриқасига сабаб бўладиган айрим постлар ва изоҳларни ёзиб қолдириш билан, кишилар оғзидан чиқиб кетадиган қўпол сўзларни, жазога сабаб бўладиган муомала ва изоҳларни пойлаб ўтирибдилар. Вақти келиб, узун ташланган арқонлар тортилганда, ғалвирлар сувдан кўтарилганда эса, жазога тортилганлар айнан содда,  мусулмонлар бўлиб қолиши мумкин.

Тарих бизга ўрнак, бизга сабоқ бўлиши керак. Бир гапни эшитганимизда ёки ҳодисага гувоҳ бўлганимизда, бирор маълумот ўқиганимизда тафсилот ва воқеъликни аниқ билмагунимизча хулоса қилишга ва муносабат билдиришга шошилмаслик керак. Чунки Расулимиз соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек: “Мўмин бир тешикдан икки марта чақилмайди” (Имом Бухорий ривояти).

Аллоҳ таоло барчамизни зийраклик ва мўминларга хос фаросат билан сийласин!

Ёрбек ИСЛОМОВ

Олмазор туманидаги “Мевазор” масжиди имом ноиби

Инсоният тарихига назар ташласангиз, қайси жамиятларда аҳиллик, биродарлик, ўзаро ҳамжиҳатлик жорий бўлса, уларда тараққиёт, равнақ ва эл осойишталиги-ю фаровонлиги ҳукм сурган. Аксинча, қай бир жамиятда муросасизлик, ноаҳиллик, ўзаро хусумат кучайса, бундай жамиятларда уруш ва можаролар авж олган, юрт вайрон, эл пароканда бўлган. Аллоҳ таоло бандаларини урушишга, бир-бирларининг қонини тўкишга, можаролар чиқаришга эмас, балки аҳилликда, бир-бирларига бағрикенгликда, ўзгаларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ҳурматлаган ҳолда яшашга буюрган. 

Мулло Али Қорининг “Мирқот ул-масобиҳ” асарида келган хабарда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Барча дин аҳлига хайру-эҳсон қилингизлар” (Имом Ибн Абу Шайба ривоят қилган). 

Динлараро бағрикенглик ғояси нафақат диндорларнинг, балки бутун жамият аъзоларининг эзгулик йўлидаги ҳамкорлигини назарда тутади ҳамда тинчлик ва барқарорликнинг муҳим шарти ҳисобланади. 

Ҳазрати Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламнинг юксак инсоний табиатли диний эркинлик тўғрисидаги кўрсатмаларига у зотдан кейинги ислом ҳукмдорлари ҳам қатъий амал қилишди. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Байтул-Мақдис (Қуддус)га фотиҳ сифатида кирганларида у ернинг масиҳий аҳолиси яҳудийлар билан шаҳарда бирга яшамасликларини шарт қилиб қўйишади. Шунда у киши бунга рози бўладилар. Ваҳоланки, Умар ибн Хаттоб Қуддусни фатҳ қилган, бу шартни қабул қилмасликлари мумкин эди. У киши “Қуддус ул-кубро” черковида турганларида аср намози вақти кириб қолди. Шунда бўлган таклифларга ҳам қарамай, у ерда намоз ўқишдан бош тортдилар. Сабаби, мусулмонлар буни далил қилиб олиб, черковни масиҳийлардан тортиб олиб масжид қилиб олмасликлари учун шундай қилган эдилар. 

Ислом динига кўра, бошқа эътиқодда бўлган аҳли китобларнинг ибодатхоналари ҳам худди масжидлар каби ҳимояга олинади, уларни бесабаб бузиш ёки бирор зарар етказиш динимизга кўра тақиқланади. Ўтмишда Бағдод ва Дамашқ мадрасаларида аҳли китоблардан кўплаб мударрислар таҳсил беришган. Ҳатто айрим ислом ҳукмдорларининг хос табиблари ва котиблари насроний ёки яҳудийлардан бўлган.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз ҳадисларида: “Ким аҳли зиммага бирор заҳмат етказса, қиёмат куни Мени ўзининг душмани сифатида кўради” (Имом Аҳмад ибн Ҳанбал, “Муснад”). 

Имом ал-Вокидий ва Ибн Асокир Абдуллох ибн Абу Худрад ал-Асламийдан ривоят киладилар: «Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу билан Жобияга келдик. У аҳли зиммадан бир чолнинг таом тиланиб юрганини куриб колиб, унинг кимлигини суради. «У аҳли зиммадан, ёши улғайиб, заифлашиб ғолган», дейилди. Умар унинг зиммасидаги жизяни бекор қилди. Кейин: «Ундан жизя олиб, заифлашган чоғида таом тилантириб қўйдингизми?!» деб, Байтул – молдан ўн дирҳам нафақа жорий қилди. Унинг оиласи бор эди». 

Буюк аллома, мотуридия ақидавий йўналиши асосчиси Абу Мансур ал‑Мотуридийнинг асарларида ҳам бағрикенглик ғоялари баён қилинган. Жумладан, Мотуридий  Қуръони карим оятларининг тафсирига бағишланган, ислом оламида жуда кенг танилган “Таъвилот аҳли сунна” асарида “Ҳаж” сураси 40-оят тафсирида: “Черков ва синагогаларни вайрон этиш ман этилади. Шунинг учун ҳам, мусулмонлар юртида шу давргача улар бузилмай сақланиб қолган. Бу масалада аҳли илм орасида ихтилоф йўқдир”, – деб қатъий таъкидлайди. 

Ислом қонунчилигининг энг нуфузли асосчиси, ватандошимиз Бурҳониддин Марғинонийнинг бутун мусулмон дунёсида ўрта асрлардан бошлаб шу давргача ислом қонунчилиги бўйича энг мўътабар манба ҳисобланувчи “Ҳидоя” асаридан айрим фикрларни келтирамиз: “Чунончи исломнинг бешта фарзидан бири бўлган “Закот”ни олишга ислом динига эътиқод қилувчилар ҳақли деб ҳукм чиқарилган бўлса, бошқа динга эътиқод қилувчилар ичида ҳам моддий ёрдамга муҳтож кишиларга хайр-эҳсон, садақанинг бошқа ҳамма турлари берилиши мумкин, деб ҳукм чиқарилади. Бунинг далили Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Барча динларнинг аҳлларига садақа бераверинглар”, – деган ҳадисларидир ”. 

Мамлакатимиз том маънода диний бағрикенгликнинг тарихий меросхўри сифатида жаҳон ҳамжамиятида эътироф этилмоқда. Зеро, юртимизда доимо “диний бағрикенглик” ғояси илгари сурилган. Хусусан, диёримиздан етишиб чиққан  Замахшарий, Марғиноний, Мотуридийдек буюк алломаларимизнинг асарларида “диний бағрикенглик” ғояси, шу заминда яшовчи турли эътиқодга мансуб халқларни  юрт фаровонлиги йўлидаги интилишларини таъминловчи муҳим омил бўлиб келганлиги таъкидланади. 

Ислом ақидалари халқимиз урф-одатларига монанд келгани учун мусулмончилик турмуш тарзимизга чуқур сингиб кетган. Бинобарин, ўзбекларда инсоний бағрикенглик билан динлар­аро бағрикенглик табиатан ва­ моҳиятан ўзаро уйғундир.­

Дарҳақиқат, Ўзбекистон турли миллат ва диний эътиқодга мансуб одамлар юз йиллар мобайнида бир оила каби иноқ яшаб келаётган, дини, ирқи ва миллатидан қатъи назар, инсон шарафланадиган бағрикенг мамлакатдир. Айни шу заминда юз йиллар давомида дунё маданиятларининг катта миқёсдаги бир-бирини бо­йитиш жараёни рўй берган. 

XV аср бошларида Темур саройида бўлган Кастилия элчиси гувоҳлик беришича, Темур Самарқандда турли дин вакилларини йиғади, уларга илтифот кўрсатади. Бошқа манбаларда келтирилишича, Темурнинг ўғилларидан бири христианларнинг эҳтиёжларини қондириш учун масъул қилиб тайинланиб, у барча христиан мамлакатлари билан мавжуд алоқалар учун ҳам жавобгар эди. 

Мустақил ўлкамиз – Ўзбекистонда 130 дан ортиқ миллат вакиллари турли динларга эътиқод қилувчи халқлар бўлиб, алҳамдулиллаҳ, тинч-омон, аҳил-иноқ яшаб келмоқдалар. Ана шу эзгулик ва тинчлик-осойишталик омили бўлган диний бағрикенглик тамойилларини янада мустаҳкамлаш ва ривожлантиришга диёримизда алоҳида эътибор қаратиб келинмоқда. Ҳақиқатан ҳам, юртимизда хилма-хил диний эътиқодга эга бўлган кишиларнинг бир заминда, бир ватанда, буюк ғоя ва соф ниятлар йўлида ҳамкор ва ҳамжиҳат бўлиб яшашлиги – диний бағрикенгликнинг ёрқин намунасидир. 

Ўзбекистон ҳукумати диний бағрикенлик сиёсатини олиб бормоқда. Республикада ислом билан бир қаторда, 16та диний конфессияга мансуб ташкилотлар эмин-эркин фаолият кўрсатмоқда. Фуқароларнинг миллати, ирқи, динидан қатий назар, барча учун тенг ҳуқуқлар қонун орқали кафолатланган. Буни диёримизга очиқ қалб билан келаётган ҳар-бир меҳмон ўз кўзи билан кўрмоқда ва эътироф этмоқда. 

Диний бағрикенлик турли дин вакиллари эътиқодидаги мавжуд ақидавий фарқлардан қатъий назар, уларнинг ёнма-ён, ўзаро тинч-тотув яшашини англатади. Ҳар ким ўз эътиқодига амал қилишда эркин бўлгани ҳолда бу ҳуқуққа бошқалар ҳам эга эканини эътироф этмоғи лозим. 

Хулоса қилиб айтганда, халқаро ҳамжиҳатлик йўлида ҳар бир инсон, жамоа ва миллатлар башариятнинг турли-туман маданиятлардан иборат эканини англаши ва ҳурмат қилиши жуда муҳимдир. Бағрикенгликсиз демократия асослари ва инсон ҳуқуқларини  мустаҳкамлаб бўлмайди. Тинчликсиз тараққиёт ва демократия бўлмагани каби, бағрикенгликсиз тинчлик бўлмайди.

А.Наимов,
Фарғона вилояти бош имом-хатиби ўринбосари

Бугунги кун имом-хатиби ривожланиш, янгиланиш, ислоҳатлар бўлган бир даврда бир жойда туриб қолиши асло мумкин эмас. Зеро динимизда ҳам янгиланиш, ривожланишга интилиб яшашлик кўрсатмалари бир неча бор таъкидланган.

Имом-хатибларнинг касбий маҳоратини ошириш, масжид иш юритиш ҳужжатлари, молиявий ва хўжалик ишлари, имомларнинг воизлик махорати ҳамда уларнинг хозирги кун талабларига жавоб бераоладиган шахс сифатида шакллантиришлик мақсадида жорий йилнинг 13 ноябрь куни Андижон туманидаги «Довудхонтўра» жоме масжидида сайёр семинар йиғилиши ўтказилди. Унда вилоятнинг барча шаҳар ва туман бош имом-хатиблари ҳамда Андижон туманида фаолият кўрсатиб келаётган имом-хатиблар ҳам иштирок этди.

Даставвал режага кўра барча шаҳар ва туман бош имом-хатиблари тумандаги масжидларнинг хозирги кундаги ҳолати, ободончилиги, иш юритиш жиҳатларини ўргандилар. Сўнгидан эса, ушбу ўрганишларнинг ҳулосалари билдирилди. Андижон туманидаги масжидлар фаолиятига доир ҳужжатларидаги баъзи камчиликлар юзасидан ҳам баёнотлар берилди.

Семинар сўнггида имом-хатибларнинг фаолиятига доир бир қатор қарорлар қабул қилинди.

Ўзбекистон мусулмонлар идораси Матбуот хизмати

Жорий йилнинг 12 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Андижон вилояти вакиллигида вилоятда фаолият кўрсатаётган 181 та масжид имом-хатиблари иштирокида йиғилиш ўтказилди. Бу ҳақда ЎМИнинг Андижон вилояти вакиллиги ходими Н.Қодиров хабар берди.

Йиғилишда Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан нашр қилинаётган “Ҳидоят” ва “Мўъминалар” журнали ҳамда “Ислом нури” газеталарига 2020 йил учун обуна жараёнларида фаол қатнашган бир қатор имом-хатиблар қимматбаҳо совғалар ва “Мовароуннаҳр” нашриётининг ташаккурномалари билан тақдирландилар.

Ўзбекистон мусулмонлар идораси Матбуот хизмати