www.muslimuz

www.muslimuz

Четверг, 05 Декабрь 2019 00:00

Садақанинг ажойиботлари ҳақида

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай марҳамат қилган:

إِن تُبْدُواْ الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاء فَهُوَ خَيْرٌ لُّكُمْ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئَاتِكُمْ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ

“Садақани ошкора қилсангиз қандоқ ҳам яхши. Агар махфий қилсангиз ва фақирларга берсангиз, бу сиз учун яхшидир. Сиздан гуноҳларингизни ювади. Ва Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир”. (Ушбу ояти каримада садақани ошкора қилиш ҳам, махфий қилиш ҳам мақталмоқда. Бу ҳақдаги бошқа оят ва шаръий далилларни жамлаб ўрганиб чиққан уламоларимиз хулоса қилиб айтадиларки, садақа фарз бўлса, уни ошкора қилиш яхши, чунки бу ҳолда Аллоҳнинг амрига тоат ошкора кўринади ва ҳақдор бўлмаган кишиларга ҳам тушиб қолиши мумкинлиги олди олинади. Агар садақа ихтиёрий бўлса, уни махфий қилингани яхши. Риёдан ва манманликдан узоқда бўлинади. Садақанинг энг ҳақдори камбағал-фақир кишилардир. Исломда садақанинг жорий қилиниши ҳам ўша тоифанинг ҳимояси ва ёрдами учун бўлган.) (Бақара сураси, 271-оят).

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади, улар (Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам аҳллари) қўй сўйдилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам “Ундан (қўйдан) нима қолди?” деб сўрадилар. Оиша онамиз розияллоҳу анҳо: “Ундан фақат қўли қолди” деб жавоб бердилар. Шунда у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Унинг қўлидан бошқа ҳамма қисми қолибди-да” дедилар. Имом Термизий раҳимаҳуллоҳ ривоятлари.

Ҳа, ҳамёнимиздаги пулни фақирларга садақа қилсак, Аллоҳ таолонинг розилиги учун сарфласак, ана ўшанда пуллар чиндан бизники бўлади.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан “Садақанинг қайси бири афзал?” деб сўралди. Шунда у киши: “Сув (улашиш). Ахир дўзах аҳли жаннат аҳлидан ёрдам сўраганларида «Бизга ҳам сувдан ёки Аллоҳ сизга ризқ қилиб берган нарсадан тўкинглар», дейишган” дедилар.

Али розияллоҳу анҳу дедилар: “Аллоҳ кимга мол берган бўлса, у ўша мол ила қариндошларига силаи раҳм қилсин! Уларга зиёфатни чиройли қилиб берсин! Ўша мол билан қийналганлар, асирлар, йўловчилар, мискинлар, фақирлар ва Аллоҳ йўлида жидду жаҳд қилаётганларга ёрдам берсин!.. Чунки, мана шу хислатлар сабабли дунёда ҳурматга, охиратда шарафга етилади”.

Фузайл ибн Иёз раҳимаҳуллоҳ “Сўровчилар бунча ҳам яхши. Бизнинг юкимизни йўл ҳақи олмай охиратга олиб бориб, ҳатто Аллоҳ таолонинг ҳузуридаги мезонга қўядилар” дедилар.

Суфён Саврий раҳимаҳуллоҳнинг эшиклари ёнига сўровчи келса, “Гуноҳларимни ювиш учун келган киши, марҳабо!” дердилар.

Ибн Шақийқ раҳимаҳуллоҳ айтдилар “Ибн Муборак раҳимаҳуллоҳдан эшитдимки, у кишининг олдиларига бир одам келиб, етти йилдан бери тиззасига чиққан ярадан қийналаётганини шикоят қилибди. Ўша одам кўплаб даво чораларини кўрибди. Табиблардан сўрабди, аммо фойдаси бўлмабди. Шунда Ибн Муборак раҳимаҳуллоҳ “Бориб, сувга эҳтиёжи борлар маконида қудуқ қази. Умид қиламанки, шояд сен қазийдиган жойдан сув чиққанда, жароҳатингдаги ҳам қон тўхтаса”. Ўша одам бориб қудуқ қазиб, сув чиққач, жароҳати тузалган экан”.

Мадиналик фақирлар еяётган таомлари қаердан келишини одамлар билмасдилар. Али ибн Ҳусайн раҳимаҳуллоҳ вафот этганда, уларга ҳар кеча таомни у киши улашиши маълум бўлди.  

Урва ибн Зубайр раҳимаҳуллоҳ боғларидаги хурмолар пишиб-етилганда, деворни очиб қўярдилар. Одамлар кириб хурмолардан еб, уйларига олиб кетишарди. Ўзлари ўша боққа кирсалар, “Боғингга кирганингда: «Аллоҳнинг хоҳлагани, Аллоҳдан бошқада (бунга) қувват йўқ», десайдинг” (Каҳф сураси, 39-оят) оятини такрор-такрор ўқирдилар.

Бир мақбара деворидаги ёзув: “Молингни ўзинг билан олиб кетолмайсан. Лекин уни (садақа қилиш орқали) ўзингдан олдин юбора оласан”.

         Аллоҳ таоло бизни ихлос билан садақа берувчилардан қилсин!

 

Интернет маълумотлари асосида Нозимжон Ҳошимжон тайёрлади

Имом Бухорий Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Кўп одамлар алданиб, ундан унумли фойдалана олмайдиган икки неъмат бор – соғлик ва бўш вақт», дедилар.

Муттафақун алайҳ бўлган ҳадисда Оиша розияллоҳу анҳо шундай дейди: «Агар Рамазон ойининг охирги ўн кунлиги кирса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кечаларини – ибодат билан – бедор ўтказар, аҳли-оиласини ҳам уйғотар, ибодатда қаттиқ тиришар ва аёлларига яқинлик қилмасдилар».

Имом Термизий Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: «Одам боласи қиёмат куни беш нарсадан сўралмагунича Роббиси олдидан унинг қадами жилмайди: Умрини қандай кечирди, йигитлик даврини нима билан ўтказди, молини қаердан топдию, қаерга сарфлади ва билган нарсаларига қандай амал қилди».

Имом Термизий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: “Ким қўрқса, тунда юради, ким тунда юрса манзилга етади. Огоҳ бўлинг! Аллоҳнинг матоси қимматдир. Огоҳ бўлинг! Аллоҳнинг матоси жаннатдир”.

Ҳаёт вақтлардан иборат, ким вақтини бекор ўтказса, ҳаётини бекор ўтказибди. Салафлардан бири: “Эй Одам фарзанди, сен вақтлардан иборатсан, агар бир кунинг ўтса, сенинг бир қисминг кетибди”, деган эканлар.

Айтишларича, Қиёмат куни ҳаётини ибодат билан ўтказган инсон тасбеҳ айтмаган баъзи нафасларига афсусланар экан. У Кунда бутун умрини бефойда ўтказган кишининг ҳоли нима бўлар экан-а?! Дарвоқе, жуда кўп одамлар бўш вақтларидан унумли фойдаланишмайди. Баъзи одамлар бекор вақтини ўтказадиган нарса (бозор айланиш, кино кўриш, интернетда чатлашиш кабилар)ни топганидан хурсанд бўлса, бошқалари вақтини гуноҳ-маъсиятда ўтказиб роҳатланишади.

Унутманг! Вақтларни унумли ўтказиш ва ғанимат билиш вожибдир. Зеро, ўтиб бораётган вақт асло ортга қайтмайди.

И.Бўтаев,
Олтиариқ тумани Сертутбуво масжиди имом-ноиби

Сўнгги вақтларда айрим “шоввоз” турфирмалар СОХТА умра визасини расмийлаштириб, Саудия Арабистони виза низомига зид равишда Ўзбекистон фуқароларини Саудияга киритишга уринмоқда.

2019 йил 26 ноябрь куни Андижон вилоятида жойлашган туристик фирмалардан бири томонидан Жидда шаҳрига борган 14 нафар ўзбекистонлик ватандошимизнинг визаси қалбаки бўлиб чиқди.

Ушбу турфирма 14 нафар юртдошимизга қалбаки визаларни расмийлаштирган ва Саудия Арабистонига юборган. Саудия Арабистони чегара хизматининг маълум қилишича, уларнинг визаси бекор қилиниб, мамлакатга киритилмасдан депортация қилинди.

Саудия аэропортида заҳмат ва машаққат чекиб, кўз ёш тўккан юртдошларимизнинг ҳасратлари акс этган фото ва видеолавҳалар Дин ишлари бўйича қўмитага тақдим этилган.

Жидда шаҳридаги Бош консулхона ва “Ўзбекистон ҳаво йўллари” АКнинг Саудиядаги вакиллари билан ҳамкорликда ҳолат юзасидан барча зарурий ташкилий тадбирлар амалга оширилиб, 27 ноябрь куни “Жидда-Тошкент” авиақатнови билан юқоридаги 14 нафар фуқаро Ўзбекистонга қайтарилди.

Ҳурматли юртдошлар! Унутманг, биз ибодатларингиз мукаммал, сафарингиз хавфсиз ва хотиржам бўлиши тарафдоримиз. Ўз навбатида, сиздан турли фирибгарлар алдовига учмасдан, ҳукумат томонидан ташкил этилаётган расмий, хавфсиз ва ишончли “Умра зиёрати”дан фойдаланишингизни тавсия этамиз!

 

Вторник, 03 Декабрь 2019 00:00

Нурул изоҳ: ТАЯММУМ. МАСҲ.

*** Таяммум ***

Таяммумнинг дуруст бўлиши учун қуйидаги шартлар лозим:

  1. Ният. Ниятнинг моҳияти таяммум қилимоқчи бўлган нарсага қалбан боғланиш бўлса, вақти таяммум қилинадиган нарса устига қўллар урилган пайтдир.

Ният дуруст бўлишининг учта шарти бор:

а). Ният қилувчининг мусулмон бўлиши. б). Ният қилган ибодатини, бошқа ибодатлардан ажрата олиши. в). Киши ният қилган ибодатининг моҳиятини (яъни фарз, вожиб ёки суннат эканини) билиши.

Таяммум қилиб намоз ўқишнинг ҳам шартлари бор:

– таяммум қилиб таҳорат олишни ният қилиш;

– намоз ўқишни ўзига ҳалол этишни ният қилиш (чун­ки таҳоратсиз ёки таяммумсиз намоз ўқиш ҳаромдир);

– таҳоратсиз адо этиш мумкин бўлмаган жаноза намози ё тиловат саждаси каби мустақил бир ибодатга ният қилиш.

Фақат таяммум қилишни ният қилиб таяммум қилган бўлса ёки Қуръони карим тиловати учун қилинган тайяммум билан намоз ўқиб бўлмайди.

  1. Таяммумни мубоҳ қиладиган қуйидаги ҳолатлардан бири юз бериши:

а) шаҳар жойда бўлса ҳам, сувдан тўрт минг қадам (уч км.) олисда бўлиши; б) сув ишлатиш мумкин бўлмаган би­рор касалликка чалиниши; в) ҳавонинг баъзи аъзоларга зарарли ёки касалликка сабаб бўладиган даражада совуқ бўлиши; г) озгина сув бор бўлиб, унга ҳам хамир қориш эҳтиёжи бўлганида (шўрва каби унчалик зарурий бўлмаган таомлар пиширилиши эҳтиёж ҳисобланмайди); д) қудуқдан сув тортиш учун (пақир, арқон каби) зарур жиҳозларнинг йўқлиги; е) таҳорат киладиган бўлса, жаноза ёки ҳайит намозига бошидан ё келган жойидан улгура олмаслиги маълум бўлса.

Изоҳ: Таҳоратли ҳолда ҳайит ёки жаноза намозини бошлаганида, намоз ичида таҳорати бузилган кишининг намоздан чиқиб, таҳорат янгилаганидан сўнг, намозини келган жойидан давом эттириб, тамомлаши "бино қилиш" дейилади. Жаноза ё ҳайит намозида таҳорати бузилган киши, таҳорат янгилашга кетса, жамоат намозни тамомлашидан қўрқса, таям­мум қилиб, намозни давом эттиради ва шу йўл билан қазосини ўқиш мумкин бўлмаган намозларни ўтказиб юбормаган ҳисобланади. Жаноза, ҳайит намози бошланганида ҳам шу ҳукмга амал қилинади). Жума, беш вақт фарз намоздан бирини ўтказиб юборишдан қўрқиш узр эмас (чунки жума намози ўтиб кетса, ўрнига пешин намозини, намоз вақти чиққан бўлса, қазосини ўқиш мумкин).

  1. Таяммум ер жинси ҳисобланган тупроқ, тош ёки қумга ўхшаш пок нарсаларга қилинади. Олтин, кумуш ва ёғоч материалларига ўхшаш нарсаларга таяммум қилиш жоиз эмас.
  2. Таяммумда масҳ қилинадиган аъзоларни тўла масҳ қилиш.
  3. Таяммум масҳини қўлнинг бутун ички юзаси ёки аксар қисми билан қилмоқ.
  4. Таяммумда икки қўл кафтини, бир жойга бўлса ҳам, икки марта уриш. Таяммумга ният қилиш шарти билан, тупроқнинг бирор восита ёрдамида қўл кафтига тегиши ҳам икки зарб ўрнига ўтиши мумкин.
  5. Таяммум қилаётганида ҳайз, нифос, таҳоратсизлик каби таяммумга зид ҳолатлардан холи бўлиш.
  6. Шам ва ёғ каби таяммум масҳининг (терига тегишига) монеъ бўладиган нарсалардан покланиш.

 

*** Таяммумнинг сабаблари, вожиб бўлиш шартлари ***

Таяммумнинг сабаблари ва вожиб бўлишининг шарт­лари таҳоратнинг сабаб ва шартлари билан бир хилдир.

 

*** Таяммумнинг рукнлари ***

Таяммумнинг иккша фарзи бор:

  1. Пок тупроққа ё унинг жинсига икки бор қўл кафтларини уриш.
  2. Қўлларни тирсаги билан қўшиб, юзни тўла масҳ қилиш.

Изоҳ: Бу ҳақда Пайғамбармиздан, соллаллоҳу ааайҳи ва саллам, шундай мазмундаги ҳадис ривоят қилинган: «Ерга биринчи уриш билан юз, иккинчисида қўллар тирсаклар билан қўшиб масҳ қилинади. Қўлларни икки марта ерга уриб таяммум қилинади». Сўнгра Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, одамларга кўрсатиб бериш мақсадида икки кафтларини ерга уриб, юзларига масҳ тортадилар, кейин яна қўлларини ерга уриб, ҳам ички, ҳам ташқи томонига масҳ тортадилар.

Таяммум қилишдан олдин бармоқлардаги узуклар чиқарилади. Юзнинг икки қулоқ орасидаги қисми тўла масҳ қилинади.

 

*** Таяммумнинг суннатлари ***

Таяммумнинг еттита суннати бор:

  1. Таяммумни «Бисмиллаҳ» билан бошламоқ.
  2. Тартибга риоя қилмоқ (аввал қўлларни тирсаклари билан қўшиб, сўнгра юзни масҳ қилмоқ).
  3. Қўллар ва юзни масҳ қилиш орасини узмаслик.
  4. Ҳар икки қўлни тупроқка ургач, уларни чангга пасайтириб тутиб кўтариш (қоқиш).
  5. Қўлларни силкитмоқ.
  6. Тупроққа яхши тегиши учун бармоқлар орасини очмоқ.

Вақт чиқмасдан аввал сув тогшшга умид қилган киши таяммумни намоз вақтининг охиригача кечиктириши мустаҳабдир.

Сув берилиши ваъда қилинган кишига, намоз қазо бўлишидан қўрқса ҳам, таяммумни кечиктириш вожибдир.

Кийим берилиши ваъда қилинган яланғоч киши, на­моз қазо бўлиб қолишидан қўрқмаса, намозни кечикти­риши зарур.

Сув олиш учун пақир, арқон каби анжомлар бериш ваъда қилинган ҳолда қудуқ бошида кутиб турган кишига намоз вақти чиқишидан қўрқмаса, анжомлар билан таъминлангунича таяммумни кечиктириши вожибдир.

 

*** Сувни ахтариш ***

Яқин орада сув бор деб ўйлаган киши, бехатар бўлса, тўрт минг қадам масофа орасида сув излаши вожибдир.

Киши халқи хасис бўлмаган бир жойда турган бўлса, (таяммум қилмасдан аввал, суви кўп бўлган бирор) кишидан сув сўраши зарур. Агар у сувни фақатгина пул эвазига берадиган бўлса, сув сўраган кишининг ейиш, ичиш каби зарур харажатларидан ортиқча пули бўлса, сувни сотиб олиши керак. Сув учун жуда катта ҳақ талаб қилинса ёки уни ўз қийматида сотиб олишга пули етмаса, таям­мум килади.

 

*** Таяммум қилиб намоз ўқиш ***

Таяммум қилган киши хоҳлаганича фарз, суннат ва нафл намозлари ўқиши мумкин. Намоз вақти кирмасидан аввал таяммум қилиш мумкин.

 

*** Яраси бор кишилар нима қилади? ***

Баданининг аксар қисми ёки ярми ярали бўлган киши жунуб бўлса ғусл ўрнига, таҳоратсиз бўлса таҳорат ўрнига таяммум қилади. Аъзоларининг аксар кисми соғлом, озгина қисми ярали бўлса, соғлом жойларини ювиб, ярали жойларига масҳ тортади.

Изоҳ: Таҳоратда ювиладиган аъзоларнинг аксарияти ёки ярми ярали бўлган кишининг таяммум қилиши мумкин бўлганидек, танасининг ярми ёки аксарияти ярали ҳолда жунуб бўлган киши ҳам таяммум қилиб, барча ибодатларни адо этиши мумкин. Ярали аъзолар кам-кўплиги аъзоларнинг сонига кўра ҳисобланади. Агар бир кишининг боши, юзи ва қўллари ярали, бу яралар ушбу аъзоларнинг озгина қисмини эгаллаган бўлиб, оёқлари соғлом бўлса ҳам, у киши таяммум қилади. Чунки таҳоратда ювилиши фарз бўлган аъзоларнинг аксария­ти яралидир. Баъзи фикҳ уламолари ҳам таҳоратда ювилади­ган аъзоларнинг аксарияти ярали бўлсагина таяммум қилинади, дейдилар. Шунингдек, қорнида ёки елкасида баданига сув тегса зарарланадиган яраси бўлса, танасининг аксар қисми ярали кишилардек, жанобатдан покланиш учун таяммум қилади.

Ярали киши ювиниш билан таяммумни қўшиб, биргаликда қилмайди (яъни хоҳ ғуслда, хоҳ таҳоратда бўлсин, баъзи аъзоларини ювиб, айни пайтда таяммум ҳам қил­майди, фақат таяммум қилади).

 

*** Таяммумни бузадиган нарсалар ***

Таҳоратни бузадиган нарсалар, таяммумни хам бузади. Та-ҳоратда ювиладиган аъзоларни ювшттга етарли сувни топиш Хамда сувни кўллашга қодир бўлишхам таяммумни бузади.

 

*** Қўллари ва оёқлари кесилган кишилар ***

Агар қўллари ва оёқлари кесилган кишининг юзида яраси бўлса, таҳоратсиз намозини ўқийди, юзидаги яраси тузалгач, бу намозларнинг қазосини ўқимайди (қўллари ва оёқлари кесилган кишининг юзида яраси бўлмаса, юзини ювиб намоз ўқийди).

 

*** Масҳ бўлими ***

*** Маҳсига масҳ тортиш ***

Маҳсига эркаклар ҳам, аёллар ҳам таҳорат қилаётганларида масҳ тортишлари мумкин.

 

*** Маҳсига масҳ тортишнинг жоиз бўлиш шартлари ***

Маҳсига масҳ тортишнинг жоиз бўлиши учун еттита шарт бор:

1) Маҳси таҳорат қилиб, оёқлар ювилганидан сўнг кийилган бўлиши керак. Олдин оёқларни ювиб, таҳоратни тамомламасдан маҳсини кийиш ҳам мумкин. Бу ҳолда таҳорат тамомлангунича таҳоратни бузувчи ҳеч бир амал содир этмаслиги керак.

2) Маҳси оёқларни тўпиғи билан қўшиб ёпиши зарур.

3) Маҳси ўртача одимлаб камида бир фарсаҳ (тақрибан 80 км) бетўхтов йўл босишга имкон бериши лозим Шу боис шиша, тахта ва темирдан қилинган маҳсиларга масҳ тортиш жоиз эмас. Чунки бундай маҳсилар инсонга азият беради.

4) Маҳсининг тўпиқдан пастки қисмида учта бармоқ сиғадиган йиртиғи бўлмаслиги керак.

5) Маҳсилар ҳеч қандай боғичсиз оёқда турадиган даражада қалин бўлиши зарур.

6) Маҳси оёққа сув ўтказмайдиган бўлиши керак.

7) Ҳар бир оёқнинг олди тарафида уч бармоқ миқдори масҳ тортиладиган қисми бўлиши зарур. Бунга кўра, оёғинг бармоқлар тарафи йўқ киши, товон тарафи бўлса ҳам, маҳсига масҳ торта олмайди.

Изоҳ: Агар оёғи тўпиқ остидан кесилган бўлиб, таҳоратда ювилиши фарз бўлган қисми қўлнинг уч бармоғи энидан оз қолган бўлса, соғлом оёғининг маҳсисига масҳ торта ол­майди. Чунки кесилган оёқнинг қолган қисми масҳ қилинадиган миқдордан оз қолгани учун, унга масҳ тортиш жоиз эмас. Соғлом оёққа масҳ тортиладиган бўлса, ювиш ва масҳ тор­тиш биргаликда бажариладики, бу ҳам ножоиздир.

 

*** Масҳнинг муддати ***

Масҳнинг муддати муқим учун бир кечаю бир кундуз, сафардагилар учун уч кечаю уч кундуз, яъни 72 соатдир. Муддат маҳси кийилганидан сўнг, таҳорат бузилган вақтдан эътиборан бошланади.

Муқим киши масҳ муддати ўтмай, сафарга чиқса, масҳ муддатини сафардагилар каби тамомлайди. Сафар нияти билан масҳ тортгач, бир кеча-кундуздан сўнг, қайта муқимликка ният қилса, дарҳол маҳсисини ечади. Агар бир кеча-кундуз тўлмаган бўлса, бу муддатни тўлдиради.

 

*** Масҳнинг фарзи ***

Масҳнинг фарзи ҳар бир оёқнинг уст қисмига маҳси устидан қўлнинг учта кичик бармоғичалик миқдорда масҳ тортишдир.

Изоҳ: Ҳадисда айтилишича, Пайғамбаримиз Муҳаммад, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, таҳорат қилаётиб, маҳсиларини ечган бир кишини кўрдилар ва уни оҳиста туртдилар. Сўнгра маҳси устига мана бундай масҳ тортиш буюрилди деб, оёқ учидан бошлаб тўпиқларигача қўлларининг учта бармоғини тойдирган ҳолда масҳ тортиш кераклигини унга кўрсатиб бердилар.

 

*** Масҳнинг суннатлари ***

Масҳнинг суннати қўлни (сув олиб таншагач) бармоқларни очиқ ҳолда маҳсининг устига қўйиб, оёқларнинг учидан бошлаб маҳсининг қўнжигача тортишдир.

 

*** Масҳни бузувчи сабаблар ***

Таҳоратни бузадиган нарсалар, яна қуйидагилар масҳни бузади:

– маҳсини ечиш, оёқнинг ярмидан кўпроғини ечиш мақсадвда маҳсининг қўнжигача чиқариш;

– маҳсига сув кириб, бир ёки икки оёқнинг ярмидан кўпроғини ҳўл қилиши;

– масҳ муддатининг тугаши. Таҳорат қилса шиддатли совуқда оёқлар музлашидан қўрқса, масҳ муддати хавф ўтгунгача чўзилади. Махсини ечиш, сув кириб кетиши, масҳ муддати тугаши боис масҳ бузилса, фақат оёқлар ювилади.

Бошдаги салла, қулоқчин, рўмол, қўлқоп ва шунга ўхшаш нарсалар устидан масҳ тортиш жоиз эмас.

 

*** Боғлагич (бинт), гипсга ўхшаш нарсалар ҳақида ***

Аъзоларнинг биридан қон олдирилганда, бирор аъзо яраланган ёки синганида бинт ёки гипсга ўхшаш нарсалар билан боғланса ва уларни ювишга ҳам имкон бўлмаса, боғланган жойнинг аксар қисми ёки ҳаммаси устидан масҳ тортилади.

Қон олдирилган ёки ярадор бўлган аъзоларнинг боғлагичлар орасидан кўриниб турган жойларга масҳ тортиш кифоядир.

Гипс ёки боғланган жой устидан масҳ тортиш ювиш кабидир. Бунда масҳ тортишнинг маълум бир муддати йўқ, яъни яра тузалиб кетгунича масҳ тортиш мумкин.

Бир кишининг тахтакачлаш, гинслаш ёки боғлашни таҳоратли ҳолда бажариши шарт эмас.

Икки оёқдан бири ярали бўлганида, ярали оёқнинг боғланган жойига масҳ тортиб, иккинчи оёқни ювиш жоиз.

Яра тузалмасдан аввал тахта, гипс ёки бинт тушиб кетса ҳам устидан тортилган масҳ бузилмайди.

Зарурат туфайли бинт (ва шунга ўхшаш нарсаларни) янгилаш жоиздир. Бу ҳолда қайтадан масҳ тортиш вожиб эмас, лекин масҳ тортган афзал.

Касаллик туфайли мусулмон ва мутахассис шифокор томонидан ювмаслик тавсия қилинган ёки ювилса, зарар етиши тахмин қилинган ярали кўз ҳам ювилмайди. Унга масҳ тортилади.

Тирноқ синиқларига дори, сақич, ўт пуфаги қўйиб боғланган, ечиб ювиш зарарли бўлса, унга масҳ тортиш жоиздир. Масҳ тортиш зарар берса, бу ҳам тарк килинади.

Ярали аъзоларга боғланган бинт ёки гипс устидан таҳоратда эса бошга масҳ тортиш учун ният қилиш шарт эмас.

 

Такрорлаш унун саволлар

  1. Таяммумни таърифлаб, дуруст бўлиши учун зарур шартларни санаб беринг. Сўнгра ниятнинг ҳақиқатини, вақтини ва дуруст бўлиш шартларини тушунтириб бе­ринг.
  2. Таяммумнинг фарзларини, суннатларини, сабабини ва фарз бўлиш шартларини айтиб беринг.
  3. Таяммумни кечиктириш қачон мустаҳабдир? Қачон шартдир? Сувни қанча масофагача қидириш лозим?
  4. Намоз вақти кирмасидан аввал таяммум қилиш жоизми? Битта таяммум билан фақат бир вақт фарз намози ўқиладими ёки бошқа вақтларнинг фарзларини ўқиса ҳам бўладими?
  5. Таяммумни бузадиган нарсаларни айтинг, ярали киши қачон таяммум килишини тушунтиб беринг. Бир вақтда ҳам ювиб, ҳам таяммум қилса бўладими?
  6. Маҳсига масҳ тортишнинг ҳукмларини айтиб беринг. Муқимнинг, мусофирнинг масҳ муддатлари қанча?
  7. Сафарга чиққан киши (камида 15 кун туришга) ният қилса, бир кеча-кундузлик масҳ муддатини қачон тамомлайди? Фарз бўлган масҳ миқдори қанча?
  8. Маҳсига тортиладиган масхнинг суннатларини, масҳни бузадиган нарсаларни ва устига масҳ тортиш жоиз бўлмаган нарсаларни баён қилинг.
  9. Яра боғичларининг ҳукмларини тафсилотлари билан тушунтириб беринг. Маҳси ва боғичлар устига масҳ тортиш учун ният қилиш шартми?

 

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

 

ҲАЙЗ, НИФОС ВА ИСТИҲОЗА:

Покланиш нима билан тамомланади?

Фарзларнинг қазоси;

Жунуб кишига ҳаром бўлган амаллар;

Таҳоратсиз киши учун ҳаром бўлган амаллар;

Истиҳоза ва шунга ўхшаш нарсаларнинг ҳукмлари;

Одам қачон узрли ҳисобланади?

Давомийлик шарти;

Нажосат ва нажосатдан покланиш;

Нажосат теккан нарсалар қандай тозаланади;

Ернинг тозаланиши;

Бошқа ҳолга ўтиш билан покланиш;

Ўлик ҳайвонларнинг териси ва шунга ўхшаш нарсаларнинг покланиши.

 

УЧИНЧИ ФАСЛ

ШОМ ЮРТЛАРИНИНГ

НАБИЙЛАРИ ВА ТАМАДДУНЛАРИ

Башар Шом юртларига етиб келди ва у ерда турли жамоаларга тарқалиб кетди. Ўша жойларнинг энг катталари Ғута, Дамашқ ва бошқа номлар билан маълум ва машҳур бўлди. Уларнинг кўпчилиги соҳилда жойлашган эди.

 

ЛУТ АЛАЙҲИССАЛОМ

Пайғамбарларнинг машҳурларидан бўлмиш Лут алайҳиссалом Иброҳим алайҳиссаломнинг акалари Ҳороннинг ўғли эдилар. Яъни Иброҳим алайҳиссалом Лут алайҳиссаломга амаки бўладилар. Аллоҳ таоло у зотни ҳам Иброҳим алайҳиссаломнинг замонларида пайғамбар қилиб юборган.

Дастлаб Лут алайҳиссалом ҳам Иброҳим алайҳиссаломга иймон келтириб, у зотнинг йўлидан юрганлар. Кейинчалик Лут алайҳиссалом амакилари Иброҳим алайҳиссаломнинг изнлари билан Урдуннинг (Иордания) Садум деган жойига кетдилар.

Шундай қилиб Аллоҳ таолонинг изни билан улар Ўлик денгиз атрофидаги Садум номли шаҳар ҳамда унинг атрофидаги аҳоли яшайдиган жойларда истиқомат қилдилар ва ўша ер аҳолисига пайғамбар этиб юборилдилар.

Лут алайҳиссалом пайғамбар бўлиб келган Садум шаҳрининг аҳолиси дунёдаги энг ёмон гуноҳлардан бирига мубтало бўлишган эди. Улар баччабозлик билан шуғулланишарди. Лут алайҳиссаломнинг асосий вазифаларидан бири уларни шу қабиҳ ишдан қайтариш бўлди.

Аллоҳ таоло Анкабут сурасида бу ҳақда қуйидагиларни айтади:

«...ва Лутни (ҳам юбордик). Ўшанда у ўз қавмига деди: «Сиз ўзингиздан олдин ўтган оламлардан ҳеч ким қилмаган фаҳш ишни қилмоқдасиз» (28-оят).

Бу фаҳш иш нима экани ҳаммага маълум. Бу қавм жинсий бузуқликка муккасидан кетган эди. Ушбу оятда мазкур бузуқликни Лут қавмидан олдин инсоният тарихида ҳеч ким қилмагани ҳам таъкидланмоқда. Кейинги оятда Лут алайҳиссалом мазкур фаҳш ишни очиқ баён этадилар:

«Сизлар эркакларга яқинлик қилиб, йўлни кесасизми ва йиғинларингизда мункар иш қиласизми?!» Қавмининг жавоби «Агар ростгўйлардан бўлсанг, бизга Аллоҳнинг азобини келтир», дейишдан бошқа бўлмади» (29-оят).

Лут қавми бу ишга жуда берилганидан мазкур қабоҳатни тўп-тўп бўлиб олиб, очиқчасига қилишар эди. Улар на учларидан, на бошқалардан уялишарди.

Бу ишлари оддий фаҳш эмас, балки ўтакетган ёвузлик, иисонийлик доирасидан чиқиб кетиш эди. Шу даражада тубанликка етганлар дарҳол тавба қилиб, ўзларини ўнгламасалар, оқибати ёмон бўлиши аниқ эди.

Шунинг учун ҳам Лут алайҳиссалом ўз қавмларини юқоридаги гаплар билан бу йўлдан қайтишга даъват қилдилар. Хўш, қавм бу даъватга қандай жавоб берди?

«Қавмининг жавоби «Агар ростгўйлардан бўлсанг, бизга Аллоҳнинг азобини келтир», дейишдан бошқа бўлмади».

Табиати бузилиб, ҳирсга берилган бу бузуқ қавмга ўзларидан чиққан пайғамбар – Лут алайҳиссаломнинг даъвати заррача ҳам таъсир қилмади. Аксинча, туғёнга кетган қавм ўз пайғамбарига истеҳзо билан: «Агар гапинг рост бўлса, бизга Аллоҳнинг азобини келтир», дейишди. Бу ҳол Лут алайҳиссалом учун катта синов бўлди. Шаҳвоний лаззатга берилган қавмнинг иймон ва дину диёнат билан ҳам, Аллоҳнинг амри ва пайғамбарнинг даъвати билан ҳам ҳеч қандай иши йўқ эди. Улар қилаётган гуноҳлари учун азоб келишидан ҳам қўрқмай қўйишганди. Ана ўшанда Лут алайҳиссаломнинг Аллоҳ таолога ёлворишдан бошқа чоралари қолмади:

«Роббим, менга бузғунчи қавмларга қарши Ўзинг нусрат бер», деди» (30-оят).

Бу бузғунчи қавмга ҳеч қандай насиҳат, даъват фойда бермади. Энди уларга қарши Аллоҳнинг Ўзи нусрат бермаса, бошқа илож йўқ эди.

 

Азоб фаришталарининг юборилиши ва жиноятчи қавмнинг ҳалокати

Аллоҳ таоло Лут алайҳиссаломнинг бу дуоларини қабул этди. Қавмни ҳалок қилиш учун фаришталарни юборди.

Лут алайҳиссаломнинг хонадонларига ёш, хушрўй йигитлар суратида келган меҳмонлар билан баччабозлик қилиш ниятида у зотнинг уйларига ёпирилиб келган фаҳшбоз қавм уларнинг ўзларига топширилишини талаб қилди. Пайғамбар Лут алайҳиссалом қавмни бу мақсаддан қайтаришга кўп уриндилар, ҳеч фойда бермади.

Йигитлардан бири ташқарига чиқиб, баъзи бир ҳаракатлар қилди. Шунда бузуқ қавмнинг кўзлари кўр бўлиб қолди ва тумтарақай бўлиб, келган жойларига қайтиб кетиш учун йўл ахтариб қолишди.

Ёш йигитлар ўзларини ҳимоя қила олмайдиган меҳмон­лар эмас, балки Аллоҳнинг элчилари – мазкур жиноятчи қавмни ҳалок қилиш учун юборилган кучли фаришталар эди. Улар Лут алайҳиссаломга у зотнинг мустаҳкам паноҳда – Аллоҳ таолонинг ҳимоясида эканларини эслатдилар.

Эътибор ва мулоҳаза билан қараладиган бўлса, кўп ҳалокатлар субҳ вақтида юз бериши маълум бўлади. Бу пайтни Аллоҳ таоло баракали қилиб қўйган. Лекин гуноҳкор ва кофир қавмлар кечаси билан гуноҳ ишларни қилиб, айни тонг – субҳ чоғида ғафлат уйқусига кетишган бўлади.

Мазкур диёрнинг номи Садум бўлиб, ривоятларда келишича, Аллоҳнинг амри ила фаришталар Садумни борлигича кўтариб, чаппасига, яъни ернинг остини устига айлантириб қўйганлар. Садум бутун аҳолиси ва бор-йўғи билан ер остига кўмилган.

 

ИСМОИЛ АЛАЙҲИССАЛОМ

Исмоил алайҳиссалом пайғамбарлар ичида энг насаби машҳур, яъни ота-онаси машҳур зотлардан бирлари десак, муболаға қилмаган бўламиз. У зот Иброҳим алайҳиссалом ва Ҳожар онамиздан дунёга келганлар. Исмоил алайҳиссалом ўз зурриётлари ичидан Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам чиққанликлари билан ҳам машҳурдирлар. Шундай қилиб Исмоил алайҳиссалом ота тарафдан ҳам, фарзанд тарафдан ҳам ўзларидан кўра машҳур зотларга боғланадилар.

Исмоил алайҳиссаломнинг туғилишларигача бўлган воқеалар юқорида, Иброҳим алайҳиссаломнинг тарихлари баён этилган саҳифаларда келтирилди.

Ушбу ўринда уларнинг қисқача баёнини яна бир бор келтирамиз:

Исмоил алайҳиссаломнинг оналари Ҳожар мисрлик бўлиб, ўша ернинг подшоҳи томонидан Сора онамизга, у киши томонидан эса эрлари Иброҳим алайҳиссаломга ҳадя қилинган эдилар. Аллоҳ таолонинг ваъдасига биноан, қартайиб қолган Иброҳим алайҳиссаломдан ҳомиладор бўлган Ҳожар онамиздан Исмоил алайҳиссалом дунёга келдилар.

Кейин оилавий сабабларга кўра, Аллоҳ таолонинг ҳикмати асосида Иброҳим алайҳиссалом гўдак Исмоилни онаси билан бирга ўсимликсиз чўлда қолдириб кетдилар. Қайтиб кетаётиб, Иброҳим алайҳиссалом ўзларининг машҳур дуоларини қилдилар...

Кейин нималар бўлганини Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ҳадиси шарифлари орқали ўрганамиз.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Аёллардан биринчи бўлиб Исмоилнинг онаси минтақ[1] тутган. У изини Сорага кўрсатмаслик учун минтақ тутган эди. Кейин Иброҳим уни ва унинг фарзанди Исмоилни олиб келиб, Байтуллоҳнинг ёнига, улкан дарахт олдига – масжиднинг тепа томонидаги Замзамнинг устига туширдилар. Ҳожар уни эмизар эди. У пайтлар Маккада на одам, на сув бор эди. Икковларини ўша ерга тушириб, олдларига бир халта хурмо ва бир сувдонда сув қўйдилар. Сўнг Иброҳим йўлга тушмоқчи бўлиб, ортларига отланган эдилар, Исмоилнинг онаси унга эргашиб: «Эй Иброҳим! Бизларни на бир инсон, на бирор нарса бор бу водийга ташлаб, қаерга кетяпсиз?» деди. У буни унга бир неча марта айтди. Иброҳим алайҳиссалом эса унга қарамай туриб олдилар. Ҳожар унга: «Буни сизга Аллоҳ буюрдими?» деди. У киши «Ҳа», дедилар. Ҳожар «Ундай бўлса, У Зот бизни зое қилмайди» деб, сўнг ортига қайтди.

Иброҳим алайҳиссалом йўлга тушдилар. Ниҳоят улар кўрмайдиган жойга – довонга етганларида Байт сари юзландилар. Сўнг қўлларини кўтарганча, ушбу сўзларни айтиб, дуо қилдилар: «Роббимиз, ҳақиқатда мен ўз зурриётимни Байтул ҳароминг ёнига, гиёҳсиз водийга жойлаштирдим. Роббимиз, намозни тўкис адо этишлари учун. Ўзинг одамлардан баъзиларининг қалбларини уларга талпинадиган қилгин ва уларни мевалардан ризқлантиргин. Шояд, шукр қилсалар».

Ҳожар Исмоилни эмизиб, ҳалиги сувдан ича бошлади. Ниҳоят сувдондаги сув тугаб, чанқай бошлади. Ўғли ҳам чанқади. Ҳожар унинг қийналаётганини кўриб, бунга қараб туришга чидай олмай, юра бошлади. Сафонинг ўша ерда ўзига энг яқин тоғ эканини кўриб, унинг устига чиқиб, турди. Сўнг бирор кишини кўриб қолармиканман, деган илинжда водийга қаради. Бироқ ҳеч кимни кўрмади.

Сафодан тушди. Ниҳоят водийга етганида кўйлагининг тагини кўтарди-да, оғир аҳволга тушган инсоннинг югуришидек югура кетди. Шу тарзда водийдан ўтиб ҳам кетди.

Кейин Марвага келиб, унинг устига чиқиб турди ва бирор кишини кўриб қолармиканман деб қаради. Бироқ ҳеч ким­ни кўрмади. Етти марта шундай қилди (Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Одамларнинг шу иккиси (Сафо – Марва) орасида саъй қилишлари шундан», деганлар). Марванинг устига чиққанда бир овоз эшитди. Ўзига ўзи: «Жим тур», деди-да, қулоқ тутди, яна эшитди. Ҳожар: «Эшиттириб бўлдинг, агар сенда бирор ёрдам бўлса (кўрсат)...» деди. Қараса, Замзамнинг ўрнида бир фаришта турибди. У товони билан (ёки қаноти билан) кавлади, ниҳоят сув чиқди. Ҳожар унинг атрофига қўли билан тупроқни уйиб, ҳовуз қила бошлади. Сўнг сувдонига сувдан ҳовучлаб қуя кетди. Ҳар ҳовучлаб олганидан сўнг у отилиб чиқар эди (Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ Исмоилнинг онасини раҳматига олсин, Замзамни қўйиб берганида эди (ёки сувдан ҳовучлаб олмаганида эди), Замзам оқар булоқ бўлар эди», деган эдилар). У ундан ичиб, боласини эмизди. Фаришта унга: «Зое бўлишдан қўрқманглар, чунки мана шу ерда Аллоҳнинг уйи бўлади, (уни) шу бола ва унинг отаси қуради. Аллоҳ унинг аҳлини зое қилмайди», деди.

Байт ердан кўтарилган, худди тепаликдек жой эди. Селлар келиб, унинг ўнгидан ва чапидан ювиб кетарди. Ҳожар ана шу аҳволда экан, унинг олдига Журҳум[2] қабиласидан йўловчилар (ёки Журҳумдан бир оила) Кадо[3] йўлидан юриб келиб қолишди ва Макканинг пастига тушишди. Улар осмонда доира чизиб парвоз қилаётган қушни кўриб қолишди. Шунда: «Бу қуш сувнинг устида айланяпти. Аниқ биламизки, бу водийда сув йўқ», дейишди. Бир ё икки чопар юборишди. Бориб қарашса, сув бор. Ортга қайтиб, уларга сувнинг хабарини беришди. Шунда барчалари сувга келишди. Исмоилнинг онаси сув олдида эди. Улар: «Ёнингизга тушишимизга изн берасизми?» дейишди. У: «Ҳа, лекин сувда сизларнинг ҳаққингиз йўқ», деди. Улар «Хўп» дейишди (Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Исмоил­нинг онаси унс-улфат истаб турганида уни учратди», деганлар). Улар ўша жойга тушиб, ўз аҳлларига одам юбо­ришди. Улар ҳам биргаликда келиб тушишди. Натижада бу ерда улардан кўплаб оилалар пайдо бўлди.

Бола улғайиб, уларни ўзига ром қилди. Вояга етгач, уни ўзларидан бир аёлга уйлантириб қўйишди. Кейинроқ Ис­моилнинг онаси вафот этди.

Исмоил уйлангач, Иброҳим алайҳиссалом ўзлари ташлаб кетган кишиларни кўргани келиб, Исмоилни топмадилар. Аёлидан уни сўрадилар. У: «Биз учун ризқ излаб чиқиб кетганлар», деди. Кейин ундан тирикчиликлари ва аҳволлари ҳақида сўраган эдилар, «Биз ёмон аҳволдамиз. Тангчилик, қийинчиликдамиз», деб шикоят қилди. У киши: «Эринг келса, унга салом айт. Яна айтгинки, эшигининг остонасини ўзгартирсин», дедилар. Исмоил келгач, ниманидир сезгандек бўлди. «Бирор киши келдими?» деди. У: «Ҳа. Шундай-шундай бир чол келди. Биздан сиз ҳақингизда сўраган эди, унга айтдим. Тирикчилигимиз қандайлиги ҳақида сўраган эди, машаққат ва қийинчиликда эканимизни айтдим», деди. «Сенга бирор тавсия айтдими?» деди. У:

«Ҳа. Сизга салом айтишимни буюрди. Айтдики, эшигингизнинг остонасини ўзгартирар экансиз», деди.

«Ўша менинг отам эди. Менга сендан ажралишимни буюрибдилар, аҳлингга боравер», деди-да, уни талоқ қилиб, ўша қавмдан яна бошқа аёлга уйланди.

Иброҳим алайҳиссалом улардан узоқда Аллоҳ хоҳлаганча юрдилар. Сўнг уларнинг олдига келдилар. Бироқ уни топмадилар. Аёлига учраб, ўғли Исмоилни сўрадилар. «Биз учун ризқ излаб чиқиб кетганлар», деди у. «Ўзларинг қандайсизлар?» деб, ундан тирикчиликлари ва аҳволлари ҳақида сўрадилар. У: «Яхшиликда, кенгчиликдамиз», деди на Аллоҳга ҳамду сано айтди. «Егулигингиз нима?» деди. «Гўшт», деди. «Ичимлигингиз нима?» деди. «Сув», деди.

«Аллоҳим! Улар учун гўштга ҳам, сувга ҳам барака бер», дедилар (Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ўша кунда уларда дон йўқ эди. Агар бўлганида, улар учун унга ҳам дуо қилган бўлар эди», деганлар. Шу боис Маккадан бошқа ерда бирор киши фақат шу иккисини – гўшт ва сувни оса, булар унга (мизожига) тўғри келмайди). «Эринг келса, унга салом айт ва тайинлагинки, эшигининг остонасини маҳкам қилсин», дедилар.

Исмоил келгач: «Бирор киши келдими?» деди. Аёли: «Ҳа, бир хушсурат қария келди – яъни уни мақтади, – мендан сиз ҳақингизда сўраган эди, унга айтдим. Мендан ти­рикчилигимиз кандайлиги ҳақида сўраган эди, унга яхшиликда эканимизни айтдим», деди.

«Сенга бирор тавсия айтдими?» деди. У: «Ҳа, сизга са­лом айтди, яна эшигингизнинг остонасини маҳкам қилишни буюрди», деди.

«Ўша менинг отам. «Остона» сенсан, менга сени маҳкам тутишимни буюрибдилар», деди у.

Иброҳим алайҳиссалом улардан узоқда Аллоҳ хоҳлаганча юриб, Шундан сўнг яна келдилар. Исмоил Замзам яқинидаги улкан дарахт олдида ўқини учлаётган эди. Унинг келганини кўргач, ўрнидан турди. Икковлари ота болага, бола отага қиладиган муомалани қилишди. Сўнг: «Эй Ис­моил, Аллоҳ менга бир иш буюрди», дедилар. У: «Роббингиз буюрганини қилинг», деди. «Менга ёрдам берасанми?» дедилар. «Сизга ёрдам бераман», деди. У зот бир баланд қумтепага, унинг атрофига ишора қилиб: «Аллоҳ менга мана шу жойга бир уй қуришни буюрди», дедилар.

Улар Байтнинг пойдеворларини кўтаришди. Исмоил тош келтирар, Иброҳим алайҳиссалом бинони қурар эдилар. Ниҳоят бино кўтарилгач, Исмоил мана бу тошни олиб келиб, у зот учун қўйиб берди. Иброҳим алайҳиссалом ўшанинг устида туриб, қурар эдилар. Исмоил эса у кишига тошни олиб бериб турар эди. Икковлари: «Роббимиз, биздан қабул эт, албатта Сен эшитувчисан, билувчисан», дейишар эди. Улар Байтни айланасига қура бошлашди».

Бухорий «Саҳиҳ»ида ривоят қилган.

Исмоил алайҳиссалом ўзлари яшаб ўтган жойлардаги халқларга пайғамбарлик қилдилар.

У киши ўн икки ўғил ва бир қиз фарзанд кўрдилар. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг насаблари ҳам Исмоил алайҳиссалом билан туташади.

Исмоил алайҳиссалом ёлғиз қизларини укаларининг ўғли Ийс ибн Исҳоққа турмушга берганлар.

Исмоил алайҳиссалом, бир ривоятга кўра, 137 йил умр кўрганлар ва вафотларидан сўнг оналари Ҳожарнинг ёнларига, Каъба ҳижри, яъни ойсимон пойдевори ичига дафн қилинганлар. У зотга Аллоҳ таолонинг салавоту саломлари бўлсин.

 

ИСҲОҚ АЛАЙҲИССАЛОМ

Исҳоқ алайҳиссалом Иброҳим алайҳиссаломнинг Сора онамиздан туғилган ўғилларидир. Иброҳим алайҳиссалом 99 ёшга, жуфтлари Сора ҳам катта ёшга етиб қолганида Аллоҳ таолонинг инояти ила Исҳоқ алайҳиссалом дунёга кслганлар. У зотнинг башоратлари ва сифатлари ҳақида Соффот сурасида қуйидагилар айтилган:

«Яна унга солиҳлардан бир набийнинг - Исҳоқнинг хушхабарини бердик» (112-оят).

Иброҳим алайҳиссалом ўғиллари Исҳоқ алайҳиссаломгa ота томон қариндошларнинг қизларидан уйланишни тайинлаган эканлар. Шунинг учун Исҳоқ алайҳиссалом амакиваччаларининг қизига уйландилар. Улар икки эгизак ўғил фарзанд кўришди: бири – Ийс, иккинчиси – Яъқуб. Исроил лақабини олган Яъқуб алайҳиссаломдан Бану Исроил тарқалди ва у зотнинг сулолаларидан бир неча пайғамбарлар чиқди.

У зот ўзлари яшаб ўтган Фаластин ва Шом ерларидаги канъонийларга пайғамбар бўлганлар.

Исҳоқ алайҳиссалом 180 ёшга кириб бу дунёни тарк этганлар. У зот оталари Иброҳим алайҳиссалом дафн қилинган Халил шаҳри яқинидаги ғорга дафн этилганлар.

 

ЯЪҚУБ АЛАЙҲИССАЛОМ

Яъқуб алайҳиссалом Иброҳим алайҳиссаломнинг набиралари, яъни Исҳоқ алайҳиссаломнинг ўғилларидир. «Яъқуб»нинг маъноси «ортдан келувчи»дир.

Яъқуб алайҳиссаломнинг лақаблари Исроил бўлган. Муҳаққиқ уламолар «Исроил» сўзи Абдуллоҳ (Аллоҳнинг қули, бандаси) деган маънони англатишини айтадилар.

Яъқуб алайҳиссалом Фаластин ерларида дунёга келдилар. Оталари Исҳоқ алайҳиссаломнинг тарбияларини олиб ўсдилар.

Аллоҳ таоло Яъқуб алайҳиссаломга ўн икки ўғил ато қилди. Бу ўн икки ўғилнинг ҳар бири Бану Исроил асботидан бир «сибт»га ота бўлган. «Асбот» сўзи «сибт»нинг кўплик шакли бўлиб, «авлод» деган маънони билдиради.

Аллоҳ таоло Яъқуб алайҳиссаломни Оли Имрон сурасида Исроил номи ила зикр қилган:

«Таврот тушишидан олдин Исроил ўзига ҳаром қилгандан бошқа ҳамма таом Бану Исроилга ҳалол эди. «Агар ростгўйлардан бўлсангиз, Тавротни келтириб ўқинглар», деб айт!» (93-оят).

«Исроил»дан мурод, аввал баён қилинганидек, Яъқуб алайҳиссаломдир. Ривоятларда келишича, Яъқуб алайҳиссалом оғир касал бўлиб ётганларида, агар Аллоҳ шифо берса, энг яхши кўрган таомларини – туя гўштини емаслик ва сутини ичмасликни назр қилган эканлар. Аллоҳ бу назрни қабул қилди. Шунингдек, Аллоҳ таоло Бану Исроилдан содир бўлган гуноҳлар сабабли уларга иқоб-жазо суратида баъзи ҳайвонларни ҳамда мол билан қўйнинг чарвисини ҳаром қилди. Ҳолбуки, булар Таврот нозил бўлишидан олдин Бану Исроилга ҳалол эди.

Ушбу оятдан Яъқуб алайҳиссаломнинг шариатларида ҳам таомларнинг ҳалол-ҳаромлиги, назр аташ каби ҳукмлар бўлганини билиб оламиз.

«Ислом» сўзида бўйсуниш, тоат, ихлос маънолари бор. Барча пайғамбарларнинг, жумладан, Иброҳим алайҳиссалом ва у зотнинг набиралари Яъқуб алайҳиссаломнинг ҳам динлари Исломдир. Иброҳим алайҳиссалом ва Яъқуб алайҳиссаломлар ўзлари мусулмон бўлишлари билан кифояланиб қолмадилар, балки ушбу Ислом динини маҳкам тутишни васият қилдилар. Ушбу васият Бақара сурасида келади:

«Иброҳим ўз ўғилларига ва Яъқуб ҳам: «Эй ўғилларим, Аллоҳ сизларга динни танлади, мусулмон бўлган ҳолингиздагина ўлинг», деб буни (миллатни) васият қилдилар» (132-оят).

Шундай экан, мусулмон бўлиб яшаб, мусулмон бўлиб ўлишга ҳаракат қилишдан бошқа йўл йўқ.

Ўғиллари Юсуф алайҳиссаломнинг йўқолишларидан қаттиқ куюнган Яъқуб алайҳиссаломнинг кўзлари кўрмай қолганди. Ўғилларини топгандан сўнг кўзлари ҳам тузалди ва бар­ча оила аъзолари билан бирга Юсуф алайҳиссалом ҳукмдорлик қилаётган Мисрга келиб яшай бошладилар. Ўша пайтда Яъқуб алайҳиссалом 130 ёшда эдилар. У зот Мисрда ўн етти йил яшаганларидан кейин 147 ёшларида вафот этдилар. Яъқуб алайҳиссалом вафотларидан олдин Юсуф алайҳиссаломга ўзларини оталари Исҳоқ алайҳиссаломнинг ёнларига дафн этишларини васият қилган эдилар. У зот Фаластиннинг Халил шаҳридаги Макфила номли ғор ичига дафн қилиндилар.

 

ЮСУФ АЛАЙҲИССАЛОМ

Юсуф алайҳиссаломнинг насаблари ҳақидаги энг ажойиб гап Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг имом Бухорий ривоят қилган қуйидаги сўзларидир:

«У каримдир, каримнинг ўғли бўлган каримнинг ўғлидир, Юсуф ибн Яъқуб ибн Исҳоқ ибн Иброҳимдир».

У зотнинг оналари Роҳила бинт Лобондир.

Юсуф алайҳиссалом Яъқуб алайҳиссаломнинг ўн икки ўғилларидан бири ва уларнинг ичидан чиққан ягона пайғамбардирлар.

Яъқуб алайҳиссалом кичик ўғиллари Бинёмин ва Юсуфни бошқа ўғилларидан кўра кўпроқ яхши кўрар ва уларга кўпроқ меҳрибончилик кўрсатар эдилар, чунки икковларининг оналари Роҳила анча йиллар аввал вафот этиб кетган эди.

Юсуф алайҳиссаломнинг машҳур қиссаларининг қисқача баёни қуйидагилардан иборат:

Яъқуб алайҳиссаломнинг Юсуф алайҳиссаломга бўлган муҳаббатлари зиёда бўлгани сабабли ака-укалари у кишига нисбатан ҳасад қилиб яшар эдилар: Кунларнинг бирида улар укаларидан қутулиш чорасини ўйлаб топишди ва бу ишни амалга оширишга қарор қилишди. Оталари кичик Юсуфни ниҳоятда авайлар, ҳеч кимга ишонмас эдилар. Ле­кин ўша куни акалари Юсуфни ўзлари билан олиб кетиш учун ялиниб, қаттиқ туриб олишгач, улар билан бирга юборишга мажбур бўлдилар. Акалари Юсуфни Байтул мақдис заминидаги бир қудуққа ташлашди. Сўнг оталарининг олдига йиғлаган ҳолда қайтиб келишди. «Биз ўйинга берилиб, ғафлатда қолибмиз, Юсуфни бўри еб кетибди», деган ёлғон гапларни гапириб, бу гапларига ашёвий далил сифатида Юсуфнинг қонга бўялган кўйлагини кўрсатишди.

Шомдан Миср сари йўлга чиққан карвондагилар ўша ердан ўтиб кетаётиб, Юсуф алайҳиссаломни кўриб қолишди. У кишини қудуқдан чиқариб олиб, ўзлари билан бирга Мисрга олиб кетишди ва у ерда Юсуф алайҳиссаломни Миср азизи (бош вазири) сотиб олиб, тарбия қилди. Юсуф алайҳиссалом ниҳоятда гўзал ва кўркам йигит бўлиб вояга етдилар.

Юсуф алайҳиссаломга ошиқ бўлиб қолган бош вазирнинг аёли кунларнинг бирида у зотни зинога таклиф қилди. Юсуф алайҳиссалом бош тортган эдилар, аёл «У мендан фаҳш ишни истади», дея бўҳтон тўқиди. Ҳакам чақирилиб, Юсуф алайҳиссаломнинг содиқликлари, аёлнинг ёлғончилиги исботланди. Ҳамма бунга ишониб, қаноат ҳосил қилди. Аммо шундай бўлса ҳам, Юсуф алайҳиссалом зиндонга ташландилар. У киши қамоқда бир неча йил қолиб кетдилар. Сўнг подшоҳнинг етти йиллик қаҳатчилик ҳақидаги кўрган туши, Юсуф алайҳиссаломнинг бу тушни оқилона таъбир қилиб беришлари, бош вазирнинг хотини ўз айбига иқрор бўлиши у кишининг қамоқдан озод қилинишларига сабаб бўлди.

Подшоҳ Юсуф алайҳиссаломда ишларни идора қилиш қобилияти борлигини билиб, у кишини хазинага ва давлатнинг баъзи ишларига раҳбар қилиб қўйди. Юсуф алайҳиссалом бошларига тушган қийинчиликларга, қамоқ ва туҳматларга қарамай, яхши амалларни қилаверганларининг мукофоти ўлароқ, улкан мақомга эришиб, омонат (ишончлилик) билан кўпчилик манфаати йўлида хизматларини давом эттириб бордилар. Юсуф алайҳиссалом қўшни юртлардаги етти йил давом этган очарчилик пайтида у ерларга буғдой сотар эди­лар. Бу эса ўша пайтда Миср ерлари унумдор ерлар бўлгани, Миср халқи фаровон ҳаёт кечирганига далолат қилади.

Юсуф алайҳиссаломнинг тадбиркорликлари ва Аллоҳ берган имкониятларни ишга солишлари туфайли Миср аҳли бу қаҳатчиликдан катта зарар кўрмади. Ҳатто бошқа ўлкалар-да яшовчи халқлар улардан озиқ-овқат борасида ёрдам сўраб ксла бошлашди. Мисрда озиқ-овқат сероблигини эшитиб, Юсуф алайҳиссаломнинг оға-инилари ҳам бу ерга келишди. Юсуф алайҳиссалом уларни кўрган заҳоти таниб, ўзига яраша муомала қилдилар, лекин оға-инилар у кишини танишмади. Юсуф алайҳиссалом уларга буғдой сотар эканлар, янаги сафар келишларида укаларини ҳам бирга олиб келишларини талаб қилдилар. Акалар қайтиб бориб, Яъқуб алайҳиссаломга хабар беришган эди, у киши болани уларга қўшиб юборишдан бош тортдилар. Лекин ўғиллар қаттиқ туриб олишгач, рухсат бердилар. Улар яна Мисрга бориб, дон сотиб олишди. Қайтиб кетаётганларида подшоҳнинг сув идишини ўғирлаганликда айбланиб, йўллари тўсилди. Идишни излаб, Бинёминнинг юклари ичидан топиб олишди ва Юсуф алайҳиссалом уни олиб қолдилар. Бу ишларнинг барчаси аввалдан ўйланган тадбир асосида бўлаётган эди. Акалар қайтиб бориб, оталарига хабарни етказишди. У зот алайҳиссалом қаттиқ куюнганларидан кўзлари кўрмай қолди.

Яъқуб алайҳиссалом ўғилларига Юсуфни ва унинг укасини излаб топишни буюрдилар. Ўғиллар яна йўлга чиқиб, учинчи бор Мисрга келишди ва Юсуф алайҳиссаломга учрадилар. Бу сафар Юсуф алайҳиссалом ўзларини танитиб, уларни афв қилдилар ва қайтиб бориб оталарини, аҳли аёли, фарзандлар – ҳаммаларини олиб келишларини талаб қилдилар. Шу тариқа Бану Исроил – яҳудийлар Мисрга кўчиб ўтишди.

Юсуф алайҳиссаломнинг қиссалари Қуръони Каримнинг Юсуф сурасида батафсил зикр қилинган.

Юсуф сураси битта қисса бошидан охиригача тўлиқ, бошқа мавзулар аралашмаган ҳолда ҳикоя қилинган ягона сурадир. Фақат қисса тамом бўлганидан кейин суранинг охирида Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга қаратилган оятлар келади.

Бу сурада бошқаларидан фарқли ўлароқ, кўпроқ оилавий муносабатлардаги салбий ўринларга, ҳукмрон доиралар ичидаги ихтилофларга, уларнинг атрофидагиларга тегишли ҳолатларга эътибор қаратилган.

Бу сурада хаёлий гаплар йўқ, лирик чекинишлар ҳам, ўқувчиларни қизиқтириш учун тўқилган ёлғонлар ҳам. У бошидан охиригача ибрат, ваъз-насиҳатдан иборат. Аллоҳ таолонинг ваҳий қилиб юборган илоҳий китобида келган ушбу қиссани ўқиш ҳам, эшитиш ҳам ибодатдир.

Юсуф алайҳиссалом тахминан 110 йил умр кўрдилар.

 

ЎША ДАВРДАГИ БАЪЗИ ТАМАДДУНЛАР

Мазкур даврда Шом диёрига Ироқдан ва Арабистон яриморолидан кўплаб ҳижратлар бўлиб ўтди. Муҳожирлар турли унумдор минтақаларга тарқалиб кетишди. Шимолий минтақаларда Аммурийя давлати тикланди. У Ўрта ер денгизи соҳилларида эса Финикия давлати, Фаластин ва унинг атрофларида Канъон давлати ташкил топди. Бу давлатларнинг халқлари Аллоҳга ширк келтирган, бутларга ибодат қилувчи қавмлар эди. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло кўпгина пайғамбарлар юборишига қарамай, улар пайғамбарларни ёлғончига чиқаришда ва куфрда тобора ҳаддан ошишди.

 

 

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

ШОМ ДИЁРИДАН ЧИҚҚАН НАБИЙЛАР:

Айюб алайҳиссалом;

Зулкифл алайҳиссалом;

Илёс алайҳиссалом;

Ал-Ясаъ алайҳиссалом;

Юшаъ ибн Нун алайҳиссалом;

Ҳизқил (Ҳизқиёл) алайҳиссалом;

Шамвил алайҳиссалом;

 

[1] Минтақ – тананинг пастки қисмига ўраладиган изорга ўхшаш кийим. У аввалда худди хизмат вақтида кийиладиган пешбанд сингари аёллар кийими бўлган. Ҳожар онамиз Сора онамизнинг рашкини пасайтириш мақсадида ўзини унинг хизматига шай қилиб кўрсатиш, ўзини унинг олдида хизматкордек тутиш учун ҳам минтақ туган.

[2] Журҳум - қадимий араб сулолаларидан бири. Улар асли яманлик бўлишган.

[3] Кадо – Макканинг юқори томонидаги тоғ. Баъзан мазкур довоннинг ўзи ҳам шу ном билан аталган.

Янгиликлар

Top