Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
27 Декабр, 2025   |   7 Ражаб, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:22
Қуёш
07:48
Пешин
12:29
Аср
15:19
Шом
17:05
Хуфтон
18:23
Bismillah
27 Декабр, 2025, 7 Ражаб, 1447

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари номидаги қудуқ жойлашган давлат

23.07.2022   1421   11 min.
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари номидаги қудуқ жойлашган давлат

Бугун сизга жаҳоннинг энг иссиқ мусулмон мамлакатларидан бири ҳақида маълумот берамиз

Нигер республикаси -  Ғарбий Африкадаги давлат. Жазоир, Ливия, Чад, Нигерия, Бенин ва Буркина-Фасо давлатлари билан чегарадош. Ўзбекистонга ўхшаб денгизга чиқиш йўли йўқ бўлган қитъа ўртасидаги мамлакатдир. Ҳудудининг катта қисми текисликлардан иборат, шимолий ҳудудларни Саҳрои Кабирнинг баланд қояли платолари эгаллаб туради. Нигер минтақадаги энг катта давлат бўлиб, майдони 1,3 миллион км². 

Нигер - президентлик республикаси. Қонун чиқарувчи орган парламентдир. Географик жиҳатдан мамлакат 8 та департамент ва метрополга бўлинади. Миллий валюта - CFA франки. Пойтахти - Ниамей шаҳри.

Аҳолиси тахминан 26 миллион киши. Улар, асосан, Нигер-Конго ва Сонгаи тил гуруҳларининг турли халқлари, шунингдек, штат шимолида яшовчи туарег-барбар қабилалари вакилларидир. Расмий тили - француз тили, кундалик мулоқотда сонгаи, банту ва бошқа тиллари қўлланилади.

Тарихи

Нигер ҳудудида қадимдан аҳоли яшаб келган. Аир тоғлиги, Тенер чўли, Агадез шаҳридаги археологик қазишмаларда неолит даврига мансуб ашёлар топилган. Қадимда одамлар ёввойи меваларни териб кун кечирганлар, овчилик ва чорвачилик билан шуғулланганлар. Милодий I асрда Саҳрои Кабирнинг жанубига римликлар кириб келган. Араб ва барбар савдогарлари келиши билан ислом дини тарқалган. VII-XIX асрларда Нигернинг айрим қисмлари ўрта аср Ғарбий Судан давлатлари — Сонгай ва Канем таркибида бўлган. XVIII аср ўрталарида Нигер дарёсининг соҳиллари туареглар қўли остига ўтган. XIX асрда Нигер ҳудудида европаликларнинг бир неча экспедицияси бўлган. 

1898 йилдан французлар Нигерни мустамлака қилишга киришдилар. 1901 йил Нигер Франция Ғарбий Африкасига кирувчи Юқори Сенегал таркибига қўшиб олинди. 1922 йилдан Нигер алоҳида маъмурий бирлик қилиб ажратилди. Мустамлакачилар мажбурий меҳнат тартиботини жорий қилдилар. Нигер халқи мустамлакачиларга қарши қўзғолонлар кўтарди (1905,1906-14, 1914-17). Мустамлакачиларга қарши кураш I ва II жаҳон урушлари ўртасидаги даврда ҳам давом этди.

Иккинчи жаҳон урушидан кейин миллий озодлик ҳаракати бошланди. 1946 йил Нигер тараққийпарвар партияси (НТП) тузилди. 1947 йил Франциянинг "денгиз орти ҳудуди" мақомини олди. 1951 йил НТПнинг сўл қаноти Жибо Бакари раҳбарлигида партиядан ажралиб чиқиб, Нигер демократик иттифоқини тузди. Унинг номи 1958 йил Саваба (Озодлик) деб ўзгартирилди. 1957 йил Ж. Бакари Нигер ҳукумати кенгашининг бош вазири этиб сайланди. 1958 йил 28 сентябрда Франциянинг янги конституция лойиҳаси ҳақидаги референдумда Саваба Нигерга мустақиллик берилишини талаб қилди. 1958 йил 18 декабрда Нигер Франция Ҳамжамияти таркибида ўзини ўзи бошқарувчи республика деб эълон қилинди. 1960 йил 3 августда эса мамлакат мустақил республика деб эълон қилинди. 1960 йил ноябрда Миллий мажлис янги конституцияни қабул килди ва НТП раҳбари А. Диорини республиканинг биринчи президенти этиб сайлади. 

1999 йил 9 апрелдаги ҳарбий тўнтариш натижасида мамлакат президенти Иброҳим Барре Майнассар ўлдирилди, Миллий мажлис ва ҳукумат тарқатиб юборилди. 1999 йил 18 июлдаги референдумда янги конституция маъқулланди. 1999 йил 24 ноябрдаги сайловда Мамаду Танжа президент этиб сайланди.

Нигер — 1960 йилдан БМТ аъзоси. Миллий байрами — 18 декабрь — Республика эълон қилинган кун (1958).

Иқтисоди

Нигер — аграр мамлакат. Мустамлака ҳукмронлиги даврида иқтисодиёт, асосан, ерёнғоқ етиштиришга ихтисослашган эди. 1960 йиллардан хўжаликни давлат томонидан тартибга солиш кучайди, давлат ва аралаш корхоналар мавқеи мустаҳкамланди. Ялпи ички маҳсулотда саноатнинг улуши 12 %, қишлоқ хўжалиги улуши 37,5 % ни ташкил этади.

Қишлоқ хўжалиги энг қолоқ тармоқ ҳисобланади. Аҳолининг 80 % дан кўпроғи шу соҳада банд. Товар маҳсулотининг асосий қисмини майда анъанавий ярим натурал деҳқон хўжаликлари беради. Ниамей ва унинг атрофида йирик механизациялашган хўжаликлар ташкил топа бошлади. Деҳқонларнинг ўзаро ёрдам уюшмалари ташкил этилди. Ерёнғоқ, пахта, шоли етиштирувчи кооперативлар пайдо бўлди. Нигердаги  яроқли 15 млн. гектар ердан (мамлакат ҳудудининг 12 % га яқини) 42 % ҳайдаладиган ва бўз ерлар, 53 % яйлов, 4 % ўрмон. 

Деҳқончилик мамлакат жанубий ва жануби-ғарбида ривожланган. Атиги 12 минг гектар майдон суғорилади, бу жойларда ирригация иншоотлари барпо этилган. Асосий озиқ-овқат экинлари: тариқ, нйебе, маниок, шунингдек, буғдой, маккажўхори, шакарқамиш, батат ва бошқалар. Нигерда кўчманчи ва ярим кўчманчи чорвачилик устун. Қорамол, қўй, эчки, туя, от ва эшак боқилади. Саванналар қовжирашининг олдини олиш ва яйловларни сақлаб қолиш учун янги ўрмонлар барпо этилган. Нигер ва Комадугу-Ёбе дарёларида, Чад кўлида балиқ овланади.

Нигерда уран, қалай, гипс, ош тузи қазиб чиқарилади ва сода ишлаб чиқариш ривожланган. Нигер саноати маҳсулотининг 3/4 қисмини озиқ-овқат корхоналари беради. Нигерда темир йўл йўқ. Нигер дарёсида кемалар қатнайди. Ниамей ва Агадезда халқаро аэропорт бор. Четга уран экстрактлари, тирик мол ва чорвачилик маҳсулотлари, ерёнғоқ мойи, пахта, сабзавот экспорт қилади. Импорт эса нефть маҳсулотлари, дон, транспорт воситалари ва асбоб-ускуналардир. Ташқи савдодаги асосий мижозлари: Франция, Италия, Германия, Япония, Нигерия ва Жазоир.

Иқлими

Нигер ҳудудининг учдан икки қисми қуруқ тропик чўлдан иборат. Мамлакатда ёмғирли мавсум фақатгина жанубий қисмда учраб туради. Мамлакатни аксар  ҳудуди чанг ва қуруқ чўллардан иборат.

Апрель-май ойларида  жанубий Атлантика океанидан эсадиган шамоллар экваторга етиб боради ва Саҳрои Кабир томон йўналади, шундан сўнг чанг бўронлари ва ёмғир мавсуми бошланади. Ёмғир мавсуми бир ойдан тўрт ойгача давом этиши мумкин.

Глобал муаммолар

2021 йилда БМТ Нигерни дунёдаги энг кам ривожланган давлат деб баҳолади (кейинги ўринларда Марказий Африка Республикаси, Чад, Бурунди ва Жанубий Судан). Йиллар давомида мамлакатнинг аҳволи фақат ёмонлашди, чунки гуманитар контекст хавфсизлик, очлик, иқлим инқирози ва COVID-19 туфайли оғирлашмоқда. Бу сабабларнинг барчаси кунига 1,9 доллардан кам даромад билан яшайдиган миллионлаб нигерликлар учун қашшоқликдан қутулишни янада қийинлаштиради. 

Нигерда 3,8 миллион киши гуманитар ёрдамга муҳтож. Аҳолининг 42,9 фоизи қашшоқликда яшаб, кунига 1,9 доллардан кам даромад топади. Аҳолининг 83 % и қишлоқ жойларда яшайди. Нигерияликларнинг 20 фоизи асосий кундалик озиқ-овқат ва овқатланиш эҳтиёжларини қондира олмайди.

Фуқароларининг ўртача ёши бўйича Нигер дунёдаги энг ёш давлат бўлиб, ўртача ёши 15,4 ёшни ташкил қилади. Аҳолининг ярми 14 ёшдан кичик. Бироқ, бу ерда таълим йўлидаги тўсиқларни бартараф этиш қийин, улар орасига можаролар сабаб бўлган ишончсизлик, иқлим билан боғлиқ фавқулодда вазиятлар, COVID-19 пандемияси, очлик ва ўта қашшоқлик киради. Бу омиллар Нигерда мактабга боришга бевосита таъсир қилади, кўплаб ўқувчилар мактабга бормайди. Ҳозир Нигерда 7 ёшдан 12 ёшгача бўлган болаларнинг 50 фоиздан ортиғи таълим олишдан мосуво, бу кўрсаткич 13 ёшдан 16 ёшгача бўлган катта ёшдаги болалар учун 60 фоиздан  ҳам юқори. Мамлакат БМТ Тараққиёт Дастурининг таълим индексида доимий равишда охирги (187) ўринни эгаллаб келмоқда.

Қизиқарли фактлар

1.  Нигер номи мамлакатнинг жануби-ғарбий қисмини кесиб ўтувчи Нигер дарёси шарафига қуйилган. Бу "Дарё Гир" деган маънони англатувчи "Ни Гир" атамасидан келиб чиққан.

2.  Нигер Африкадаги энг катта қўриқхона ҳудудига эга. У тахминан 7,7 миллион гектар майдонни эгаллайди.

3.  Нигер харид қобилияти паритети (ППП) асосида аҳоли жон бошига ЯИМ бўйича ўлчанадиган бўлса, дунёдаги энг қашшоқ мамлакатлардан бири ҳисобланади. 

4.  Нигер денгизга чиқа олмайдиган мамлакат, чунки у бутунлай қуруқлик билан ўралган, очиқ денгизга чиқиш имкони йўқ. 

5.  Нигер байроғи Ирландия, Кот-д’Ивуар ва Ҳиндистон давлатлари байроғига ўхшайди. Шунинг учун, эҳтимол, тўқ сариқ қуёш Нигерда тропик қуёш мавжудлигини билдирувчи деталь сифатида байроққа қўшилган. 

6.  2020 йил ҳолатига кўра, Нигер дунёда туғилиш даражаси энг юқори бўлган давлат, ҳар бир аёлга ўртача 6-7 та бола тўғри келади.

7.  Нигер қисман дунёдаги энг катта иссиқ чўл билан қопланган. Умумий майдони 8 600 000 км² (3 320 000 м²) бўлган Саҳрои Кабир чўли Шимолий Африканинг катта қисмини эгаллайди. 

8.  Нигернинг деярли бешдан тўрт қисми чўл бўлиб, уни дунёдаги энг иссиқ мамлакатлардан бирига айлантиради. Шу сабаб бу давлатни "Дунёнинг қиздирилган идиши" номи билан ҳам аташади.

9.  Саҳрои Кабирнинг жанубий чеккасида жойлашган Агадез "чўлга кириш эшиги" сифатида танилган шаҳардир. ЮНЕСКО рўйхатига киритилган шаҳар эрамизнинг XV асрига тўғри келади ва Саҳрои Кабирда карвон савдоси учун муҳим чорраҳа бўлган.

10.  Нигер ядровий реактор учун зарур бўлган асосий ёқилғи - уран бўйича дунёдаги олтинчи йирик ишлаб чиқарувчи ҳисобланади.

11.  Буюк Британия Ташқи ишлар вазирлиги маълумотларига кўра, Нигер сайёҳлар ташриф буюриши учун мутлақо хавфли деб топилган 17 давлатдан биридир.

12.  Нигер давлатида шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари номига қудуқ қазилган.

Нигерда ислом

Нигерда аҳолининг 87,6 фоизи ислом динига эътиқод қилади. Шундан суннийлик 81,1 фоиз, шиалик 6,5 фоизни ташкил этади. Ислом биринчи марта ХV асрнинг бошларида Сонгаи империясининг кенгайиши (1375-1591) ҳамда Шимолий ва Ғарбий Африка бўйлаб Транс-Сахара савдосининг таъсири билан ҳозирги Нигер ҳудудига кириб келади. Мамлакатда христианликка эътиқод қилувчилар 0,7 фоиздир.

Мамлакат конституциясида диний камситиш тақиқланган, жамоат тартиби, ижтимоий тинчлик ва миллий бирликка мос келадиган дин ҳамда диний эътиқодлар эркинлиги кафолатланган.

Ниамей жоме масжиди

Ниамей жоме масжиди пойтахт Ниамейда жойлашган масжиддир. У 1970 йилларда қурилган. Шаҳардаги энг катта масжид Ислом хиёбонида жойлашган. Бино Ливия пули ҳисобидан молиялаштирилган. Унда 171 зинапоядан иборат минора мавжуд.

Агадез масжиди

Агадез масжиди Нигернинг марказий қисмидаги Агадез шаҳрида жойлашган машҳур масжиддир. У дастлаб 1515 йилда Сонгаи империяси даврида қурилган. Шаҳарнинг масжид жойлашган марказий қисми диққатга сазовор жой бўлиб, асрлар давомида ибодат учун йиғиладиган манзил ҳисобланган.

Закариё тайёрлади

Azon.uz

Дунё янгиликлари
Бошқа мақолалар
Янгиликлар

Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади”

26.12.2025   12491   20 min.
Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади”

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 26 декабрь куни Олий Мажлис ва Ўзбекистон халқига Мурожаатномани тақдим этди.

– Сўнгги тўққиз йилда биз сизлар билан, эл-юртимиз билан биргаликда катта тараққиёт йўлини босиб ўтдик. Иқтисодиётимиз янгидан шаклланди, бозор муносабатлари, ижтимоий ҳимояни кенгайтирдик, қонун устуворлигини мустаҳкамладик. Энг муҳими, ислоҳотларимиз самарасини ҳар бир маҳалла, ҳар бир хонадон ва ҳар бир инсон кундалик ҳаётида ҳис қилмоқда, – деди давлатимиз раҳбари сўзининг аввалида.

Қанчалик оғир бўлмасин, бошланган демократик ислоҳотлар қатъий давом эттирилгани, халқимизнинг қўллаб-қувватлаши ва ёшларимизнинг ғайрат-шижоати, ҳамжиҳатлик асоси бўлган маҳалланинг ҳаётимиздаги ўрни ва таъсири кучайтирилгани, одамларнинг онги ва дунёқараши ўзгариб, эл-юртимиз янада жипслашгани, тадбиркор, деҳқон ва фермерларнинг ташаббускорлиги ва мардона меҳнати, ўзаро манфаатли ҳамкорликка асосланган дўстона ташқи сиёсат ҳисобига 2025 йилда барча соҳаларда улкан ютуқларга эришилди.

Бу йил тарихимизда биринчи марта ялпи ички маҳсулотимиз 145 миллиард доллардан ошди. Жорий йил экспортимиз 23 фоизга ошиб, 33,4 миллиард долларга етказилиши таъкидланди. Энг муҳими, олтин-валюта захираларимиз илк бор 60 миллиард доллардан ошди.

Иқтисодиётимизга жалб қилинган хорижий инвестициялар ҳажми 43,1 миллиард долларга етди. Жами инвестицияларнинг ялпи ички маҳсулотдаги улуши 31,9 фоизни ташкил этмоқда. Етакчи халқаро рейтинг агентликлари мамлакатимизнинг суверен рейтингини “ББ-”дан “ББ” поғонасига кўтарди.

Энергетика соҳасида туб бурилиш ясалгани ҳисобига электр ишлаб чиқариш ҳажми 85 миллиард киловатт-соатга етказилди.

Бу йил 188 та маҳалладаги 715 минг аҳоли яшайдиган хонадонларга биринчи марта тоза ичимлик суви кириб борди, яна 2 миллион 300 мингга яқин аҳолининг сув таъминоти яхшиланди.

Жорий йилда 5 миллион аҳоли даромадли бўлиб, ишсизлик даражаси 5,5 фоиздан 4,9 фоизга тушди. Қарийб 1,5 миллион эҳтиёжманд аҳоли камбағалликдан чиқди, илк бор 1 минг 435 та маҳалла “камбағалликдан холи” ҳудудга айланди.

Камбағал оилаларга мансуб 168 минг нафар бола давлат боғчаларига имтиёзли асосда қабул қилинди. Бу йилдан бошлаб 208 та боғчада биринчи марта инклюзив таълим тизими жорий этилди.

Юртимизда камбағаллик даражаси йил бошидаги 8,9 фоиздан 5,8 фоизга тушди.

– Бу ишларни бошлаганимизда аҳолининг учдан бир қисми камбағаллик чегарасида яшарди. Кредит, субсидия, компенсация каби 100 дан зиёд хизматлар орқали ижтимоий ҳимоянинг мутлақо янги тизимини йўлга қўйганимиз ва буларни маҳалладаги “еттилик”нинг ўзига берганимиз натижасида 8,5 миллиондан зиёд одам камбағалликдан чиқди, ишсизлик 2 карра қисқарди.

Натижада уч йил олдин камбағалликни 2026 йил якуни билан 2 карра қисқартириш бўйича олган маррамизни шу йилнинг ўзида уддаладик, – деди Президентимиз.

Истеъдодли ўғил-қизларимиз таълим, илм-фан, маданият, санъат, спорт ва бошқа соҳаларда эришаётган катта ютуқлари билан ҳам Янги Ўзбекистонимиз равнақига муносиб ҳисса қўшаётгани таъкидланди.

Кейинги пайтда юртимиз глобал масалалар муҳокама қилинадиган халқаро мулоқот майдонига айланиб бормоқда.

Хусусан, бу йил Парламентлараро Иттифоқнинг 150-юбилей Ассамблеяси, ЮНЕСКО Бош конференциясининг сессияси, “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” саммити ва халқаро Иқлим форумига мезбонлик қилинди.

Шунингдек, Ўзбекистон, Тожикистон ва Қирғизистон етакчиларининг март ойида Хўжандда бўлиб ўтган учрашувида биринчи марта уч мамлакат давлат чегараларининг туташ нуқтаси тўғрисида тарихий шартнома имзоланди ҳамда “Абадий дўстлик тўғрисидаги декларация” қабул қилинди.

Минтақамиз давлат раҳбарларининг яқинда Тошкентдаги Маслаҳат учрашуви чоғида интеграция жараёнларини янги сифат босқичига кўтариш учун Марказий Осиё ҳамжамияти стратегик форматини ташкил қилиш ғояси илгари сурилди. Озарбайжонни Марказий Осиё форматига тўла ҳуқуқли аъзо сифатида қабул қилиш тўғрисидаги қарор тарихий аҳамиятга эга бўлди.

Президентимиз таъкидлаганидек, ушбу қадам Марказий Осиё ва Жанубий Кавказ ўртасида стратегик боғлиқлик ҳамда барқарорликни кучайтириши шубҳасиз.

Октябрь ойида Брюсселда Ўзбекистон ва Европа Иттифоқи ўртасида Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битим имзоланди. Ноябрь ойида бўлиб ўтган Марказий Осиё ва АҚШ саммити кўп томонлама ва узоқ муддатли шерикликни сифат жиҳатидан мутлақо янги босқичга олиб чиқишга хизмат қилди. Ўтган ҳафтада Токиода Марказий Осиё ва Япония етакчиларининг учрашувида таълим, тиббиёт, рақамли технологиялар, инфратузилма ва саноат соҳалари бўйича муҳим келишувларга эришилди.

Шу ҳафтанинг бошида эса Санкт-Петербургда Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги раҳбарлари билан бўлиб ўтган учрашув ҳам ҳамкорликнинг янги йўналишларини белгилаб берди.

– Буларнинг барчаси халқаро алоқаларимизни мазмун жиҳатидан янги босқичга олиб чиқмоқда. Биз дунёдаги узоқ-яқин мамлакатлар билан Шарқ ва Ғарб, Шимол ва Жануб билан ҳамкорлик кўприкларини қуришда давом этамиз, – деди Президентимиз.

Маҳалла ва яхши қўшничилик ўзаро уйғун қадриятлардир. Улар жамиятда ижтимоий капитални янада бойитишга беқиёс ҳисса қўшади.

Мамлакатимизда ўтказилган ижтимоий сўровларда иштирок этганларнинг 90 фоизи ўзини маҳалла жамоасининг бир қисми деб ҳисоблаши ҳам шундан далолат беради. Маҳаллага шу асосда Ватан тақдирига дахлдорлик туйғусининг юқорилиги ушбу институт, аввало, ижтимоий бирдамлик манбаи эканини кўрсатади.

– Тарих давомида қандай оғир синовларга дуч келмайлик, биз аввало бирдамликдан куч олдик. Машаққатли кунларда одамларимиз, маҳалла аҳли елкадош бўлиб қийинчиликларни енгган. Оила – оилага, қўшни – қўшнига кўмак бериб яшаган. Биз мана шундай ўта ноёб қадриятимизга доимо содиқ қолишимиз, ёш авлодимизни айни шу руҳда тарбиялашимиз керак.

Бугунги кунда жамиятимизда турли хил фикр ва қарашлар бўлиши табиий. Бу – демократиянинг бирламчи талаби.

Аммо миллати, тили ва динидан қатъи назар, 38 миллионли эл-юртимизни бирлаштирадиган улуғ бир ғоя бор. У ҳам бўлса, Ватан манфаати, халқимиз манфаатидир.

Мана шундай буюк мақсадга эришишда маҳалла тизимининг ўрни ва таъсири беқиёс. Чунки маҳалла тинч ва аҳил бўлса, жамиятимиз тинч ва ҳамжиҳат бўлади. Маҳалла ривожланса, бутун мамлакатимиз юксалади, – деди Президентимиз.

Шуларнинг барчасини ҳисобга олиб, Президентимиз 2026 йилни юртимизда “Маҳаллани ривожлантириш ва жамиятни юксалтириш йили”, деб эълон қилишни таклиф қилди.

Бу ташаббусни йиғилганлар қизғин қўллаб-қувватлади.

Янги йил дастурида юртимиздаги 9 мингдан зиёд маҳаллани, аввало, меҳр-оқибат, ҳамжиҳатлик, адолат ва тарбия масканига айлантириш каби долзарб масалалар ўз ифодасини топади.

– Биз Янги Ўзбекистонни барпо этишда ҳал қилувчи босқичга қадам қўймоқдамиз. Бу йўлдаги ишларимиз ҳар бир соҳа ва тармоқда чуқур трансформацияни талаб қилади.

Мақсадимиз аниқ: яқин йилларда даромади ўртадан юқори мамлакатлар қаторига кириш.

Фарғона водийсидан Оролбўйигача, Зарафшон воҳасидан Қашқадарё ва Сурхондарёгача, Тошкентдан тортиб, Жиззах ва Сирдарёгача – юртимизнинг қайси ҳудудида яшамасин, ҳар бир фуқаромиз бугундан бошлаб ислоҳотлар натижасини кундалик ҳаётида янада кўпроқ ҳис қилиши керак.

Шунинг учун кириб келаётган 2026 йил давлат бошқаруви, суд-ҳуқуқ тизими, иқтисодиёт тармоқлари, таълим, илм-фан, тиббиёт, маданият, спорт, экология тизимини – барча-барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади, – деди Президентимиз.

Давлатимиз раҳбари 2026 йилда амалга ошириладиган энг муҳим устувор йўналишларга алоҳида тўхталиб ўтди.

Биринчи устувор йўналиш маҳалла инфратузилмасини янада яхшилаш, уларга Янги Ўзбекистон қиёфасини олиб киришдан иборат.

Маҳалла инфратузилмасини тубдан яхшилаш орқали мамлакатимизни ҳар томонлама ривожлантириш, унинг қиёфасини янада гўзал ва обод қилиш ишлари давом эттирилади.

Келгуси йилдан маҳаллани ривожлантириш бўйича комплекс ёндашув жорий этилади. Урбанизация ва шаҳарларни барқарор ривожлантириш бўйича янги ислоҳотлар бошланади.

Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича сиёсат давом эттирилиб, 2026 йилда асосий солиқ ставкалари ўзгаришсиз қолдирилади, тадбиркорлик инфратузилмаси лойиҳаларига 10 триллион сўмдан зиёд маблағ ажратилади. Кичик ва ўрта бизнесни ривожлантириш учун 140 триллион сўм ресурс берилади. Шундан 43 триллион сўми хотин-қизлар ва ёшлар тадбиркорлигини қўллаб-қувватлашга йўналтирилади.

Иккинчи устувор йўналиш – иқтисодиётни технологик ва инновацион ўсиш моделига ўтказиш.

Бундан буён ҳар бир доллар инвестиция, энг аввало, илғор технологиялар трансфери, ташқарида бозори аниқ, юқори қўшилган қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқаришга, энергия, сув, ер ва бошқа табиий ресурслардан фойдаланишда самарадорликни оширишга, маҳаллий ишчиларни янги технологиялар билан ишлашга ўқитиш ва меҳнат унумдорлигини оширишга хизмат қилиши кераклиги таъкидланди.

Янги технологик босқичга ўтиш ва қўшилган қиймат занжирини кенгайтириш бўйича саноатни ривожлантириш дастури бошланади. 2026 йилда 52 миллиард долларлик 782 та янги саноат ва инфратузилма лойиҳасига старт берилади. Келгуси йилнинг ўзида 14 миллиард долларлик 228 та янги йирик қувватлар ишга туширилади.

Келгуси йилда иқтисодиётда 6,6 фоиз ўсишни таъминлаб, ялпи ички маҳсулотни 167 миллиард долларга етказиш прогноз қилинмоқда.

Инновация асосида юқори технологик маҳсулот ишлаб чиқараётган корхоналар рағбатлантирилади. Корхона мутахассисларининг илмий-тадқиқот ва конструкторлик ишланмаларидан олган даромади солиқдан озод қилинади.

Келгуси йилда Тошкент шаҳри, Бухоро, Фарғона ва Тошкент вилоятида 4 та дата-марказ, 2 та супер компьютер ва 15 та олийгоҳда сунъий интеллект лабораторияси фаолияти йўлга қўйилади. Бу тиббиёт, транспорт, қишлоқ хўжалиги, геология, банк-молия, жамоат хавфсизлиги каби муҳим соҳаларда 100 дан ортиқ сунъий интеллект лойиҳаларини амалга оширишга хизмат қилади.

– Бугун сизларга яна бир муҳим янгиликни айтмоқчиман. Мустақил Ўзбекистон тарихида илк бор космик соҳада сунъий йўлдош ва мамлакатимиз фуқароси бўлган биринчи ўзбек космонавтини фазога учириш бўйича ишларни бошладик, – деди Президентимиз.

Давлатимиз раҳбари учинчи устувор йўналиш – ички бозорда талабни рағбатлантириш масаласига тўхталди.

Тўққиз йилда қулай бизнес муҳити яратилиб, товар ва хизматлар ҳажми ва тури кўпайтирилгани, кам даромадли оилалар учун йилига камида 1 миллиард доллар арзон кредит берилаётгани, инфляция даражаси “бир хонали” рақамга туширилгани натижасида аҳолининг харид қобилияти 2 карра ўсди.

Аҳоли эҳтиёжидан келиб чиқиб, иқтисодиётда энг катта талаб яратадиган уй-жой ипотекасига 2026 йилда 23 триллион сўм ресурс ажратилади. Уй-жой сотиб олишда бошланғич тўлов ва фоиз тўловларининг бир қисмини қоплаш учун 2 триллион 700 миллиард сўм субсидия берилади. Шунингдек, битта квартира учун ажратиладиган имтиёзли ипотека кредитининг миқдори 15 фоизга оширилади.

Хизматларга бўлган талабни рағбатлантириш учун 2026 йилда соҳага 85 триллион сўм кредит, 9 триллион сўм субсидия ажратилади. Хусусан, таълим хизматлари учун бюджетдан 7 триллион сўм берилади.

Кейинги беш йилда хорижий туристлар сонини 2 карра ошириш, туризм хизматлари ҳажмини эса 20 миллиард долларга етказиш бўйича катта марра олинмоқда. Шу мақсадда туризм инфратузилмасини ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилади.

Туристлар оқими тобора ошаётгани авиация ва темир йўлда йўловчи ташиш қувватини 2 баробар кўпайтиришни тақозо этмоқда. Шу боис, 2026 йилда авиапаркдаги ҳаво кемаларининг сони 120 тага етказилади.

Ички темир йўлларни ривожлантириш бўйича беш йиллик дастур қабул қилинади. Шаҳарларни тезюрар поездлар қатнови билан боғлаш учун 2026 йилдан яна 500 километр темир йўл қурилиши бошланади. Автомобиль йўлларининг сифатини яхшилаш, транзит салоҳиятини янада ошириш мақсадида беш йиллик дастур амалга оширилади.

Касбларни ривожлантириш ва янги меҳнат бозори архитектурасини яратиш келгуси йил учун дастурнинг тўртинчи устувор йўналишидир.

Ҳозирги вақтда янги технологиялар, рақамлаштириш ва сунъий интеллект таъсирида дунёда иш ўринларининг сони, шакли ва мазмуни кескин ўзгармоқда. Яқин беш йилда мавжуд касбларнинг 30 фоизи тўлиқ автоматлаштирилади, 50 фоизи бўйича эса янги малакалар талаб қилинади.

– Эндиликда мамлакатимиз меҳнат бозори мутлақо янги архитектура асосида – касб, малака, технология ва таълимни бирлаштирадиган ягона механизм сифатида ишлаши зарур, – деди Президентимиз.

2026 йилдан бошлаб ҳар йили камида 100 тадан техникум тўлиқ таъмирланиб, технологик ва талаб юқори бўлган касбларга мос ҳолда жиҳозлаб борилади. Германия, Швейцария, Буюк Британия, Хитой, Корея каби давлатларнинг илғор таълим дастурлари жорий қилинган техникумлар сони 100 тага етказилади.

2026 йилда 7 та вилоятда, 2027 йилда эса қолган ҳудудларда Илғор касбий маҳорат техникуми ва “Касблар шаҳарчаси” фаолияти йўлга қўйилади.

Тиббиёт тизимида ҳам касбий таълимни ривожлантириш учун Англиянинг “Пирсон” компанияси билан ҳар бир ҳудуддаги биттадан техникумда халқаро стандарт асосида ҳамширалар тайёрлаш бошланди. Энди ана шу техникумларга Германия, Швейцария, АҚШ, Япония каби давлатларнинг таълим дастурлари ҳам жорий этилади.

Шу асосда халқаро талабларга жавоб берадиган, хорижий тилларни биладиган ҳамширалар таркиби шакллантирилади.

Бешинчи устувор йўналиш – экологик мувозанатни таъминлаш, “яшил” энергетика ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш.

Йирик корхоналарга фильтр, тозалаш иншооти ва ҳавога чиқариладиган зарарли моддалар ташланмаларини мониторинг қилиш станцияси ўрнатиш учун 100 миллион долларлик кредит линияси очилади.

Шаҳарлардаги тирбандликлар нафақат одамлар ҳаётини қийинлаштирмоқда, балки экологияга ҳам жиддий зарар етказаётгани қайд этилди. Шу боис, дунё тажрибасидан келиб чиқиб, автомобиллар чиқараётган зарарли моддалар даражасига қараб экологик стикерлар бериш тизими жорий этилади.

Катта миқдорда зарарли моддалар чиқарадиган автомашиналарнинг пойтахт ва вилоят марказлари ҳамда шаҳарларга кириши чекланади. Бундай транспорт воситаларини янгисига алмаштириш ёки уларга фильтр ўрнатиш учун давлат томонидан қўллаб-қувватлаш чоралари кўрилади.

Эски машинасини алмаштираман деганларга автокредит фоизининг бир қисми қоплаб берилади. Фильтр ўрнатиб, зарарни камайтиришга тайёр бўлган ҳайдовчилар учун харажатларининг бир қисми бўйича субсидия ажратилади.

Пойтахтимиз ва йирик шаҳарларда жамоат транспортини ривожлантириш устувор вазифа бўлади.

Экологик автомобилларни кўпайтириш бўйича беш йиллик дастур амалга оширилади. Бунда маҳаллий электромобилларга 12 фоизли, хорижий электромобилларга эса 16 фоизли автокредитлар ажратилади.

Электромобилларни қувватлаш станцияларини ташкил қилиш учун тадбиркорларга 10 фоизли имтиёзли кредитлар берилади, ерларни аукциондан 2 карра арзон нархда сотиб олиш имконияти яратилади.

Электромобилларни қувватлаш станцияларида автомобилларни зарядлашда 1 киловатт-соат электр энергияси нархининг 300 сўмдан ошган қисми давлат бюджетидан қоплаб берилади. Электромобилда такси хизмати кўрсатадиган фуқароларга ҳам бир қатор имтиёзлар берилади.

Чанг-тўзонларнинг олдини олиш учун Сурхондарёда 10 минг гектарда “яшил макон” ва Сирдарёда 84 километрли “яшил девор” барпо этилади. Қорақалпоғистон, Хоразм, Бухоро ва Навоийда жами 250 минг гектар, жумладан, Оролнинг қуриган тубида 115 минг гектар ерда дарахт ва буталар экилади. Ҳар бир ҳудудда ботаника ва дендрология боғлари ҳамда 20 тадан соя-салқин сайр кўчалари барпо қилинади.

Умуман, экология соҳасига 2026 йилда 1 триллион 900 миллиард сўм йўналтирилади.

Сувни тежайдиган технологияларни жорий қилиш тадбирларига 2026 йилда жами 3 триллион 300 миллиард сўм йўналтирилади.

Шунингдек, 1 минг 300 километр йирик магистраль каналлар бетон билан қопланади. Бу қўшимча равишда йилига 500 миллион куб метр сувни иқтисод қилиш имконини беради. Бундан ташқари, жойлардаги очиқ дренаж ва коллекторларни ёпиқ тизимга ўтказиш бўйича алоҳида дастур қабул қилинади. Каналларни ёпиқ тизимга ўтказиш бўйича ҳам катта лойиҳалар бошланади.

160 миллион долларлик катта дастур доирасида Тошкент шаҳрида 150 километр ёпиқ дренаж тизими барпо этилади, 197 километр канал ва коллекторлар таъмирланади, 63 километр янги каналлар барпо қилиниб, шаҳарда салқин микроиқлим яратилади.

Олтинчи устувор йўналиш – замонавий давлат бошқаруви ва адолатли суд-ҳуқуқ тизими борасидаги ислоҳотлар давом эттирилади.

Аввало, 2026 йилдан бошлаб Электрон ҳукумат платформаси тубдан янгиланади.

Энди барча давлат идораларининг 1 мингдан зиёд давлат хизматлари, 5 мингдан ортиқ функция ва вазифалари, 240 та маълумот базаси ва ахборот тизими, 100 мингдан зиёд давлат хизматчисининг маҳалла, туман, вилоят, республика даражасидаги ваколатлари Ягона рақамли платформага интеграция қилинади.

– Энг муҳими, давлат хизматларини кўрсатишда инсон омилисиз, коррупция ва ортиқча бюрократиядан холи экотизим яратамиз. Давлат хизматларини проактив ва жамланма шаклда кўрсатиш тизимини ривожлантирамиз, – деди давлатимиз раҳбари.

Бундан буён давлат харидларида товар, иш ва хизматларни тўғридан-тўғри сотиб олиш мумкин бўлган ҳолатлар фақат қонун билан белгиланади.

Конституциявий ислоҳотлар доирасида вилоят ҳокимлари ва маҳаллий кенгашлар раислари лавозимлари бир-биридан ажратилган эди. Энди бу тизим 2026 йилдан 208 та туман ва шаҳарда ҳам йўлга қўйилади.

Давлатимиз раҳбари ислоҳотлар самарадорлигини таъминлашда фуқаролик жамияти институтларининг роли муҳим эканини таъкидлади. Шу боис, уларни қўллаб-қувватлаш бўйича сиёсат келгусида ҳам изчил давом эттирилади. Хусусан, фуқаролик жамиятини ривожлантириш бўйича беш йиллик стратегия ишлаб чиқилади.

– Такрор айтаман, юртимиздаги кенг кўламли янгиланишлар даврида очиқлик сиёсатидан ҳеч қачон ортга қайтмаймиз. Сўз ва матбуот эркинлигини таъминлаш устувор вазифамиз бўлиб қолади, – деди Президентимиз.

Суд-ҳуқуқ тизимини халққа яқинлаштиришга қаратилган ишлар изчил давом эттирилади.

Одил судловни амалга оширишда жамоатчилик иштироки ва роли ошириб борилиши таъкидланди. Энди жиноят процессига инглиз ҳуқуқидаги давлатларда ижобий натижа берган “Халқ вакиллари ҳайъати” институти босқичма-босқич жорий этилади.

Наркожиноятларга қарши курашиш умуммиллий ҳаракатга айлантирилиб, жамиятда бу иллатга муросасиз муҳит яратилади.

Аёллар ва болаларга нисбатан зўравонликнинг олдини олишда барча давлат идоралари ва кенг жамоатчиликни сафарбар қилган ҳолда бундай салбий ҳолатларга барҳам бериш бўйича самарали ишлайдиган тизим яратиш топширилди.

– Коррупция – давлат тараққиётига тўсиқ бўладиган, адолат ва қонун устуворлигини издан чиқарадиган, жамиятда ишонч муҳитини заифлаштирадиган энг жиддий таҳдид. Коррупцияга йўл қўйиш эса ислоҳотларимизга хиёнатдир!

Бу иллатга қарши курашиш бўйича 2026 йилда “фавқулодда ҳолат” эълон қиламиз, – деди давлатимиз раҳбари.

Барча идораларда комплаенс ва коррупцияга қарши ички назоратга масъул ўринбосар лавозими жорий этилади. Ҳисоб палатасининг вакили фаолияти йўлга қўйилади. Давлатнинг ҳар бир сўм маблағи, ресурси бўйича шахсий жавобгарлик кучайтирилади.

Жаҳонда мураккаб геосиёсий ва иқтисодий муаммолар тобора авж олиб бормоқда. Бундай мураккаб вазиятда барча давлатлар билан тенг ҳуқуқли ва конструктив муносабатларни янада мустаҳкамлаш, мутаносиб очиқ ташқи сиёсат олиб боришга қаратилган фаолият давом эттирилади. Нуфузли халқаро ва минтақавий ташкилотлар, иқтисодий институтлар билан яқин ҳамкорлик янги босқичга олиб чиқилади.

– Эришилган улкан натижалар, янги устувор вазифалар “Ўзбекистон – 2030” стратегиясини қайта кўриб чиқишни тақозо этмоқда.

Юртимизнинг келгуси беш йиллик тараққиётига дахлдор бўлган ушбу ҳужжат кенг жамоатчилик муҳокамасидан ўтказилиб, аҳолининг фикр-мулоҳазалари асосида такомиллаштирилади, – деди Президентимиз.

Келгуси йилда ижтимоий-маданий ҳаётимиздаги муҳим саналар кенг нишонланиши таъкидланди. Жумладан, Ватанимиз мустақиллигининг шонли 35 йиллиги катта байрам сифатида ўтказилади. Соҳибқирон Амир Темур, Мир Алишер Навоий боболаримизнинг қутлуғ таваллуд айёмларига тайёргарликни ҳозирдан бошлаш кераклиги қайд этилди.

– Бугун тарихнинг ўзи, ҳаётнинг ўзи зиммамизга буюк бир масъулиятни юкламоқда. Жонажон Ватанимиз бугун янгича сиёсий-ҳуқуқий, ижтимоий, маънавий муносабатлар асосида яшаб, меҳнат қилаётган, мустақил фикрлайдиган, озод ва эркин инсонлар диёрига айланмоқда.

Бир бўлсак, ягона халқ, ягона миллат бўлиб ҳаракат қилсак, кўзлаган улкан мақсадларимизга албатта етамиз! Мен бу йўлда мард ва олижаноб халқимизга ишонаман! Ўзбекистоннинг беқиёс кучи ва имкониятларига, азиз ёшларимизнинг азму шижоатига ишонаман! – деди Президентимиз Мурожаатнома якунида.

https://president.uz/uz/lists/view/8833

Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади” Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади” Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади” Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади” Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади” Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади” Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади” Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади” Президент Шавкат Мирзиёев: “2026 йил барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади”
Ўзбекистон янгиликлари