Бугун, 28 октябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла Холиқназаров ҳазратлари диний таълим муассасаларига бўлган илк ташрифларини Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институтидан бошладилар.
Ташриф дастлаб институт тарихига оид маълумотлар билан танишишдан бошланди. Унда институт ташкил этилиши, таълим даргоҳининг мақсад-вазифалари, собиқ муфтийлар тарихи ва ректорлар тўғрисида маълумотлар берилди. Сўнгра институт биносида ташкил этилган китоблар кўргазмаси ва ҳаттотлик ишлари билан яқиндан танишилди.
Севимли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам таваллуд топган Робиъул аввал ой муносабати билан институтда Сийрат ойлиги ўтказилаётгани ҳақидаги хушхабар кўнгилларни шод этди.
Муфтий Нуриддин домла Холиқназаров Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак ҳадиси шарифларидан таълим берилаётган дарс хонасига ташриф буюриб, талабалар билан суҳбат қурдилар. Талабалар дарс жараёнларидан, айниқса Мисрнинг Ал-Азҳар олийгоҳининг фазилатли устозларидан Шайх Жамолиддин Ҳошим каби мударрисларнинг замонавий усуллар орқали дарс беришаётганини жуда ҳам мамнун эканликларини изҳор этишди.
“Қиз болага таълим бериш, бутун умматга таълим бериш билан баробардир”. Шундан келиб чиқиб, Муфтий ҳазратлари институтда аёл-қизлар учун ҳам яратилган шарт-шароитлар билан қизиқдилар. Айниқса, қизлар учун алоҳида кутубхона, мажлислар зали, ўқув хоналари ва намозхона ташкил этилгани айни муддао бўлгани қайд этилди.
Албатта талабаларнинг илмли ва ўз касбининг етук мутахассиси бўлиб етишишларида китобнинг ўрни алоҳида. Муфтий ҳазратлари институт кутубхонасининг фаолияти билан ҳам танишдилар. Ахборот-ресурс маркази ходими Камолиддин Маҳкамов институт кутубхонаси ҳақида батафсил маълумо берди. Жумладан, ахборот-ресурс марказига етук мутахассислар жалб этилган ҳолда модернизация қилингани, китобларни сақлаш, уларнинг хавфсизлигини таъминлаш ва талабаларга китобларни етказиш халқаро талаб даражасида экани ҳақида сўзлаб берди.
Институтнинг асосий биносига қўшимча равишда бунёд этилган 15 та талабалар ўқув аудиторияси, мажлислар зали, кутубхона, ўқитувчи ва талабалар ошхонасини ҳам Муфтий ҳазратлари кўздан кечирди. Шунингдек, ушбу ўқув даргоҳи ҳудудида қад ростлаган 4 қаватли бинодаги 30 ўринлик таҳоратхона ва 30 та хонадан иборат замонавий ва шинам ҳолатга келтирилган талабалар турар жойи – ётоқхонани билан ҳам танишдилар.
Мана шундай ўзгаришлар ва янгиланишлар Янги Ўзбекистон шароитида Давлатимиз раҳбари ташаббуслари билан таълим-тарбия соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотларнинг амалдаги яққол ифодаси экани ташриф давомида алоҳида эътироф этилди.
Муфтий ҳазратлари талабалар илм олиши, динимиз, халқимиз манфаати йўлида хизмат қилиши учун барча шароитлар муҳайё этилгани, толиби илмлардан эса фақатгина бир нарса – ихлос билан илм олиш, яратилган қулайликлардан тўғри ва оқилона фойдаланиш, Аллоҳ таолонинг неъматларга шукрона сифатида ҳам илму ирфон эгаллаш зарурлигини ёдга солиш бугунги ташрифдан кўзланган бош мақсад экани алоҳида таъкидладилар.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Масжиди Набавий Мадина шаҳрида жойлашган бўлиб, Ислом тарихидаги энг муқаддас жойлардан биридир. Масжид Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам томонидан ҳижратнинг биринчи йилида, 622 йили барпо этилган ва мусулмонлар учун Маккадаги Масжидул Ҳаром ва Қуддусдаги Масжидул Ақсодан кейинги учинчи муқаддас масжид ҳисобланади. Масжиди Набавийдаги меҳроблар масжиднинг тарихий ва маънавий аҳамиятини акс эттиради.
Меҳроб – масжидда намоз вақтида имом турадиган ва қиблани кўрсатувчи жой. Масжиди Набавийдаги кенгайтиришлар ва қайта қуриш жараёнларида меҳроблар ўзгариб борган. Масжиднинг дастлабки кўриниши содда шаклда бўлиб, меҳроб ҳам бирор бир нарса билан белгиланмаган. Кейинчалик, Умавийлар, Аббосийлар, Усмонийлар ва Саудийлар даврида меҳроблар нақшинкор санъат намуналари билан безатилди.
1. Пайғамбар меҳроби. Меҳроби Набавий Масжиди Набавийдаги энг муҳим ва асосий меҳробдир. Меҳроб Равзада, Пайғамбар алайҳиссаломнинг қабрлари ва минбарлари орасида жойлашган. Пайғамбар алайҳиссалом даврларида У зот намоз ўқиган жойда бирор белги бўлмаган, 707-710 йилда илк бор Умавий халифаси Валид ибн Абдулмалик томонидан бу жойга биринчи меҳроб ўрнатилган.
Масжидда ҳозирги шаклдаги меҳроб 1482 йилда Мамлук султони Қайтбей томонидан қурилган бўлиб, кейинчалик Усмонлилар ва Саудия подшоҳи Фаҳд даврларида таъмирланган. Меҳроб тилла билан қопланган хаттотлик ёзувлари ва гўзал нақшлар билан безатилган.
2. Усмоний меҳроби. Меҳроби Усмоний ҳозирда кўп фойдаланиладиган асосий меҳроб бўлиб, Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу даврида 651 йилда масжид кенгайтирилганидан қурилган. Қибла деворининг марказида жойлашган Усмон ибн Аффон меҳроби ўрнида дастлаб белги бўлган.
3. Меҳроби таҳажжуд. Меҳроб Пайғамбар алайҳиссалом таҳажжуд намозини ўқиган жойни билдиради. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тунги намозларини Масжиди Набавийнинг устунларидан бири ёнида ўқир эдилар. Кейинчалик бу устун ёнида меҳроб қурилди, аммо сўнгги йиллардаги қайта таъмирлаш ишларида олиб ташланди ва унинг ўрнига Қуръони карим мусҳафлари учун китоб жавони ўрнатилган.
4. Сулаймоний меҳроби. Меҳроби Сулаймоний Ҳанафий меҳроби деб ҳам номланади. Сулаймоний меҳроби Равзадан ташқарида, Пайғамбар алайҳиссалом минбарларининг ўнг томонида жойлашган. Бу меҳроб ҳанафий мазҳабидагиларнинг намозгоҳи бўлган. 1532 йили Султон Сулаймон I буйруғи билан бунёд этилди.
5. Фотима меҳроби. Фотима роҳияллоҳу анҳо уйлари яқинида, таҳажжуд меҳробининг жанубида, Набий алайҳиссалом ҳужралари атрофида жойлашгани, мақбара ўралгани боис меҳроб кўринмайди.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси катта ўқитувчиси.