Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
28 Сентябр, 2025   |   6 Рабиъус сони, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
04:58
Қуёш
06:17
Пешин
12:19
Аср
16:24
Шом
18:14
Хуфтон
19:26
Bismillah
28 Сентябр, 2025, 6 Рабиъус сони, 1447

Фитр садақаси

11.05.2021   6590   5 min.
Фитр садақаси

 

قدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى    ٰ

Батаҳқиқ, ким пок бўлса, ютуқ топадир..

وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّىٰ

Ва Роббиси исмини зикр қилса ва намоз ўқиса ҳамдир.

(Аъла сураси 14-15-оятлар)

Фитр садақаси ушбу оят билан фарз бўлган.

Касир ибн Абдуллоҳдан, отасидан, бобоси розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ушбу оят ҳақида сўралганда, "Фитр садақаси ҳақида нозил бўлган", деганлар.

Фитр садақаси Рамазондан фитр (оғиз очиқликка) чиқиш муносабати билан берилгани учун ҳам шундай ном олган. Фитр садақаси ҳанафий мазҳабида вожиб амал бўлиб, бошқа садақалар молдан қилинса, бу киши бошидан қилинади.

Фитр садақасининг бир нечта номлари бор. Улар:

  1. Фитр садақаси
  2. Фитр закоти
  3. Рўза закоти
  4. Рамазон садақаси

Ушбу номлари ҳадисларда ворид бўлган.

Фарз бўлишининг ҳикматлари:

  1. Рўзадорни рамазон ойи давомида қилган гуноҳларидан поклайди.
  2. Инсонни зиқналикдан асрайди.
  3. Рўзадорни ажрини кўпайтиради.
  4. Фақир ва мискинларга тенглик қилишни ўргатади.
  5. Aллоҳ таолога рамазонга ва рўза тутишга етказгани учун шукр изҳор қилишга ундайди.
  6. Мусулмонларни ўзаро муҳаббатли бўлишга чорлайди.

Фитр садақасига оид баъзи ҳукм ва маълумотлар:

  • Фитр садақаси ибодатлардан бири.
  • Унинг вожиб бўлишлиги закот билан боғлиқ.
  • Фитр садақасининг ҳукми Ҳанафий мазҳабида вожиб қилинган. Қолган мазҳабларда фарз.
  • Фитр садақаси икки сабаб билан фарз бўлган:

     а) рўза тутувчини турли хил ёмонликлардан поклаш учун.

Вакиъ ибн Жарроҳ роҳимаҳуллоҳ: "Рамазон ойида фитр садақасини беришлик, намоздаги саждаи саҳв кабидир. Саждаи саҳв намознинг нуқсонларини тўғрилагани каби у ҳам рўзанинг нуқсонларини тўғрилайди".

б) у мискиннинг ўша кундаги таоми бўлгани учун.

  • Фитр садақасидан мақсад: мискинларга кенглик, шодлик ва қувонч куни бўлган ҳайит байрами куни уларни таом сўраб юришларидан озод қилишдир.

 Ибн Aббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: "Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Фитр садақаси рўзадорни бекорчи ва фаҳш сўзлардан покловчи ва мискинларга таом улашишдир", дедилар". (Aбу Довуд ривояти)

Умар ибн Aбдулазиз роҳимаҳуллоҳ айтдилар: "Фитр садақасини бериб, соънг ийд намозида чиқилади".

  • Фитр садақаси ҳар бир нисобга етган моли бор мўминга фарздир.

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар бир ҳур ва қул ёки ҳар бир эркак ва аёлга фитр садақасини фарз қилдилар". (Муттафақун алайҳи ривояти)

  • У рўза тутадими, тутмайдими, каттами ё кичикми ҳаттоки бешикдаги гўдак бўладими нисобга етган пули бўлса фазрдир.
  • У рамазон ҳайитининг қуёши чиқиши билан фарз бўлади. Ким қуёш чишидан аввал туғилса ё исломни қабул қилса, унга вожиб бўлмайди. Лекин қуёш чиққач, вожиб бўади.
  • Ким мана шу вақтдан олдин вафот этса унга ҳам вожиб эмас. Ким ўша вақтга етган заҳоти вафот этса, уни меросидан чиқарилади.
  • Мусулмон киши ўзи, кичик болалари ва ота-онаси ҳамда турмушга чиқмаган қизи номидан беради.
  • Хотинининг номидан ҳам бермайди.
  • Мажнун боласининг номидан беради.
  • Бой фарзанди номидан бермайди.
  • Эркак киши ражъий талоқ қўйган аёли номидан ҳам беради.
  • Боин талоқ қўйганидан бермайди.
  • Фарзанд отасининг фақир хотини номидан бермайди, чунки у аёлнинг нафақаси у болага вожиб эмас.
  • Ота-онасининг номидан ҳам бермайди. Aммо ота-онаси ҳам фақир, ҳам мажнун бўлса унда беради.
  • Фарзанд агарчи отаси уни номидан берадиган бўлса ҳам, ўзи беришга қодир бўлса, ўзи бериши керак бўлади.
  • Киши мусулмон ишчилари номидан бермайди. Aгар берса, ҳеч қиси йўқ.
  • Етим болани кафиллигига олган киши унинг номидан фитр садақа бериши шарт эмас.
  • Фитр садақанинг миқдори буғдойдан ярим соъ, ундан бошқаларидан бир соъ. Бир соъ=3.800 грамм.
  • Aбу Саид Aл-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: "Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам замонларида бир соъ миқдорича таом берар эдик". (Муттафақун алайҳи)
  • Барча мазҳаб ҳурмо ва арпадан бир соъ берилишига иттифоқ қилганлар.
  • Буғдойдан берса, ярим соъ беради.
  • Фитр садақаси ҳар ўлкада ўша ернинг кенг тарқалган таомидан берилади.
  • Шакар, туз каби нарсалардан чиқарилмайди. Инсонлар одатда овқат сифатидан тановул қиладиган нарсадан берилиши керак.
  • Консерваланган нарсалардан ҳам бериб бўлмайди.
  • Бир соъдан кўпроқ миқдорда берса ҳам жоиз. Зиёдасига савоб олади.
  • Ҳанафий мазҳабида арпа, ҳурмо, майиз ва буғдойни ўзини бериш жоиз. Ундан бошқа нарсани пулидан беради.
  • Бир кишининг қарзи ўрнига берса жоиз эмас.
  • Ишчисига хизмат ҳаққи ҳисобидан ҳам бериши жози бўлмайди.
  • Фитр садақаси беришнинг икки вақти бор. A) Мустаҳаб вақти: ҳайит куни намозга боришдан аввал.  Б) жоиз вақти: ҳайитдан бир ёки икки кун аввал.
  • Ким бу вақтлардан ҳам олдин берган бўлса, Ҳанафий мазҳабига кўра жоиз бўлади. Қолган мазҳабларда қайтадан беради.
  • Киши бир вакил орқали берса ҳам бўлади. Муҳими вақтида берса кифоя.
  • Ийд намозидан аввал бера олмаса, кейин беради.
  • Ҳанафий мазҳабида пулдан берса ҳам жоиз.
  • Фитр садақасини ҳақийқий мусулмон мискинга беради.
  • Ишлашга қурби етса ҳам ишламай юрганларга бермайди.

 

“Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири Ф.Хомидов

 

РАМАЗОН-2021
Бошқа мақолалар

Намоздан кейин бажариладиган суннатлар

26.09.2025   2642   7 min.
Намоздан кейин бажариладиган суннатлар

1. Уч марта “Астағфируллоҳ” деб, сўнгра ушбу дуони ўқиш:

اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلامُ وَمِنْكَ السَّلامُ تَبَارَكْتَ ذَا الْجَلالِ وَالإِكْرَام

Аллоҳумма антас салаам ва минкас салаам. Табаарокта йаа зал Жалаали вал Икром

 “Ё Аллоҳ! Сен Саломсан. Омонлик Сендандир. Эй, буюклик ва икром Соҳиби бўлган Зот, Сен улуғсан”. 

 

2. Оятал – курсийни ўқиш. Ҳар фарз намозидан сўнг Оятал-курсийни ўқиб юрган кишини жаннатдан фақатгина ўлим тўсиб туради.

 

3. “Субҳаналлоҳ”, “Алҳамдулиллаҳ” ва “Аллоҳу акбар”ни ўттиз уч мартадан айтиб, бир маротаба “Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу. Лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува аъла кулли шайин қодийр”ни ўқиш.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким ҳар намоздан кейин ўттиз уч марта (Субҳаналлоҳ) Аллоҳга тасбеҳ айтса, ўттиз уч марта (Алҳамдулиллаҳ) Аллоҳга ҳамд айтса, ўттиз уч марта “Аллоҳу акбар” деса, жами тўқсон тўққиз бўлади. Юзта бўлиши учун – “Лаа илааҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъала кулли шайин қодийр” деб айтса, гуноҳлари денгиз кўпиги каби кўп бўлса ҳам мағфират қилинади» (Имом Муслим ривояти) дедилар.


4. Қуйидаги зикрни ўқиш:

لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيء قدير. اللهم لا مانع لما أعطيت ولا معطي لما منعت ولا ينفع ذا الجد منك الجد

“Лаа илааҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъалаа кулли шайин қодийр. Аллоҳумма лаа мааниаъ лима аътойта ва лаа мутиъа лима манаъта ва лаа”.

“Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ. У Ёлғиздир. Унинг шериги йўқ. Мулк ва мақтов Унга хосдир. У барча нарсага қодирдир.”

Абу Айюб Ансорий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким «Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъалаа кулли шайин қодийр», деб ўн марта айтса, Исмоил зурриётидан тўрт кишини озод қилгандек бўлади”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким: «Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъалаа кулли шайин қодийр», деб бир кунда юз марта айтса, ўнта қул озод қилган баробарида бўлибди. Унга юзта ҳасанот ёзилиб, юзта ёмонлиги ўчирилади, кеч киргунича шайтондан омонда бўлади. Унинг бу амалидан афзалроқ ишни ҳеч ким қила олмайди. Фақат шу калималарни кўпроқ айтган киши ўзиб кетиши мумкин”, дедилар.


5. Қуйидаги зикрни ўқиш:

لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيء قدير لا حول ولا قوة إلا بالله، لا إله إلا الله ولا نعبد إلا إياه له النعمة وله الفضل وله الثناء الحسن ولا إله إلا الله مخلصين له الدين ولو كره الكافرون

“Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува аъла кулли шайин қодийр. Лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ. Лаа илаҳа иллаллоҳу ва лаа наъбуду илла иййаҳу лаҳун нимату ва лаҳул фазлу ва лаҳус санаул ҳусна. Ва лаа илаҳа иллаллоҳу мухлисийна лаҳуд дийн ва лав кариҳал каафирийн”

 

6. Ушбу дуони ўқиш:

اللهم أعني على ذكرك وشكرك وحسن عبادتك

Аллоҳумма аъинний ъалаа зикрика ва шукрика ва ҳусни ъибаадатик

“Аллоҳим! Ўзингни зикр қилиш, шукр қилиш ва Сенга чиройли ибодат қилишимда мадад бер”.

Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳу айтади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қўлимдан тутиб, “Эй Муоз, Аллоҳга қасамки, мен сени яхши кўраман”, дедилар. “Ота-онам сизга фидо бўлсин! Аллоҳга қасамки, мен ҳам сизни яхши кўраман”, дедим. У зот алайҳиссалом: “Эй Муоз, ҳар (фарз) намоздан сўнг: “Аллоҳумма, аъинний ъалаа зикрика ва шукрика ва ҳусни ъибаадатик” деб айтгин”, дедилар (Имом Абу Довуд ривояти).

Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоздан кейин бундай дуо қилар эдилар:

“Аллоҳумма, инний аъуузу бика минал жубни вал бухл ва аъуузу бика мин фитнатид дуня ва аъузу бика мин фитнатил қобр”

“Аллоҳим, қўрқоқликдан, бахилликдан паноҳ сўрайман. Дунё фитнасидан паноҳ сўрайман. Қабр фитнаси (қабрда икки фариштанинг саволларига жавоб бера олмай қийналиш)дан паноҳ сўрайман” (Имом Бухорий ривояти).


7. Ихлос, Фалақ ва Нас сураларини ўқиш: Бомдод ва Шом намозларидан сўнг уч мартадан ўқилади.


8. Қуйидаги зикрни Бомдод ва Шом намозларидан сўнг ўн мартадан ўқиш:

لا إله إلا الله وحده لا شريك له له الملك وله الحمد يحيي ويميت وهو على كل شيء قدير

Лаа илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду йуҳйии ва йумийту ва ҳува аълаа кулли шайин қодийр”.

“Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ. У Ёлғиздир. Унинг шериги йўқ. Мулк ва мақтов Унга хосдир. У барча нарсага қодирдир”.

 

9. Тасбеҳларни ўнг қўл билан санаш. Ўнг қўл билан санаш афзалдир.


10. Мазкур зикрларни намоз ўқиган жойда қилиш.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир тасбеҳ (Субҳаналлоҳ) садақадир[1]. Ҳар бир такбир (Аллоҳу акбар) садақадир. Ҳар бир таҳмид (Алҳамдулиллаҳ) садақадир. Ҳар бир таҳлил (Лаа илаҳа иллаллоҳ) садақадир”, деганлар (Имом Муслим ривояти).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу кўчат ўтказаётганларида ёнларидан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўтиб қолдилар ва айтдилар: “Эй Абу Ҳурайра, сени сенинг учун бундан-да яхши нарсага далолат қилайми?”.

У киши: “Ҳа, айтинг, ё Расулуллоҳ”, дедилар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Субҳаналлоҳ, Аллоҳу акбар, Алҳамдулиллаҳ, Лаа илаҳа иллаллоҳ дегин, ҳар бирига сенинг учун жаннатда бир дарахт ўтказилади”, дедилар (Имом Ибн Можа ривояти).

Ушбу зикрлар намозда бўлган нуқсон, камчиликларнинг ўрнини тўлдиради.

Даврон НУРМУҲАММАД


[1] Яъни садақанинг савоби берилади.