26 Июн, 2025, 1 Муҳаррам, 1447
26 Июн, 2025, 1 Муҳаррам, 1447
Бошловчи — Саидолим Турдибоев: — Ассалому алайкум, азиз дўстлар! Муҳтарам телетомошабинлар, эътиборингиз марказида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон Мусулмонлари идораси ҳамда “UzReportTV” телеканали билан ҳамкорликда тайёрланиб, жонли эфирда узатилаётган “Муборак ой суҳбатлари” кўрсатувининг навбатдаги сони хонадонингиз меҳмони.
Эслатиб ўтамиз, кўрсатувимиз бош ҳомийси — “Ipak yo’li banki”. Ҳомийларимиз “Biolife” ҳамда “Plasterm” савдо белгилари.
Бугунги кўрсатувимиз меҳмони Ўзбекистон Мусулмонлари идораси Фатво бўлими мутахассиси Ҳикматилла домла Тоштемиров. Ассалому алайкум. Кўрсатувимизга хуш келибсиз!
— Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва барокатуҳу!
Бошловчи: — Бугун Рамазон ойининг ўнинчи куни. Раҳмат даҳасиям ниҳоясига етмоқда. Энди мағфират даҳаси бошланади.
Дарвоқе, сиз билан кечган ўтган галги кўрсатувимиз ҳам мазмунли ўтди. Бугун ҳам имкон қадар мухлисларимизнинг талаб ва истаклари асосида улардан келаётган саволларга кўпроқ эътибор қаратсак.
Шу ўринда айтиб ўтишимиз керакки, бизни телеграм каналидаги ботимиз ҳам мунтазам равишда ишлаб турибди. Саволларингизни йўлланг ва биз имкон қадар тўлиқроқ жавоб беришга ҳаракат қиламиз. Бизни ойнаи жаҳон ҳамда ижтимоий тармоқлар орқали ҳам кузатишда давом этинг.
— Ассалому алайкум. Таъзия бўлган хонадонда ифторлик қилиш шарт, деб эшитганман. Шу тўғрида маълумот берсангиз?
— Бисмиллаҳ алҳамдулиллаҳ. Динимизда таъзия бўлган хонадонда, албатта, меҳмон чақириб ифторлик қилиш шарт, дейилмаган. Бироқ ифторлик қилиш, одамларни таомлантириш катта савоб экани айтилади. Масалан, рўзадорга бир қултум сув ёки луқма берсангиз ҳам катта савоб бўлади. Бу дегани рўзадорнинг савоби камайиб қолади, дегани эмас. Баъзи одамлар ифторликни қарз олиб қилишади. Бу яхшимас. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадики, садақанинг афзали ўз молидан ортиқчасидан бўлгани.
— Машина олгандим. Том қисмида ёриқ бор экан. Кўрмаганман. Энди сотмоқчиман. Машинанинг айбини айтиб сотиш керакми ё сўраса айтайми?
— Албатта, молнинг айбини айтиб сотиш керак. Ва яна айтиш мумкинки, мана шу ерида ёриқ бор. Кейин чиққан айбларига мен жавобгар бўлмайман, дейиши ҳам мумкин. Аммо ўзи билган айбини айтиб сотиши лозим. Бўлмаса олаётган одамга хиёнат қилиб қўяди.
— Бир дўстим бор. У христиан. Ўзга дин вакиллари билан дўстликнинг зиёни йўқми? Дўстликни давом эттирсам бўладими? Шу ҳақда маълумот берсангиз?
— Қуръони каримда бошқа дин вакиллари билан яхши муомалада бўлишимизга доир кўрсатмалар бор. Улар билан олди-берди қилиш мумкин. Ҳадиси шарифда шундай дейилади, ким билан дўст бўлаётганингга қарагин инсон дўстининг дину диёнатига мослашиб кетади, дейилади. Бу томондан қарайдиган бўлсак, ўша дўстининг динини қабул қиладиган даражада дўст бўлинмайди. Ва яна бир томони борки, бир мусулмоннинг зарарига иш қилинадиган даражада дўстлашилмайди. Ҳамкорлик қилинмайди.
— Тариқат нима?
— Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам даврида исломий илмлар битта бўлган. Кейинчалик тафсир, ҳадис, фиқҳ ва тасаввуф илми кабиларга бўлиниб кетган. Тасаввуф илми ғоясининг иймон, ислом ва эҳсон деган мартабалари бор. Иймон — ғайбга иймон келтириш, ишониладиган нарсаларга ишониш, ислом — амал қилинадиган нарсаларга амал қилиш, буйруқлар, қайтариқлар кабиларга. Эҳсон эса — ихлос қилиш, Аллоҳ таолони кўриб тургандай ибодат қилиш. Тасаввуф шунга урғу бериб, ривожлантириб, одамларнинг қалбига иймон, ихлос, садоқат уруғини сочишга ҳаракат қилишган.
Шунинг билан тариқатлар ажралиб чиққан. Устозлар етишиб чиққан. Унинг ғояси — холис мусулмонни тарбиялаш.
Ҳозиргача бизда Яссавия, Кубровия, Нақшбандия тариқатлари давом этмоқда.
— Қандай уйга фаришталар кирмайди?
— Қайси уйда гуноҳ ишлар қилинса, ўша уйга фаришталар кирмайди.
Қайсики уйда ибодат, тақво, аҳиллик, дўстлик бўлса ўша уйга фаришталар киради. Фаришталар нурдан яратилган. Уларда жинс йўқ. Нафс йўқ. Улар кўпроқ масжидларда бўлади. Кундузи ва кечаси алмашиб турадиган фаришталар бор. Улар бор жой сакинат кечади.
— Мен битта қўй закот бермоқчиман. Шунинг пулини берганим яхшими ёки қўйнинг ўзини олиб берган маъқулми?
— Ўзи асли қоида кўра, қайси моли ёки маҳсулоти закотдаги миқдорга етса, шунинг ўзидан закот берилади.
— Ковид билан оғриган, кислород аппарида ётган, қимирлаши қийин бўлган бемор қандай покланса бўлади. Яъни намоз ўқиш учун таҳорат ўрнига қандай амални бажаради?
— Агар сув ишлатиш касаллиги чузилиб кетишига сабаб бўлса, таяммум қилинади. Яъни тупроқ билан покланиш. Қум, ясси тош ҳам бўлаверади. Бемор қўлларини ана шу жисмларга уриб юзларига суртади, иккинчи марта қўлларини тошга уриб чап қўл билан ўнг қўлини, ўнг қўл билан чап қўлини тирсаккача сийпалайди. Кейин ётган жойида имо-ишора билан ибодат қилса бўлади. Токи тузалгунича шундай бўлади.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَذْكُرِ اسْمَ اللهِ، وَإِنْ نَسِيَ أَنْ يَذْكُرَ اسْمَ اللهِ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон бирортангиз таом еса, Аллоҳнинг исмини зикр қилсин. Агар аввалида Аллоҳнинг исмини зикр қилишни унутиб қўйса, «Бисмиллаҳи аввалаҳу ва ахироҳу» десин», дедилар» (Абу Довуд ва Термизий ривоят қилганлар).
Баъзан таом тановул қилиш пайтида инсон шошилиб, «Бисмиллаҳ»ни айтиш эсидан чиқиб қолади. Бир оз еганидан кейин «Бисмиллаҳ»ни айтмагани эсига тушиб қолади. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу ҳадиси шарифларига биноан, ана шундай вақтда «Бисмиллаҳи аввалаҳу ва ахироҳу» демоғи лозим.
Бу жумланинг маъноси «аввалида ҳам, охирида ҳам Бисмиллаҳ» дегани бўлиб, таомнинг баракасини қайтаради ва унга шайтон шерик бўлишини қирқади.
وَعَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَأْكُلُ فِي سِتَّةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ فَجَاءَ أَعْرَابِيٌّ فَأَكَلَهُ بِلُقْمَتَيْنِ، فَقَالَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَمَا إِنَّهُ لَوْ سَمَّى كَفَاكُمْ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَصَحَّحَهُ.
Яна ўша кишидан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг олтита саҳобалари билан таом емоқда эдилар. Бир аъробий келиб, икки луқмада (ҳаммасини) еб қўйди. Шунда у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Агар у тасмия айтганида, ҳаммангизга етар эди», дедилар» (Термизий ривоят қилган ва саҳиҳ, деган).
Бу ҳадиси шарифда ҳар бир одам таомни «Бисмиллаҳ»ни айтиб еса, у баракали бўлишига далолат бор.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у кишининг олти саҳобалари албатта «Бисмиллаҳ»ни айтиб, сўнг таом ейишни бошлаганлар. Аммо ҳалиги аъробийнинг «Бисмиллаҳ»ни айтмай таом егани баракани қочирди.
وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَالِسًا وَرَجُلٌ يَأْكُلُ فَلَمْ يُسَمِّ حَتَّى لَمْ يَبْقَ مِنْ طَعَامِهِ إِلَّا لُقْمَةٌ، فَلَمَّا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ قَالَ: بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ، فَضَحِكَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ قَالَ: مَا زَالَ الشَّيْطَانُ يَأْكُلُ مَعَهُ، فَلَمَّا ذَكَرَ اسْمَ اللهِ اسْتَقَاءَ مَا فِي بَطْنِهِ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ.
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ўтирган эдилар. Бир киши таом ер эди. У тасмия айтмади. Фақат бир луқма таом қолгандагина «Бисмиллаҳи аввалаҳу ва ахироҳу» деди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кулдилар ва:
«Шайтон у билан таом еб турди. Аллоҳнинг исмини зикр қилганида қорнидаги нарсани қусиб юборди», дедилар» (Абу Довуд ва Насоий ривоят қилганлар).
Бу ҳам барчамиз учун дарс. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бор жойдаги ҳар бир ўтириш, ҳаракат ва сакинат ҳамманинг диққат эътиборида бўлиши маълум.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ўтирган жойда бир одам «Бисмиллаҳ»ни айтмай, таом тановул қила бошлади. Ҳамма дамини ичига ютиб, нима бўлар экан, деб кутиб турди.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам эса индамас эдилар. Ҳалиги киши эса таом ейишда давом этар эди. Энди нима бўлади? Атиги бир луқма таом қолганда бирдан эсига тушиб қолиб:
«Бисмиллаҳи аввалаҳу ва ахироҳу» деди».
Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кулдилар ва: «Шайтон у билан таом еб турди. Аллоҳнинг исмини зикр қилганда қорнидаги нарсани қусиб юборди», дедилар».
Демак, таомни «Бисмиллаҳ»ни айтмай еган одам билан бирга шайтон ҳам унинг таомидан қўшилишиб еб турар экан.
Бу эса ҳам гуноҳ, ҳам таомнинг баракасини қочиришдир. Шунинг учун бу масалага жуда эҳтиёт бўлмоқ керак. Мабодо аввалида айтиш эсдан чиқиб қолган бўлса ҳам, эслаган заҳоти айтиш лозим.
Аллоҳнинг исмини зикр қилиб, сўнг таом ейишни бошлаш исломий овқатланиш маданиятининг бошида туради.
Албатта, таом Аллоҳ таоло томонидан бандага бериладиган улкан неъмат эканлиги ҳеч кимга сир эмас. Доимо Аллоҳни эслаб туриши лозим бўлган банда учун неъматга эришган пайтда неъмат берувчи Зотни эслаш зарурати яна ҳам ортади. Ана шундай пайтда Аллоҳни – неъмат берувчи Зотни эсидан чиқарган одам хато қилган бўлади. Агар ўзи эслаб, хатосини тўғриласа, яхши. Агар унинг эсига тушмаса, атрофдагилар унга эслатиб қўйишлари лозим. Чунки Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам доимо шундай қилганлар.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби 16-жузидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа