Шу муносабат билан ушбу олий таълим муассасасида ташкил этилган тадбирда университет кенгаши қарорига мувофиқ жаноб элчига таълим ва илм-фан ривожига қўшган салмоқли ҳиссаси учун фахрий профессор унвони топширилди.
Меҳмет Сурейя Эр илмий фаолияти давомида АҚШнинг қатор университетларида ўрта асрлар Усмонли турк қўлёзмаларини тадқиқ қилиш борасида катта ютуқларга эришган. Матншунослик бўйича юқори илмий қийматга эга бўлган докторлик диссертациясини ҳимоя қилган.
У Туркия ҳамкорлик ва координация агентлиги (ТИКА) Марказий Осиё ва Кавказ давлатлари бошқармаси бошлиғи сифатида Марказий Осиё, хусусан, Ўзбекистон маданияти, тарихи тадқиқи борасида катта тажрибага эга бўлган. Туркия Республикасининг Ўзбекистондаги Фавқулодда ва мухтор элчиси этиб тайинланганидан сўнг ўзбек тилини қисқа муддатда мукаммал ўзлаштиргани эса ўзбек халқига бўлган чексиз эҳтироми намунасидир.
Меҳмет Сурейя Эрнинг ташаббускорлиги натижасида университетнинг Туркия олий таълим муассасалари билан алоқалари ривожи янги босқичга кўтарилди, Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети Туркиянинг Анқара Ҳожи Байрам Вали университети, Истанбул Маданият университети, Мармара университети каби нуфузли таълим муассасалари билан ўзаро ҳамкорлик меморандумларини имзолади. Бугун ана шу ҳамкорлик натижасида икки давлат олий таълим муассасалари ўртасида илк бор халқаро қўшма магистрлик дастури йўлга қўйилди. Бу Ўзбекистон ва Туркия олий таълим тизимидаги ҳамкорликнинг янги саҳифаси сифатида тарихга кирди.
Савол: Баъзи емакхонлар таом етказиб беришни кечиктиргани учун буюртмадан ташқари қўшимча таом тақдим этар экан. Шу иш жоизми? Агар рекламада қўшимча бепул таом бериш эмас, балки етказиб берилган таомнинг пулини олмаслик айтилган бўлса, ҳукм қандай бўлади?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
1. Таомга буюртма бериш битими шариатдаги истисноъ, яъни буюртма асосида маълум маҳсулотни тайёрлаб бериш шартномасига тўғри келади. Агар саволдаги шарт фақат рекламада акс этиб, буюртма жараёнида алоҳида бундай шарт қўйилмаса, сотувчи тарафидан берилган бу ваъда жоиз ҳисобланади ва унга вафо қилиши керак бўлади.
Агар буюртма беришда етказиб бериш кечикиши сабабли қўшимча таом бериш шарти қўйилса, бу шартноманинг бир қисмига айланади. Битимдаги бундай шарт молиявий жарима саналади. Маҳсулот тайёрлаб бериш (истисноъ) битимида сотувчига нисбатан молиявий жарима қўллашга рухсат этилади.
Демак, қўшимча бепул таом бериш ваъда кўринишида бўлса ҳам, шартномада акс этган бўлса ҳам жоиз экан.
2. Етказиб бериш кечикса, буюртма қилинган таомнинг пулини олмаслик фақат рекламада акс этиб, буюртма жараёнида бундай шарт қўйилмаса, бу ҳам сотувчи тарафидан берилган ваъда бўлади ва жоиз ҳисобланади. Аммо буюртма бериш жараёнида юқоридаги шарт қўйилса, бу шартноманинг бир қисмига айланади. Шартномада эса буюртма суммасидан воз кечиш шартини қўйиш дуруст эмас.
Демак, буюртма қилинган таомнинг пулини олмаслик ваъда кўринишида бўлса жоиз, битимда шарт қилинса, жоиз эмас. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази