06 Апрел, 2025, 8 Шаввол, 1446
06 Апрел, 2025, 8 Шаввол, 1446
وَقَالُواْ لَن يَدۡخُلَ ٱلۡجَنَّةَ إِلَّا مَن كَانَ هُودًا أَوۡ نَصَٰرَىٰۗ تِلۡكَ أَمَانِيُّهُمۡۗ قُلۡ هَاتُواْ بُرۡهَٰنَكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ١١١
111. Улар: "Яҳудий ва насронийлардан бошқа ҳеч ким жаннатга кирмайди", дейишади. Бу уларнинг хом хаёлларидир. (Эй Муҳаммад): "Агар ростгўй бўлсанглар, ҳужжатингизни келтиринглар", денг.
Ислом дини эътиқод борасида ҳамма нарсани тасдиқлайверадиган, далил-ҳужжатларсиз ишонаверадиган хурофотчиларни ҳам, ҳис ортидаги барча нарсани инкор этадиган, фитрат овозига, ақл нидосига ва мўъжиза даъватига қулоқ солмайдиган моддапарастларни баравар рад этади. Ислом чин имонга, асл эътиқодга чақиради, лекин қатъий далил ёки ишончли ҳужжат бўлсагина. У бундан бошқасини рад этади ва хурофот деб ҳисоблайди. "Агар ростгўй бўлсанглар, ҳужжат келтиринглар" Исломнинг шиоридир. Ислом қалблардаги фитрат овозини бўғиб, бошлардаги ақл мантиғини тан олмай илоҳни инкор этган динсизларни ҳам, "илоҳ"ларининг саноғи бўлмаган, ҳатто қўй-сигирларга сиғинадиган, санаму тошларга ибодат этадиган бутпарастларни баравар қоралайди. Ислом шериксиз, туғмаган ва туғилмаган, ягона Илоҳга имон келтиришга чақиради.
بَلَىٰۚ مَنۡ أَسۡلَمَ وَجۡهَهُۥ لِلَّهِ وَهُوَ مُحۡسِنٞ فَلَهُۥٓ أَجۡرُهُۥ عِندَ رَبِّهِۦ وَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ١١٢
112. Шундай, ким юзини Аллоҳга буриб, яхшиликлар қилса, унинг мукофоти Парвардигори ҳузуридадир. Уларга хавф-хатар ҳам йўқ, ғамгин ҳам бўлишмайди.
Ҳақиқатан куфр ва ширкни тарк этиб, Аллоҳ таоло тарафига юзланган, Унинг амр-фармонларини бажарган, қайтарганларидан четланган, яхшиликлар ва солиҳ амаллар қилган саодатманд кишиларнинг дунё ва охиратдаги мукофотини Парвардигор тўкис қилиб беради. Қиёмат куни гуноҳкор ва осийлар ҳисоб-китоблари қандай бўлиши, дўзах ё жаннатга киришларини билолмай, даҳшат ичида сарсон ва ҳайрон бўлиб туришганида имонли кишиларга ҳеч қандай хавф-хатар бўлмайди, улар оқибатларини ўйлаб ғам-андуҳ ҳам чекишмайди.
Инсоннинг асли бир томчи ҳақир сувдан ва арзимас қора лой-балчиқдан иборат. Аллоҳ таоло унга Ўз руҳидан киритгандан кейингина у инсонга айланади, фаришталар сажда қиладиган даражада азиз-мукаррам ва шарафли жонзотга айланади, ер юзи халифаси мақомидаги олий мартабага мушарраф бўлади. Инсоннинг қадр-қиммати руҳ билан боғлиқдир. Унинг жасади, келишган қадди-қомати, чиройли ҳусни, мутаносиб тана аъзолари – ҳаммаси қурт-қумурсқага ем бўлиб, тупроқ билан қоришиб кетади. Демак, инсон қанча руҳоний бўлса, унинг қадр-қиммати шунча ошади. Инсон қанча имонли, диёнатли бўлса, Аллоҳга муҳаббати ва итоати қанчалик улуғ бўлса, шундагина у чин инсон бўлади, Аллоҳ таолонинг уни яратиш билан зиммасига юклаган шарафли вазифани кўнгилдагидек уддалаган бўлади. Аллоҳ таоло инсонни Ўзига ибодат қилиши, амр-фармонларини бажариши учунгина халқ қилган. Бунга даъват қилиш учун расулларини юборган, китоблар нозил қилган. Унинг ҳақ йўлини тутганлар, Унга ибодат қилганлар, амр-фармонларини бажариб, қайтарган ишларидан чекинганлар ҳидоят топишган. Охиратда ажр-мукофотларга (жаннатга) эришиш хушхабари билан муждаланишган. Аллоҳнинг буйруқларини инкор этган, расулларига итоатда бўлмаган, залолатга кетиб, куфр ва ширк йўлини танлаган кимсаларга эса охиратда аламли азоблар, дўзах қийноқлари борлиги хабари берилган.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Яхшилаб эътибор берилса, ғарбликлар ваъдасида туриш бобида биздан анча ўзиб кетишган. Улар келишилган вақтдан кеч қолишмайди. Бу исломий хулқ-атвор бўлишига қарамай, уларда бу сифатларни учратамиз. Аллоҳ таоло: «(Эй Муҳаммад!) Китобда Исмоил (қиссасини) ёд этинг! Дарҳақиқат, у ваъдасида содиқ турувчи Набий ва Расул эди»[1], дея Исмоил алайҳиссаломнинг ваъдасига вафо қиладиган пайғамбар эканликларини мақтайди.
Муфассирлар Исмоил алайҳиссалом ҳақларида бир воқеани келтирадилар: «Исмоил алайҳиссалом бир киши билан кўришадиган жойни белгилаб ваъдалашадилар. Исмоил алайҳиссалом келишилган жойга ўз вақтида етиб борадилар ва ўша куни кечаси билан ҳалиги одамни кутиб ўтирадилар. Эртаси куни у киши келади. Исмоил алайҳиссалом унга: “Мен сени кечадан бери кутиб ўтирибман, сен келгунингга қадар бу ердан бир қадам ҳам силжиганим йўқ!” – дейдилар».
Намознинг ҳам ўқилиши керак бўлган ўз вақти бор, тўғрими?! Агар чегараланган вақтидан бир неча дақиқа эртароқ ёки кечроқ ўқисангиз, бу учун савоб берилмайди. Нима учун биз ибодатларимизда диний асосларимизга риоя қилмаймиз, ваъдалашилган ишларимизга тўғри ёндашмаймиз. Машҳур адиб Алий Тантовий раҳимаҳуллоҳ айтганларидек, одамлар айтилган вақтдан кеч қолганларни ҳурмат қилишади, ўз вақтида келганларни эса жазолашади. Кеч қолиб келадиганлар етиб келишгандагина дастурхонга таом тортишади. Тадбирлар ҳам кечикканларнинг ташрифидан кейингина бошланади.
Шундай кеч қолиш ҳолати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан ҳам содир бўлгани ҳадисларда келади. Жумладан, Абдуллоҳ ибн Абул Ҳамсодан ривоят қилинади: “Мен Расулуллоҳ билан пайғамбар бўлишларидан аввал савдо қилган эдим, орамизда озгина олди-берди қолиб кетган эди. Мен Расулуллоҳга у нарсани келишилган жойга олиб бориб беришга ваъда қилган эдим, ёдимдан кўтарилибди. Орадан уч кун ўтгач эсимга тушиб қолди, дарҳол ўша жойга бордим, қарасам Расулуллоҳ ўша келишилган жойда эканлар. Кейин менга: “Ҳой йигит, мени қийнаб қўйдинг-ку, мен уч (кун)дан бери шу ерда турибман”, дедилар (Абу Довуд ривояти).
Эътибор берингки, саҳобий келишилган вақтдан бир неча дақиқа ҳам, қанчадир соат ҳам эмас, нақд уч кун кеч қолган. Бугунги кун мусулмонлари ҳам келишувга риоя қилсалар, белгиланган вақтга етиб келишга қаттиқ аҳамият берсалар эди, ўзларининг ҳам, бошқаларнинг ҳам оромини бузмаган бўлардилар. Ҳар кимнинг ўзига яраша иши, вазифаси бўлади. Сиз айтилган вақтингиздан кеч қолишингиз, келишган одамингизга нисбатан зулм бўлади. Бундай қилиш орқали уларнинг фойдаларини йўққа чиқарасиз, “аҳд”, “вафо” каби тушунчаларнинг қадрсизланишига сабаб бўласиз.
Ҳакимлардан бири айтади: “Бировга ваъда бериб, ишонтириб қўйма. Берадиган ваъдангни бажариш қўлингдан келмаса, яхшиси ваъда берма”.
Биз замонавий алоқа воситалари асрида яшаяпмиз. Келишган кишисини ёки дўстини кўчада тик оёқда куттириб қўйишга бирор узр йўқ. Агар ўша вақтда бошқа муҳим ишингиз чиқиб қолса, ваъдалашган кишингизга қўнғироқ қилиб вазиятни тушунтиришингиз мумкин, шундагина сизни узрли ҳисобласа бўлади.
Мусанно ибн Ҳориса Шайбоний айтадилар: “Ваъдамга хилоф қилганимдан кўра, қақраб ўлганим яхши”.
Шоир айтади:
Амалсиз, қуруқ сўз эрур бефойда,
Ёлғон берган ваъдангда яхшилик қайда...
Ҳассон Шамсий Пошонинг “Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Марям сураси, 55-оят.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 