24 Май, 2025, 26 Зулқаъда, 1446
24 Май, 2025, 26 Зулқаъда, 1446
وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَقُولُ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَبِٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَمَا هُم بِمُؤۡمِنِينَ٨
Лекин шундай одамлар ҳам борки, улар Аллоҳга ва қиёмат кунига ишонганларини айтишади, бироқ аслида бунга ишонишмайди. Булар асло мўмин (ишонувчи) саналмайди. Бу ояти карима Авс ва Хазраж қабиласи мунофиқлари ҳақида тушган. Ҳозирда ҳам бундай одамларни кўп учратиш мумкин. Айримларимиз "Бирорта ишим Аллоҳга маъқул келиб қолар" деймизу, Аллоҳни рози қилиш учун У буюрган амалларни, амрларни бажаришга шошилмаймиз. Гуноҳ нима, савоб нима – яхши ажратамизу аммо тарозунинг осийлик, гумроҳлик палласига юк босаверамиз. "Сен аввал қалбимга боқ, балки ўша намозхонларингдан менинг қалбим ўн чандон тозароқдир" деб сафсата сотамизу аммо Ислом фақат яхши хулқ, тоза виждондангина иборат бўлмаслигини тушунгимиз келмайди. Мусулмон бўлиш учун "мен ҳам мусулмонман" дейишнинг ўзи кифоя эмаслигини тан олмаймиз. Бир куни Яратганнинг ўзи инсоф бериб қолар, деган ўй билан руҳнинг ороми эмас, нафснинг хоҳиши йўлида, осийлик чангалзорларида кезамиз. Ҳазрати Усмон ибн Афон розияллоҳу анҳунинг "Жаҳаннам азобини билган ҳолда гуноҳ қилаверган кишидан ҳайратдаман" деган гапларини эсдан чиқарганмиз.
Мусулмонлик, мўминлик даъвосини қиламиз, аммо қалбларимиз ибодатдан кўра дунё васвасаларига, ҳаёт лаззатларига мойилроқ. Қанчалаб мусулмоннинг пешонаси сажда кўрмаган, Аллоҳни танимаган. Рамазон ойида мўмин бандалар ейиш-ичиш ва дунё лаззатларини тарк этиб, ибодат ва зикруллоҳни кўпайтираётганларини, масжидларда бўлаётган Қуръон тиловатию амру маъруф, наҳйи мункар, илм мажлисларини кўриб ҳам тош қалблари эримайди, жаҳолатдан қутула олмайди.
Кўпларимизнинг мусулмонлик даъвомиз бор. Аммо ҳалқумларимиз ҳалол-ҳаромни, бировнинг ҳаққини ажратмайдиган, ифлосликлардан парҳез қилмайдиган бўлиб қолган. Бозорларимизда тарози ва бошқа ўлчовларда уриб қолиш, молининг айбини беркитиб, ёмонини яхши деб сотиш, ёлғон қасам ичиш, хиёнат ва алдамчилик урфга кириб бўлган. Кишилар ўртасидаги муносабатларда товламачилик, қарз олиб қайтармаслик, рибохўрлик, порахўрлик, фирибгарлик тобора урчиб бораётгани ҳам бор гап. Дунёга муккамиздан кетиб, нафсимиз жиловини бутунлай қўйиб юборганмиз... Мўминлик даъвосини қилсак-да, аммо ахлоқ-одобимиз издан чиққан: ароқхўрлик, бангилик, фаҳш-бузуқликлар, зино, даюслик, мунофиқлик каби иллатлар ҳаётимизга тобора кириб келяпти. Фарзандларига тарбия бериши, уларни имон-эътиқод ва эзгуликка чорлаши керак бўлган катталарнинг ўзлари исломий тарбияга кўпроқ муҳтожлар. Хориждан беижозат ёпирилиб келаётган жирканч "маданият" йўлига тўсиқ қўйиш ўрнига ўзимизни унинг ифлос қучоғига отяпмиз... Мусулмонлик даъвосидамиз, бироқ ўтмишдан мерос қолган худобехабарлик, даҳрийлик қолдиқлари қалбимиз, дунёқарашимиздан батамом чиқиб кетгани йўқ. Қуръони карим огоҳлантираётганидай, бундайлар ўзини тузатмаса, чин мўмин бўла олмайди.
يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَمَا يَخۡدَعُونَ إِلَّآ أَنفُسَهُمۡ وَمَا يَشۡعُرُونَ٩
Мунофиқлар бу иккиюзламачиликлари билан Аллоҳни ва мўминларни боплаб алдадик, деб хомтама бўлишмасин. Улар фақат ўзларини алдашяпти, лекин буни сезишмайди. Қуръони карим бундай огоҳлантиради: "Ҳақиқатан мунофиқлар Аллоҳни алдамоқчи бўлишади, ҳолбуки Аллоҳ уларнинг ўзларини «алдаб» қўювчидир". (Нисо, 142). Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Дўзах аҳли беш тоифадир", дедилар ва улардан бирига: "тонг отса ҳам, кеч кирса ҳам сени аҳли оиланг ва молу дунёинг борасида алдамоқчи бўладиган кимса", деб таъриф бердилар. (Муслим ривояти). Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳудан қилинган яна бир ривоятда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Алдоқчи, миннатчи ва бахил жаннатга кирмайди", деганлар (Термизий ривояти). Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Мўмин содда, улуғ бўлади, фожир эса маккор, хор бўлади", деганлар" (Термизий, Абу Довуд ривояти).
فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٞ فَزَادَهُمُ ٱللَّهُ مَرَضٗاۖ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمُۢ بِمَا كَانُواْ يَكۡذِبُونَ١٠
Абул Олия бундай деганлар: "Оятдаги "маразун", яъни касаллик "шак, шубҳа" демакдир, ундан кейинги "фазадаҳумуллоҳу маразан" – Аллоҳ таоло уларнинг шак-шубҳаларини янада зиёда қилди, деган жумла қолганларга бир ибратдир". Касаллик икки хил: қалб касаллиги ва бадан касаллиги бўлади. Қалб касаллигига шубҳа ва гумон касалликлари, шаҳват ва залолат хасталиклари киради. Ушбу ояти каримада ана шу қалб касалликларидан шубҳа-гумон ва кибр ҳақида сўз бормоқда. Кофир ва мушрик кимсалар қалбларидаги шундай хасталиклари туфайли Аллоҳга ҳам, Унинг Пайғамбарига ҳам, у келтирган ҳақ динга ҳам ҳамиша шубҳа-гумон билан қарашар эди. Уларда олдин ҳам Исломга, унинг Пайғамбарига ва мўминларга нисбатан ширк, ҳасад, шубҳа ва кибр касалликлари бор эди. Ислом дини ёйилиб, равнақ топганидан кейин бу хасталиклари кучайганидан-кучайди, холос. Аллоҳ таоло уларнинг ана шу касаллик сабабли ёлғончилик қилишгани, ҳақиқатни ёлғонга чиқаришгани учун қиёматда қаттиқ азоблаши инкор этиб бўлмайдиган ҳақиқатдир.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ لَا تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ قَالُوٓاْ إِنَّمَا نَحۡنُ مُصۡلِحُونَ١١
Агар уларга Ер юзида фасод тарқатиб, одамлар орасига душманлик солманглар, бузғунчилик қилманглар, дейилса, улар: "Йўқ, бизлар бузғунчилик қилмаймиз, аслида ислоҳчилар, яъни тузатувчилармиз, фақат икки фирқа - мўминлар ва аҳли китоблар орасини ислоҳ қилувчилармиз", дейишади. Ибн Касир тафсирида зикр этилишича, Салмон Форсий розияллоҳу анҳунинг ривоятларига кўра, “бу оятда зикр этилганлар ўша пайтда ҳали келмаган экан”. Бундай тоифаларнинг кўплари Асри саодатдан кейин пайдо бўлиб, Ер юзида бузғунчилик ва фитналарни кўпайтириб юборишди, турли бузғунчилик ва макр-ҳийлалар билан кўплаб бегуноҳ мусулмонларнинг ҳалокатига сабаб бўлишди ҳамда бу қилмишлари билан Исломга тузалмас жароҳатлар ва зарарлар етказишди.
أَلَآ إِنَّهُمۡ هُمُ ٱلۡمُفۡسِدُونَ وَلَٰكِن لَّا يَشۡعُرُونَ١٢
Аллоҳ таоло мўминларни огоҳлантиряптики, фақат ана шу мунофиқлар бузғунчилар эканини яхши билиб олинглар, лекин улар ўзларининг бузғунчиликларини сезишмайди. Ер юзида бузғунчилик қилиб юриш, кишилар ўртасида фитна-фасод уруғларини сочиш, дин ниқоби остида бегуноҳ одамларга зулм қилиш, улар жони ва молига тажовуз этиш инсониятга қарши қаратилган энг мудҳиш жиноятлардир. Террор, бузғунчилик, зулм, урушлар, одамларнинг жабр-ситам кўришлари ва хўрланишларига сабаб бўлувчи бошқа барча тажовузкорликларни динимиз қоралаган. Аллоҳ таоло мўминларга тинчлик ва адолат ўрнатишни, одамлар орасини ислоҳ этишни, барчага бирдай яхшилик ва эзгулик қилишни буюрган, ҳар қандай зўравонлик ва бузғунчиликни тақиқлаган. Саид ибн Масруқ Мунзирдан ривоят қилади: “Даҳақлик кишилар Ибн Масъудникига келишди. Бошқалар уларнинг заиф, ранги синиққан бир аҳволда эканини кўриб ажабланишди. Шунда Ибн Масъуд шундай деди: “Дарҳақиқат, сизлар кофирни жисми соғлом, қалби хаста ҳолида кўрасиз. Мўминларга йўлиқар экансиз, уларнинг қалбини соғлом, жисмини эса заиф ҳолда кўрасиз. Аллоҳга қасам, жисмингиз қанчалар соғлом бўлмасин, қалбингиз хаста экан, Аллоҳ наздида сиз митти қўнғиздан ҳам ҳақирроқсиз”.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ ءَامِنُواْ كَمَآ ءَامَنَ ٱلنَّاسُ قَالُوٓاْ أَنُؤۡمِنُ كَمَآ ءَامَنَ ٱلسُّفَهَآءُۗ أَلَآ إِنَّهُمۡ هُمُ ٱلسُّفَهَآءُ وَلَٰكِن لَّا يَعۡلَمُونَ١٣
Булар мунофиқлар жамоаси эди, улар кибрлари ва калтабинликлари туфайли Исломни қабул қилишни ор билишарди. Ҳақиқатда абадий саодатни рад қилиб, фоний дунё роҳатини кўзлаш энг мудҳиш ақлсизликдир, нодонликдир. Барча замон ва маконларда бўлгани каби, ҳозирги пайтда ҳам кибрга бориб, дунё лаззатларидан маҳрум бўлмаслик учун Аллоҳга ва Унинг ҳақ Пайғамбарига имон келтиришни ор санаб юрган, ҳидоят йўлларида юришни истамаётган гумроҳлар йўқ дейсизми? Бундай мунофиқ кимсалар устларида ўзларини мусулмон қилиб кўрсатишса ҳам, аслида уларнинг дилида марази ва ғарази бўлгани учун Исломга ва мусулмонларга ҳамиша душманлик қилишади. Нафслари ва шайтон васвасасига учиб, Аллоҳ таолонинг ҳақ йўлидан чекиниб кетишади. Шайтонга мурид бўлганларнинг қулоқларига пайғамбарнинг даъват ва илтижолари асло асло кирмайди. Кўзлари Аллоҳ таоло ҳар қадамда кўрсатиб қўйган ибрат, мўъжизаларни кўрмайди. Ноқис ақллари Аллоҳ динининг, Аллоҳ шариатининг исбот талаб этмайдиган олий ҳақиқатларини илғаб олишга ярамайди. Улар бу дунёнинг журму исёнларига ғарқ бўлиб, охиратни эсдан чиқаришади. Арзимас мартаба ёки матоҳ дея раҳбарларига сажда қилишадию, аммо бутун оламларнинг Эгаси, замину коинотнинг ҳақиқий Хожаси, барча мавжудотларнинг Яратувчиси бўлмиш буюк Зотга ибодат қилишга, Унинг амр-фармонларини бажаришга эринишади, ор қилишади, бепарво бўлишади. Мунофиқликдан ортиқ нодонлик, бундан зиёд гумроҳлик, бундан-да осийлик борми?!
وَإِذَا لَقُواْ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ قَالُوٓاْ ءَامَنَّا وَإِذَا خَلَوۡاْ إِلَىٰ شَيَٰطِينِهِمۡ قَالُوٓاْ إِنَّا مَعَكُمۡ إِنَّمَا نَحۡنُ مُسۡتَهۡزِءُونَ١٤
Мунофиқлар шунчалик иккиюзламачилик қилишадики, мўминларга дуч келиб қолишса: "Бизлар ҳам сизданмиз, имон келтирганмиз" деб тилёғламалик қилишади. Ўзларининг шайтонлари (бошлиқлари) билан холи қолганда эса: "Биз уларни мўмин бўлдик, дея лақиллатиб, устларидан куляпмиз, холос", дея мақтанишади. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо бундай ривоят қилади: "Бу оят Абдуллоҳ ибн Убай ва унинг ҳамроҳлари хусусида бўлиб, бир куни улар кетишаётганида олдиларидан Расули акрамнинг саҳобаларидан бир гуруҳи чиқиб қолди. Шунда Абдуллоҳ ибн Убай ҳамроҳларига: "Ҳозир манави аҳмоқларга қандай муомала қилишимни кўрасизлар", деди ва бориб Абу Бакр Сиддиқнинг қўлидан тутди-да: "Эй Сиддиқ, Бани Тамим (қабиласи) улуғи, Ислом шайхи, ғорда Расулуллоҳ билан бирга бўлган киши, хуш келибсиз!" деди. Кейин Умар ибн Хаттобнинг қўлидан ушлаб: "Эй Бани Адий (қабиласи) улуғи, эй Форуқ, Аллоҳ динида жасоратли киши, Расулуллоҳга молию жонини бағишлаган киши, хуш келибсиз!" деди. Кейин ҳазрати Алининг қўлидан тутиб: "Эй Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам амакиларининг ўғли, куёвлари, Бани Ҳошимнинг Пайғамбардан кейинги улуғи, хуш келибсиз!" деди. Саҳобалар кетишганидан сўнг Абдуллоҳ ҳамроҳларига: "Нима қилганимни кўрдингизми? Агар сиз ҳам уларга дуч келиб қолсангиз, худди шундай қилинглар", деди. Ҳамроҳлари уни мақташди. Мусулмонлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига бориб, бу хабарни етказишди. Шунда Аллоҳ таоло ушбу оятни нозил қилди".
ٱللَّهُ يَسۡتَهۡزِئُ بِهِمۡ وَيَمُدُّهُمۡ فِي طُغۡيَٰنِهِمۡ يَعۡمَهُونَ١٥
Нодон ва гумроҳ имонсизлар қилмишлари билан динни ва мўминларни масхара қилишга беҳуда уринмасинлар, Аллоҳ уларнинг ўзларини масхара қилиб қўяди. Уларнинг залолат ва куфр йўлларида адашиб-улоқиб юришларига муҳлат бериб қўйганининг ўзи энг катта масхарадир. Қиёмат куни келганида улар нақадар оғир йўқотиш қилганларини англаб, дод-вой солишади, аммо унда бари кеч бўлади, тавбалар, надоматлар эшиги тақа-тақ ёпилган бўлади. Бу дунёда мусулмонлар устидан кулиб ёки Ислом дини муқаддасотларини масхара қилиб юрганларни Аллоҳ таоло шу дунёнинг ўзидаёқ қаттиқ жазолаб қўйганига ҳамма гувоҳ бўляпти, уларни охиратда кутиб турган оғир жазолар ҳақида гапирмай қўяқолайлик, уларга бериладиган азобларга бирор махлуқ дош бера олмайди.
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ٱشۡتَرَوُاْ ٱلضَّلَٰلَةَ بِٱلۡهُدَىٰ فَمَا رَبِحَت تِّجَٰرَتُهُمۡ وَمَا كَانُواْ مُهۡتَدِينَ١٦
Мунофиқлар иккиюзламачи кимсалар бўлиб, мусулмонлар орасида юрганда мусулмон бўлиб олишади, кофирларга қўшилишса, кофирга айланишади. Улар шу тариқа мусулмонларни эрмак қилмоқчи бўлишади, аслида Аллоҳ таоло уларнинг ўзларини эрмак қилиб қўйганидан бехабарлар. Ҳақиқий гумроҳлар, зиёнга учраганлар уларнинг ўзларидир. Мунофиқлар хусусида Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломнинг бир неча ҳадиси шарифлари бор. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Мунофиқнинг белгиси учтадир: гапирса ёлғон сўзлайди, ваъда берса бажармайди, омонатга хиёнат қилади", деганлар (Бухорий ривояти); Ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Сарвари олам алайҳиссалом: "Кимда ушбу тўрт нарса бўлса, у тўла мунофиқдир, бордию биттаси бўлса, уни ташламагунича нифоқ кўринишлари унда бўлиб туради: омонатга хиёнат қилиш; ёлғон гапириш; ваъдага субутсизлик ва тортишувда фожирлик қилиш", деганлар (Бухорий ривояти).
Аллоҳ таолонинг инсон зотига кўрсатган чексиз марҳаматларидан бири шубҳасиз сув неъматидир. Заминдаги бирор тирик жон сувдан беҳожат бўлолмайди. Ушбу ҳаётдаги барча нарса сув билан тирикдир. Лекин Яратувчи бу улуғ неъматини махсус бир сув билан хослади. Унга фазл ва баракот ато этди. Мусулмонлар курраи заминнинг турли нуқталаридан ушбу хос неъматдан баҳраманд бўлиш учун келадилар. У ҳам бўлса замзам сувидир. Хўш, замзам суви ўзи нима ва унинг қандай мўъжизакор хусусиятлари бор?
Замзам суви
Замзам суви бу - замзам қудуғидан чиқадиган сувдир. Бу қудуқ Маккаи мукаррамадаги Ҳарам ҳудудида жойлашган. Бу сув барча мусулмонлар наздида муқаддас сув ҳисобланади. Зеро, Аллоҳ таоло уни ўзига хос мў'жизавий хусусиятлар билан бошқа сувлардан афзал қилган. Дини Ислом таълимотларига кўра, замзам булоғини Аллоҳ таоло Исмоил алайҳиссалом ва унинг онаси учун чиқариб берган.
Замзам қудуғи Маккий Ҳарам ҳудуди ўз ичига олган муҳим тарихий унсурлардан бири ҳисобланади. У ер сатҳидаги энг машҳур булоқ бўлиб, мусулмонлар қалбида ўзига хос руҳий ўрни бор. Айниқса, ҳожилар ва умра зиёратчилари учун бу сувнинг аҳамияти катта. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: "Ер юзидаги энг яхши сув замзам сувидир. У тўйимли таом ва касалликдан шифодир" (Табароний ривояти, ал-Мўъжам ал-Кабир, саҳиҳ ҳадис).
Жобир разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда эса бундай марҳамат қилинади: "Замзам суви нима ниятда ичилган бўлса, ўша ниятнинг рўёбга чиқишига сабаб бўлади" (Имом Аҳмад, ибн Можа ва бошқалар ривояти).
Замзам сувининг номлари
Замзам сувининг кўп номлари бўлиб, қуйида уларнинг баъзиларини зикр қиламиз:
1. "Замзам" ва "Зумазим". Бу сўз "замма-язимму-зумуман" феълидан олинган бўлиб, бирор идишга сув лим-лим тўлиб ёнларидан оқиб тушганда ишлатилади. Замзам булоғининг суви кўп ва баракали бўлганлиги учун шундай номланган. Бошқа бир ривоятда келишича, замзам булоғи отилиб чиққан пайтда Ҳожар онамиз унга қараб "зам-зам!" яъни "кўпай ва зиёда бўл!", деган эканлар. Яна бир қавлга кўра эса замзамнинг бундай номланиши Жаброил алайиссаломнинг замзамасидан яъни, фариштанинг мазкур булоқ устида чиқарган товуши ва каломи туфайлидир. Бошқа бир фикрга кўра, мазкур булоқ илк маротаба отилиб чиққан вақтда ўзидан махсус товуш чиқариб шарқираб турган, шу сабабли замзам деб номланган. Зеро, замзама сўзи шовқин бермоқ, муттасил товуш чиқармоқ маъносини англатади. Замзама сўзининг яна бир маъноси бирор нарсанинг ёйилиб кетган четларини тўплаш, тарқалиб кетмаслиги учун жамлаш маъносини англатади.
2. "Барака" ва "Муборака". Барака сўзи ўсиш, зиёда бўлиш, кўп яхшилик ва саодат маъноларини англатади. Зеро, уларнинг бари замзамда мавжуддир.
3. "Барра". Бу сўз яхшилик, эзгулик ва вафо маъноларини англатувчи "биррун" сўзидан олинган. Чунки Аллоҳ таоло бу сув билан Исмоил алайҳиссаломга яхшилик қилган. Яна бир қавлда эса айтиладики, чунки у аброрлар, яъни яхшилар учун оқиб чиққан, фожирлардан эса тийилган.
4. "Бушро". Бушро сўзи луғатда яхшилик ва хурсандчилик хабари, мужда маъносини англатади. Замзамнинг бундай ном билан аталишига сабаб ўзи ва ўғлининг ҳаётини сақлаб қолиш учун жон ҳолатда сув қидираётган пайтда Ҳожар онамиз учун хушхабар бўлганлигидандир. Зеро, Ҳожар онамиз Сафо ва Марво орасида сув излаб умидлари узилай деган пайтда Аллоҳ таоло томонидан инъом қилинган замзамни кўриб қолгач, бениҳоя хурсанд бўлиб кетадилар ва "менга хушхабар бўлсин, ахир бу сув-ку!", деб юборадилар.
5. "Мактума" (яширилган). Журҳум қабиласидан сўнг замзам булоғи ерга кўмилиб, беркилиб кетганлиги учун шундай аталган эди. Сўнгра Абдул Муттолиб уни қайта очган.
6. "Ҳарамийя". Замзам қудуғи Аллоҳ таолонинг Ҳарами ичкарисида бўлганлиги туфайли унга "Ҳарамийя", яъни Ҳарам булоғи деган ном берилди.
7. "Ракзату Жибрийл" (Жаброилнинг қанот қоқиши), "ҳазмату Жибрийл" (Жаброил пайдо қилган қуйилик, чуқирча), "ватъату Жибрийл" (Жаброилнинг оёқ босиши). Замзам сувининг бундай номлар билан номланишига сабаб унинг Жаброил фаришта ўз қаноти билан ерга уриши ёхуд оёғи билан ерга тепиши натижасида пайдо бўлиб, ердан отилиб чиққанлигидир.
8. "Солима" (соғлом ва саломатли сув). Замзамнинг бу исм билан номланишига сабаб унда саломатлик ва офият борлигидандир.
9. "Сиқоятул ҳож" (Ҳожиларга сув бериш). Замзам суви ҳожиларни сув билан таъминлайди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожиларни замзам суви билан таъминлаш ишини Аббос розияллоҳу анҳу ва оиласига топширдилар.
10. "Саййида". Чунки замзам суви бошқа барча сувларнинг саййиди, энг афзали, энг шарафлиси ва энг қадри баланди ҳисобланади.
11. "Шаббўатул 'иёл" (камбағалларни тўйдирувчи) шунингдек, "шабъа" (тўқлик, тўйимлилик). Жоҳилият даврида замзам булоғи шу ном билан ҳам номланарди. Сабаби, у чанқаганни чанқоғини қондирарди, камбағалларнинг қорнини тўйдирарди.
12. "Шаробул аброр" (яхшиларнинг шароби). Сабаби ҳамма яхшилар ва солиҳ кишилар замзам сувидан ичишга ҳарис бўладилар.
13. "Шифау суқмин" (касалликлар шифоси). Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилдилар: "Замзам ер юзидаги энг яхши сувдир. Унда очиққанлар учун таом, касалликлар учун шифо бордир" (Табароний {11167, 11/98}, Ҳайсамий {3/286}, Ибн Ҳиббон саҳиҳ деганлар). Унда Аллоҳ таолонинг изни билан барча касалликларга даво бордир. Ким шифо ниятида ичса, Аллоҳнинг иродаси билан, албатта, тузалиб кетади.
14. "София" (соф). Замзам барча зарарли нарсалардан пок ва соф бўлган сувдир.
15. "Тоҳира" (пок). Замзам барча айбу нуқсонлардан пок, ичувчи киши учун фойдали сувдир. Бундан ташқари, замзам ҳурмати баландлиги учун ифлос нарсаларга истеъмол қилинмайди.
16. "Тоййиба" (хуш, ширин, мазали). Замзам сувининг бу ном билан номланиши сабаб, ичган киши лаззатланади, уни ҳамма яхши кўради.
17. "Зоҳира" (зоҳир, очиқ-ойдин). Замзам сувининг манфаати доим зоҳир бўлиб, кўриниб туради.
18. "Офият". Замзам суви уни ичган инсон учун офият ва шифодир. Аллоҳ таоло мутахассис табиблар ҳам даволай олмаган қанча-қанча касалликлардан замзам туфайли шифо берган.
19. "Ғиёс" (ёрдам, қутулиш). Чунки у Ҳожар онамиз ва у кишининг фарзанди Исмоил алайҳиссалом учун ёрдам, қаттиқ қийинчиликдан сўнг қутулиш манбаи эди.
20. "Кофия" (кифоя қилувчи). Замзам суви уни ичаётган кишининг барча ҳожатларига кифоя қилувчидир.
21. "Ла тунзофу вала тузамму" (йўқ бўлмайди ва камаймайди). Замзам сувидан қанча кўп ичилмасин камаймайди ҳам, тугаб ҳам қолмайди.
22. "Маъсарату Аббос" (Аббоснинг улуғ мероси). Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожиларга замзам сувини ичиришдек шарафли вазифани Аббос розияллоҳу анҳу ва унинг оиласи учун ажратиб берадилар. Бу эса Аббос розияллоҳу анҳу ва унинг оиласи учун улуғликда тенгсиз бўлган мерос эди.
23. "Муъниса" (дўст, дилдош). Замзам сувидан ичган мўмин унга ўрганиб, ўзида унга нисбатан доимий майл ҳис қилади ва уни яхши кўриб қолади. Мудом замзам сувидан ичгиси келаверади.
24. "Маймуна" (баракали). Замзам суви ҳар тамонлама баракалидир.
25. "Нофиъа" (фойдали). Замзам суви санаб тугатиб бўлмайдиган манфаатларга эга эканлиги туфайли шундай номланган.
Замзам сувининг фойдалари
Замзам суви ўзининг маънавий фойдаларидан ташқари саломатлик учун кўплаб фойдали хусусиятларга эгадир. Уларнинг баъзиларини қуйида зикр қиламиз:
1. Эрта қаришнинг олдини олади.
2. Жисмнинг ҳимоя тизимини (иммунитет) кучайтиради.
3. Овқат ҳазм қилишга ёрдам беради.
4. Саратонга қарши самарали воситалардан бири ҳисобланади.
5. Жисм учун фойдали бўлган озуқа моддаларини қонга сўрилиш жараёнини кучайтиради.
6. Жисмга куч-қувват бахш этади. Айниқса, ҳожилар ҳаж мавсимида бундай куч-қувват ва энергия манбаига муҳтож бўладилар.
7. Кўплаб касалликлардан тузалишга ёрдам беради. Жумладан, кўриш қобилиятининг пасайиши, қизамиқ, юрак-қон томир касалликлари, қон босими, қон айланиши касалликлари ва бошқа бир қатор хасталиклардан тузалишда самарали ёрдам беради.
8. Шунингдек, замзам суви қандли диабет касалига чалинганлар, буйрак хасталари учун ҳам шифодир. Шу билан бирга суяк ва бўғин касалликлари, ошқозон-ичак касалликлари, ҳазмдаги муаммолар, йўғон ичак муаммолари, қабзият ва яна бир қанча касалликларни даволашда самарали восита ҳисобланади.
Замзам сувини бошқа сувларга аралаштириш ҳақида
Агар замзам сувидан бошқа оддий сувларга аралаштирилса мазкур оддий сув унга қўшилган аралашма миқдорича баракот ва фазилат касб этади. Қанча кўп аралаштирилса, шунчалик баракоти ортади. Камроқ аралаштирилган бўлса ҳам мазкур сув замзам қўшилмаган сувдан афзалроқ ва баракотлироқ бўлади. Зеро, замзам аралаштирилган сувдан ичган кимса замзам сувининг маълум миқдорини ичган ҳисобланади. Шу туфайли, унинг файзидан бонасиб бўлади.
Имом Косоний (раҳимаҳуллоҳ) айтадилар: "Агар бир кимса замзам сувидан иборат бўлган бирор сувни ичмайман деб қасам ичган бўлса ва ўша (замзамдан иборат бўлган) сувга бошқа сувлардан жуда кўп миқдорда қуйилиб, натижада замзам суви ўзига қуйилган кўп миқдордаги сувга аралашиб, бошқа сув унинг устидан ғолиб келса ва шундан сўнг, мазкур сувдан ичса, қасамини бузган ҳисобланади" ("Бадоиъу-с-санои'": 3/63;).
Юқоридаги матнда айтилмоқчи бўлаётган нарса шуки, замзам сувини ичмайман деб қасам ичган киши ўзига жуда кўп оддий сув аралаштирилиши натижасида оддий сувга аралашиб кетган замзам сувидан ичса, қасамига риоя қилмаган ва замзамдан ичиб қўйган ҳисобланар экан. Бу эса оддий сувга аралаштирилган замзам буткул йўқолиб кетмаслигини англатади. Балки, у аралашган сувига баракот киргазади.
Шу маънода, замзам аралаштирилган сувга "замзам" дейилса ҳам у ҳукман замзам мақомида бўлади. Унда замзамнинг баракоти ва фазилати мавжуд бўлади. Оддий сувлардан ортиқ бўлади. Унга ҳар қанча кўп сув қуйилса ҳам барибир, ичида замзам мавжуд бўлади. Аммо фазилатда мусаффо замзамчалик бўлмайди.
Саҳобаи киромлар нафақат замзам, балки Набий алайҳиссалом таҳорат қилган сувлардан ҳам табаррукланганлар. Узоқдан келган кишилар уйларига қайтишда У зотнинг (алайҳиссалом) таҳоратдан қолган сувларини ўзлари билан олиб кетиб, уни кўп миқдордаги сувларга қўшиб кўпайтирганликлари ривоят қилинади.
Бу ҳам бўлса, табаррук нарса бошқа оддий (тоҳир ва пок) нарсага аралаштирилганда, аралаштирилган оддий нарса ҳам баракот ва фазилат касб этишига далолат қилади.
Ривоят қилинишича, Набий алайҳиссалом Макканинг ҳокимига одам юбориб, ундан Мадинага замзам сувидан жўнатишни талаб қилар эканлар. Бундан мақсад, Мадиналиклар ҳам замзамдан юқорида айтилганидек, оддий сувларга аралаштириб, кўпайтириш орқали баҳраманд бўлишлари учун экан.
Абдуллоҳ Камолов
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа