30 Май, 2025, 3 Зулҳижжа, 1446
30 Май, 2025, 3 Зулҳижжа, 1446
Сўнгги вақтларда ижтимоий тармоқларда қатор сайёҳлик фирмалари томонидан муқаддас Умра зиёратини ташкил қилиш бўйича турли рекламалар кўпайиб бормоқда. Шунингдек, айрим эълон қилинаётган “буюртма” мақолаларда Дин ишлари бўйича қўмита ва Ўзбекистон мусулмонлари идораси шаънига турлича туҳматлар ёғдирилмоқда. Жумладан, Фейсбук ижтимоий тармоғи фойдаланувчилари томонидан асоссиз ва аҳолини чалғитиш учун қолдирилаётган маълумотлар юзасидан Дин ишлари бўйича қўмита қуйидагиларни маълум қилади:
Умра ва ҳаж тадбирлари диний ибодат бўлиб, юртимиз мусулмонларининг диний нуқтаи назардан ушбу зиёратларини ташкил этиш, бошқариш ва амалларни ҳанафийлик мазҳаби асосида мукаммал адо этиш бўйича ягона ваколатли ва масъул ташкилот Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳисобланади.
Эслатма: Ҳаж зиёрати Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита ва Саудия Арабистони Подшоҳлигининг Ҳаж ва умра вазирлиги ўртасида ҳар йили имзоланадиган шартнома асосида амалга оширилади.
Умра зиёрати Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ҳар йилги Ҳаж ва умра тадбирларини ташкил этиш ва ўтказиш масалалари бўйича жамоатчилик кенгашини ташкил этиш тўғрисида»ги 2006 йил 28 августдаги ПФ-3793-сонли Фармони билан ташкил қилинган Жамоатчилик кенгаши билан келишган ҳолда Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва унинг Саудия Арабистонидаги ҳамкор ташкилоти ўртасида имзоланадиган шартномага мувофиқ амалга оширилади.
Шуни алоҳида қайд этиш керакки, Дин ишлари бўйича қўмита ёки Ўзбекистон мусулмонлари идораси Умра ва ҳаж тадбирларидан иқтисодий манфаат кўрмайди.
Маълумки, Давлатимиз Раҳбарининг ташаббуслари билан Дин ишлари бўйича қўмита томонидан Умра тадбирлари йил давомида квотасиз амалга оширилиши белгиланиб, 2018 йил 28 октябрдан бошлаб ҳафтасига 3 та рейс, 2019 йилнинг 1 апрель кунидан эътиборан ҳафтасига 7 та рейс асосида Умра сафарига фуқароларимизни мунтазам юбориш бошланди. Натижада ушбу қисқа муддат ичида 28 мингга яқин юртдошларимиз Умра сафарида бўлиб қайтдилар.
Таъкидлаш лозимки, Саудия Арабистони ҳукумати томонидан Ҳаж ва умра тадбирларини ташкил этиш соҳасида фирибгарлик, виза, ҳужжатларни қалбакилаштириш ва бошқа шу каби иқтисодий ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, ушбу соҳада шаффофликни таъминлаш ва зиёратчиларга қулай шарт-шароитларни яратиш мақсадида 2019 йилнинг сентябрь ойидан умра соҳасида Ягона электрон платформа ишлаб чиқилди ва жорий этилди.
Ушбу янги тизимни амалда жорий этилиши ҳам умра визасини тақдим этишда баъзи кечикишларга олиб келди. Шунга қарамасдан, Жамоатчилик кенгаши томонидан амалга оширилган саъй-ҳаракатлар натижасида 2019 йилнинг 14 ноябрь кунидан бошлаб ҳар куни фуқароларимизнинг “Тошкент-Жидда-Тошкент” йўналишида Умра сафарлари ташкил этилаётганлигини маълум қиламиз.
Шу билан бирга, ижтимоий тармоқларда кенг муҳокама қилинаётган умра визасини Ўзбекистон Республикаси фуқароси учун хорижда расмийлаштириш тартиби бўйича шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш керакки, хорижнинг исталган давлатларида белгиланган тартибда расмий рўйхатдан ўтган ҳолда “резидент” сифатида яшовчи Ўзбекистон Республикаси фуқароси ушбу мамлакатдаги Саудия консуллик хизматига мурожаат қилиб умра визасини расмийлаштириши мумкин. Мазкур тартиб-қоида Саудия ҳукумати томонидан жорий этилган бўлиб, Умра сафарига борувчи ҳар қандай фуқаро ўзи яшаб турган мамлакатидаги Саудия консуллик хизматидан виза расмийлаштириши белгиланган.
Масалан, индонезиялик зиёратчи Туркияда жойлашган консуллик хизматидан умра визасини расмийлаштириши учун Туркияда муқим яшаётгани ҳақидаги ҳужжатни Саудия консуллик хизматига тақдим этиши зарур. Акс ҳолда, ушбу умра визасини Индонезиядаги Саудия консуллик идораларидан расмийлаштириши лозим бўлади.
Умра тадбири юртдошларимиз учун муқаддас ибодат ҳисобланади. Аммо охирги йилларда умра тадбирини ташкил этиш мақсадида диний зиёратларни ташкил этишга ваколати ва диний соҳага алоқаси бўлмаган “ўртакашлар” ушбу амалиёт билан шуғуллана бошлаган. Сабаби, ушбу фаолият сезиларли молиявий инвестицияни талаб этмайди, бу соҳа рекламага муҳтож эмас ва мунтазам даромад манбаини ташкил этади. Шунинг учун ҳам айримлар гўёки халқимиз учун хизмат қилиш даъвосида ўз манфаатини ўйлаб, Дин ишлари бўйича қўмита ва Ўзбекистон мусулмонлари идорасига “монополия”да айблаб тош отмоқда...
Ўйлаймизки, Ўзбекистон Республикасида диний ибодат ва амалларни амалга оширишда ваколатли мутасадди ва масъулларни изоҳлаб ўтишга зарурат йўқ!
Унутманг! Юртимиздан учинчи давлатлар орқали умра визасини расмийлаштириб, Саудия Арабистони Подшоҳлигига юбораётган айрим турфирмалар Саудия Арабистони виза низомига зид равишда иш тутмоқдалар. Ушбу салбий ҳолатлар Саудия Арабистони Ҳаж ва умра вазирлиги томонидан расмий қайд этилмоқда. Бу каби саёҳат дастурларида тиббий хизмат, ҳуқуқий ҳимоя таъминланмаган ва диний амалларни тўлақонли бажарилишида нуқсонлар мавжуд.
Шунингдек, баъзи маҳаллий турагентлар ва тижоратчилар томонидан Ўзбекистон фуқароларига Саудиянинг туризм визаларини қалбакилаштириш ҳолатлари ҳам кўпайиб кетганлиги тўғрисида расмий нота олинди. Ҳозирги кунда 49 та давлат фуқаролари учун жорий этилган Саудия Арабистонининг туризм визаси Ўзбекистон фуқароларига тақдим этилиши назарда тутилмаган. Бироқ, жорий йилнинг октябрь ойида айрим “ўртакаш шоввозлар” Саудия онлайн тизимида юртимиз фуқаролари учун электрон туризм визасини Қозоғистон фуқароси номидан расмийлаштириб, кейинчалик техник воситалар орқали уни қалбакилаштириб, фирибгарлик йўли билан Саудия Арабистонига бир нечта гуруҳларни Умра зиёратига юборган. Натижада, Саудия чегара хизмати томонидан 400 дан ошиқ Ўзбекистон фуқаролари депортация қилинди.
Шуни афсус билан қайд этиш керакки, баъзи “тижоратчиларнинг” пул кетидан қувиши натижасида фуқароларимиз учун муқаддас ҳисобланган Ҳаж ва умра ибодатларини ташкил этишда ҳам фирибгарлик ҳолатлари аниқланди ҳамда бир нечта шахслар устидан шикоят аризалари кўриб чиқилмоқда.
Доно халқимиздан муборак ибодатларни бажаришда Ўзбекистон ҳукумати яратиб бераётган имкониятлардан фойдаланиб, муқаддас Ислом динимиз талаблари асосида Умра зиёратини адо этишларини сўраймиз. Бу ибодатларни ташкил этишга киришган, ўзини халқпарвар қилиб кўрсатаётган манфаатдор шахсларнинг тегирмонига сув қуйиб, халқимиз орасида турли тушунмовчиликларни келиб чиқишига шерик бўлиб қолмайлик.
Мақсадимиз – ватандошларимизнинг умра ибодатини эсон-омон, хавфсиз ва мукаммал бажартириб, оила аъзолари, яқинларига топшириш.
Бу мамлакатимиздаги юртдошларимизга бўлган ғамхўрликнинг намунасидир. Шундай экан, Байтуллоҳ зиёратига ҳам сабр билан етишсак, “Аллоҳ сабр қилувчилар билан биргадир” деган муборак калимага муносиб иш қилсак, албатта, сабримизга Яратганнинг ўзи чиройли мукофот билан жавоб беради.
Шу ўринда фуқароларимизнинг диний эътиқодларини ўйин қилаётган айрим шоввоз “блогер”ларга холисона насиҳат. Илтимос, диний ибодат масаласида халқимизни чалғитманг ҳамда давлат органлари ва масъул идораларни асоссиз айблашдан тийилинг. Умра ибодатини ташкил этиш масаласида ҳукумат ва мутасадди идораларни асоссиз айблаб, муборак ибодатни саёҳат ва тижоратга айлантираётган, ўз чўнтагини қаппайтириш илинжида, фуқароларимизнинг ишончига кириб, улардан моддий манфаат орттириш мақсадида юрганларга хизмат қилувчи бўлиб қолманг!
Ҳурматли юртдошлар, унутмангки, биз ибодатларингиз мукаммал, сафарингиз хавфсиз ва хотиржам бўлиши тарафдоримиз. Ўз навбатида, турли буюртма ва шахсий манфаат ортидан қувиб ёзилган ҳар қандай хабарларга эътибор бермаслигингизни сўраб қоламиз!
Дин ишлари бўйича қўмита
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Аллоҳ таолога беадад ҳамду санолар
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруду салавотлар бўлсин
Қурбонлик луғатда “яқинлашмоқ”, “яқин бўлмоқ” маъноларини билдириб, истилоҳда бу сўз Аллоҳга қурбат ҳосил қилиш мақсадида жонлиқ сўйишни англатади.
Қурбонлик Ислом динининг вожиб бўлган улуғ амалларидан биридир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: “Парвардигорингиз учунгина намоз ўқинг ва қурбонлик қилинг” (Кавсар сураси, 2-оят).
Севикли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам қурбон ҳайити куни эрта билан ўзлари қурбонлик қилардилар ва бошқаларни ҳам курбонлик қилишга тарғиб этардилар. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Имконияти бўла туриб, қурбонлик қилмаган кимса намозгоҳимизга яқинлашмасин”, деганлар (Имом Аҳмад, Ибн Можа ривояти). Бошқа бир ҳадисда эса: “Ҳар ким қурбонлик қилишга қодир бўлса-ю, қурбонлик қилмаса, вафотидан кейин мажусийлар ёки насронийлар қаторида тирилади”, дедилар.
Қурбонлик тарихига бир назар
Қурбонлик ҳижрий иккинчи йил вожиб бўлган бўлсада, лекин унинг тарихи анча узоқларга – Иброҳим алайҳиссалом замонларига бориб тақалади ва у зотдан бизга қолган амаллардандир. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қурбонлик қилинглар! Албатта, у отамиз Иброҳим алайҳиссаломнинг суннатларидир”, деганлар (Имом Абу Довуд ривояти).
Қурбонлик қилишдан мақсад нима?
Қурбонлик қилишдан мақсад банда ўзининг Аллоҳ амрига итоатини, тақвосини намоён этишдир. Аллоҳ таоло банда сўйган ҳайвоннинг гўштига ҳам, қонига ҳам муҳтож эмас: «Аллоҳга (қурбонлик) гўштлари ҳам, қонлари ҳам етиб бормас. Лекин у Зотга сизлардан тақво етар. Аллоҳ сизларни ҳидоят қилгани сабабли – У зотни улуғлашларингиз учун – уларни сизларга бўйсундириб қўйди. Эзгу иш қилувчиларга хушхабар беринг!» (Ҳаж сураси, 37-оят).
Шунингдек, қурбонлик қилиш Аллоҳ таолонинг амрини адо этишга банданинг тайёр эканини кўрсатади ва тўғри йўлга ҳидоят қилгани учун Аллоҳ таолога шукр этиш бўлади.
Аллоҳга ҳар қанча шукр қилсак, шунча оз. Холис Аллоҳнинг Ўзи учун ибодат қилиб, намоз ўқиш, фақат Аллоҳнинг йўлида жонлиқ сўйиб, бева-бечораларни тўйғазиш шукрнинг бир кўринишидир.
Қолаверса, бу амални бажаришда Аллоҳ таолонинг буюклиги ва динининг улуғлиги зоҳир бўлади.
Қурбонлик кимларга вожиб?
Қурбонлик зиммага вожиб бўлиши учун 4 нарса топилиши шарт.
Қурбонлик қилинадиган ҳайвонлар
Қурбонлик қуйидаги ҳайвонлардан бирини сўйиш билан адо топади:
Қўй (қўй дейилганда эчки ҳам тушунилади), қорамол ва туядир. Ушбу ҳайвонлардан бошқа ҳайвонлар қурбонлик ўрнига ўтмайди.
Қўйда ёлғиз бир киши, қорамол ва туяда эса бир кишидан етти кишигача шерик бўлиб адо қилишлари мумкин. Қўй олти ойлик ва ундан катта бўлиши шарт. Қорамол икки ёш ва ундан катта бўлиши шарт, туя беш ёш ва ундан катта бўлиши шарт.
Шу билан бирга, қурбонликка сўйиладиган ҳайвон семиз, йўғон ва ёши катта бўлиши афзал саналади. Қурбонликка ярамайдиган айби ёки нуқсони бор ҳайвонларни сўйишдан эҳтиёт бўлиш лозим.
Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизнинг ичимизда туриб: “Тўрт нафар ҳайвон қурбонликка ярамайди: кўзи кўрлиги билиниб турган (айбли) ҳайвон, касали зоҳир касал ҳайвон, чўлоқлиги зоҳир чўлоқ ва ўрнидан тура олмайдиган ўта озғин ҳайвон”, дедилар» (Имом Термизий ривояти).
Курбонлик қилинадиган ҳайвон айбдан холи бўлиши лозим. Қурбонлик қилинадиган ҳайвоннинг қулоғи, ёки думи, ёки кўзининг бир қисмидан кўпроғи йўқ бўлса, қурбонликка сўйиш жоиз эмас.
Касал, чўлоқ ва озғин ҳайвонлар сўядиган жойга ўз оёғи билан юриб бора олмаса, қурбонликка сўйиш жоиз эмас.
Қурбонлик қилиш вақти
Қурбонликнинг қийматини садақа қилиш мумкинми?
Қурбонлик талаб этилган жонлиқлардан бирини сўйиш орқали адо этилади. Жонлиқни сўймай, жонлиқни ёки унинг миқдорига тенг маблағни бериш қурбонлик ҳисобланмайди. Балки садақа ҳисобланади. Алоуддин Косоний раҳматуллоҳи алайҳ бундай дейди: “Бир киши қурбонлик кунларида қўйнинг ўзини ёки қийматини садақа қилса, қурбонлик ўрнига ўтмайди. Чунки қурбонликнинг вожиблиги қон оқизишга боғлиқдир” (Бадоеъус саноеъ).
Қурбонлик одоблари
Қурбонлик қилиш вожиб бўлган киши қуйидаги одобларга риоя қилиши лозим:
Аввало – Қурбонлик қилувчи шахс нияти тўғри, амалини холис Аллоҳ таоло учун қилган бўлиши лозимдир. Бошқалар “кўрсин” ёки “эшитсин”, деган ниятдан йироқ бўлади.
Иккинчи одоб – қурбонлик қилувчи соч, соқолига ва баданига ҳеч нарса теккизмаслиги.
Қурбонлик қилишни ирода қилган киши зулҳижжа ойининг биринчи кунидан бошлаб, то ҳайит куни қурбонликни бажаргунга қадар соч-сақолини олмайди ва баданининг бошқа жойларига ҳам тиғ теккизмаслиги мустаҳабдир.
Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачон сизлардан бирортангиз қурбонлик қилишни ирода қилса, сочига ва терисига ҳеч нарса теккизмасин”, дедилар (Имом Муслим ривояти).
Учинчи одоб – қурбонлик қилишда айб ва нуқсони бор ҳайвонни қурбонлик қилишдан сақланиш.
Тўртинчи одоб – қурбонликни ўз қўли билан қилиш. Қурбонлик қилувчи ўз қўли билан сўйиши мустаҳабдир. Аммо ўзи сўйишни билмаса ёки бошқа сабабларга кўра ўзи сўймасдан, бошқага сўйдиришнинг зарари йўқ.
Бешинчи одоб – қурбонликнинг вақтини риоя қилиш.
Олтинчи одоб — сўйиш одобларига риоя қилиш.
Ҳайвонларни сўйишнинг ўзига хос одоблари, мустаҳаблари бордир. Туяни тик турган ҳолида олдинги чап оёғини боғлаб, бўйнининг пастидан, кўкраги тамондан сўйиш, қорамол ва қўйларни эса чап томони билан ётқизиб, томоғининг тагидан сўйиш, пичоқнинг ўткир бўлиши, уни сўйиладиган ҳайвоннинг олдида ўткирламаслик, бошқа ҳайвоннинг кўз олдида сўймаслик шулар жумласидандир.
Аллоҳ таоло қилаётган ҳар бир амалимиз қаторида ушбу қурбонликларимизни ҳам Ўзининг ризолиги учун қилинган ибодатлар қаторида қабул айласин!
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа