Саудия Арабистонининг «Swift News» веб-сайтида «Ўзбекистон шаҳарлари тарихи.. Ислом цивилизацияси гувоҳи» сарлавҳали мақола эълон қилинди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА мухбири.
«Ўзбекистон улкан сайёҳлик салоҳияти, қадимий тарихий обидалари, гўзал табиати ва ажойиб маданий хилма-хиллиги билан ажралиб туради, – дейилади мақолада. – Бу эса Ўзбекистонни бутун дунёдан келган сайёҳлар учун ўзига хос ва машҳур сайёҳлик масканига айлантирди».
Нашрда Ўзбекистондаги туризм ҳар бир сайёҳни Самарқанд, Тошкент, Бухоро ва Хоразм каби буюк аллома ва мутафаккирлар билан боғланган ва машҳур бўлган тарихий маконларга олиб бориши маълум қилинган. «Ушбу шаҳарларда Ибн Сино, Ал-Хоразмий, Ал-Бухорий, Ат-Термизий, Беруний ва бошқа кўзга кўринган алломалар вояга етган. Бу шаҳарлар илм-фан ва маданият маёқларини ташкил қилган. Шунингдек, мазкур шаҳарлар ўзининг илмий марказлари ва мактаблари билан машҳур бўлиб, уларда меъморчилик, амалий санъат ва ҳунармандчилик ривожланган, жаҳон цивилизацияси тамаддунига улкан ҳисса қўшган», – қайд этади муаллиф.
Мақолада таъкидланганидек, Самарқанд ўзининг муҳташам мақбаралари билан тарих нафасини ҳис қиладиган шаҳардир. «Ушбу қадим кентда қадимий обидалар, мадраса ва миноралар жуда кўп. Регистон - афсонавий Самарқанд майдони Марказий Осиёдаги асосий меъморий мажмуалардан биридир», - дейилади нашрда.
Swift News»да Бухоро шаҳри тарихи ҳақидаги муҳим маълумотлар ўқувчилар эътиборига ҳавола қилинган. «Бухорода 140 дан ортиқ қадимий меъморчилик ёдгорликлари мавжуд. Минора Калон шаҳарнинг рамзи бўлиб, у 1127 йилда қурилган, – дея таъкидланади манбада. – Ушбу минорани, «Арк» қалъаси ва бошқа кўплаб ёдгорликларни кўрган ҳар бир сайёҳ хотирасида узоқ вақт сақланиб қолади».
Мақолада Хоразм Буюк ипак йўли давридаги шаҳар бўлиб, у очиқ музей сифатида кенг шуҳрат қозонгани қайд этилган. Хивадаги «Ичан-қалъа мажмуаси»нинг аксарият меъморий ёдгорликлари XVIII аср охири ва ХIХ асрнинг биринчи ярмида бунёд этилган. «Аммо, ушбу тарихий мажмуа ҳудудида олиб борилган қазишмаларда қадимги қатламлар аниқланган. Улар эрамиздан аввалги асрларга тўғри келади. «Ичан-қалъа» 2100 метр узунликдаги қалин девор билан ўралган бўлиб, унинг бир нечта дарвозалари бор. Ҳозирги Ўзбекистон заминидаги қадимий обидалар эса «Жаҳон цивилизацияси қадриятлари» рўйхатига киритилган»,- деб қайд этади электрон нашр.
Саудия ОАВда эълон қилинган мазкур мақолада, шунингдек, Ўзбекистон пойтахти Тошкент шаҳри Марказий Осиёдаги энг йирик шаҳарлардан бири сифатида эътироф этилган.
«Тошкент «Шарқ юлдузи» ва «Тинчлик элчиси» номи билан ҳам машҳурдир. Бу номлар шаҳарнинг моҳиятини ҳайратланарли тарзда акс эттиради. Марказий Осиёнинг ҳеч бир шаҳри Ўзбекистон пойтахти каби олимлар томонидан чуқур ўрганилмаган. Бундан атиги ўн йил муқаддам ушбу шаҳар ҳудудида 39 та археологик ёдгорлик маълум бўлган бўлса, бугунги кунда 240 дан ортиқ ёдгорликлар топилди», – деб ёзади «Swift News».
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
Cавол: Қурбонлик қилмоқчи бўлган одам 10 кунгача тирноқ, соч ва соқолини олмасин, деган гапнинг шариатимизда ҳукми қандай?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Шариатимизда Зулҳижжа ойи киргандан бошлаб токи қурбонлик қилгунча киши соч ва тирноқларини олмаслиги шарт қилинмаган. Балки бу – ихтиёрий бўлган мубоҳ ишдир.
Мана шу ўн кунда бошқа кунларда бажарадиган баъзи одатий амалларимизни бажармасликка тарғиб қиладиган кишилар, ўз гапларини ушбу ҳадис билан қувватлайдилар. Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар:
“Қачон Зулҳижжанинг аввалги ўн куни бошланса ва бирортангиз қурбонлик қилмоқчи бўлса, соч ва соқолига тегмасин (олмасин)”, бошқа ривоятда “Соч ва тирноқ олмасин”, яна бошқа бир ривоятда эса “Ким Зулҳижжанинг ҳилолини кўрса ва қурбонлик қилмоқчи бўлса сочи ва тирноғини олмасин” (Имом Муслим ривояти).
Бу мавзуда улуғ Ҳанафий олим Имом Абу Жаъфар Таҳовий раҳимаҳуллоҳ бундай дейдилар:
“Баъзи аҳли илмлар бу ҳадис (ҳукми)га юрадилар. Уни маҳкам тутиб, (амал қилиш учун) асос қилиб олишади. Бошқа уламолар эса ўзгача йўл тутадилар ва бундай дейдилар: “Зулҳижжанинг аввалги ўн кунида қурбонлик қилишни ният қилган ва ният қилмаганлар учун соч ва тирноқларини олишда ҳеч қандай зарар (гуноҳ) йўқ”. Улар бу тўғрисида “Ҳаж китоби”да келтирган ҳадисимизни ҳужжат қиладилар: Оиша розияллоҳу анҳо айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Ҳадий (қурбонлик учун аталган ҳайвон)ларига қурбонлик белгиларини боғлар эдим. У зот қурбонликларини (Макка шаҳрига) жўнатар ва биз билан (Мадина шаҳрида) ҳалол (яъни, эҳромсиз) турардилар. Эҳромли киши эҳтиёт бўлиши керак бўлган нарсалар (соч ва тирноқ олиш, жинсий алоқа ва ҳаказолар)дан сақланмас эдилар. Одамлар ҳаждан қайтгунча шу ҳолат давом этарди”.
Бу ҳадисда аввалги ҳадисда ман қилинган ишларнинг мубоҳ эканига далил бор. Оиша онамиз розияллоҳу анҳо айтган ҳадиснинг бизга етиб келиш йўли Умму Салама онамиз розияллоҳу анҳоникидан яхшироқ. Чунки Оиша онамизнинг ҳадиси бизга “Мутавотир” ҳолда етиб келган.
Умму Салама онамиздан ривоят қилинган ҳадиснинг бизга етиб келиши эса ундай эмас, балки Имом Моликдан ривоят қилинган ҳадиснинг иснодига таъна етган. Бу ҳадис Пайғамбаримизга етиб бормайди, Умму Саламада тўхтайди, деганлар” (“Шарҳи маъонил осор”)
Имом Таҳовий бу мавзуни ҳадислар билан шарҳлаб бўлгач, масалага бошқа томондан ёндашиб айтадиларки, эҳром – кишига аввал ҳалол бўлган кўп нарсаларни ман қилади. Шуларнинг ичида энг қаттиқ ман қилингани жинсий алоқа бўлиб, у эҳромни бузади. Энди, эҳромда бўлмаган киши қурбонлик қилмоқчи бўлса, у жинсий алоқадан ман қилинмайди. Ундан ман қилинмагандан кейин ўз-ўзидан ундан пастроқ даражадаги иш (соч, тирноқ олиш)лардан ман қилинмайди. Мана шу – Имом Абу Ҳанифа, Абу Юсуф ва Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳимнинг сўзидир.
Муҳаққиқ аллома Мулла Алий Қорий раҳимаҳуллоҳ бу масалада бундай дейдилар: «Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Бу иш – мубоҳ бўлиб, (соч, тирноқни олиш) макруҳ ҳам эмас, (уларни олмаслик) мустаҳаб ҳам эмас”» (“Мирқотул Мафотиҳ”).
Демак, қурбонлик қилмоқчи бўлган шахс модомики эҳромда эмас экан соч-соқолини, тирноғини олишида ҳеч қандай гуноҳ йўқ, балки бу – ихтиёрий бир амалдир. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази