20 Октябр, 2025, 28 Рабиъус сони, 1447
20 Октябр, 2025, 28 Рабиъус сони, 1447
Инсон дунёда саодатли ҳаёт кичириши учун Аллоҳ таоло ер юзини яшашга қулай қилиб яратди. Унда турли хил ўт ўлан, тоғ-тошларни, денгиз-дарёларни, ҳайвонот оламларини ва яна кўплаб неъматларини яратиб, барчасини бани башарга бўйсундириб қўйди. Биз Роббимиз берган бу неъматларни санаш билан саноғини тугата олмаймиз. Инсон фақатгина Аллоҳ таъоло берган барча неъматларни эътироф этиб, у неъматлар учун шукр қилса, Аллоҳга ҳақиқий бандаликни бажо келтирсагина, шокир бандалар сафидан жой олади. Ҳар бир инсон Аллоҳ таоло берган неъматлари учун шукр қилиши керак. Ношукрлик куфрони неъматдир. Мўмин-мусулмонликка зиддир. Шукр қилиш билан бирга солиҳ амалларни кўпроқ қилишга, ота-онага, қариндош-уруғларга, қўни-қўшниларга яхшилик қилиб, Аллоҳнинг розилигини ахтаришга ҳаракат қилиш мўминга хос гўзал хислатлардандир.
Аллоҳ таоло: “Агар шукр қилиб, иймонли бўлсангизлар, Аллоҳ сизларни нега азобласин?! Ахир Аллоҳ (бандаларининг тоат-ибодатларига савоб ато этиш билан) шукр қилувчи ва билувчи бўлган зот-ку?!” (Нисо, 147 оят) Бу муборак оят орқали Аллоҳ таоло шукр иймонга боғлиқ фазилат эканлигини маълум қилади.
Пайғамбаримиз Муҳаммад солаллоҳу алайҳи васаллам барча гўзал амалларни ўзларида мужассам этган зот эдилар. Шукр қилишда ҳам у зотга етадиган бирор бир киши топилмаслигига шубҳа йўқ. Сабаби, Аллоҳ таолога дуолари ижобат бўладиган киши бўла туриб, У зотдан кўп мол дунё беришини сўрамаган эдилар. Балки, Аллоҳ берган ризққа қаноат қилиб яшаганлар. Очликдан қоринларига тош боғлаб юрганларини биламиз. Шукрнинг фазилатларидан яна бири шуки, инсон шукр қилса ризқи яна зиёдалашади. Бу ҳақида Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳу: “Неъмат шукрга боғлангандир, шукр зиёдаликка боғлангандир. Шукр кесилмагунча, зиёдалик кесилмайди”, деганлар.
Шукр қилувчи кишида меҳр-мурувват, инсоф-диёнат, қаноат, сабр каби ахлоқлар мавжуд бўлади. Бу ахлоқлар эса инсонни дунё ва охират саодатига бошлайди.
Шайх Зулфиқор Аҳмад Нақшбандий ҳафизаҳуллоҳ: “Ҳар бир инсон ўз ҳолига, ҳаётига, қисматига, тақдирига рози бўлишни, шукр қилишни ўрганиши керак. Чунки, бу ҳаётни унга Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло раво кўрди ва шундай бўлишини ирода қилди. Шунинг ўзи катта марҳамат, шунинг ўзи катта бир неъмат. Шукр қилсак Аллоҳ бундан ҳам зиёда қилиши мумкин. Аммо ношкурлик қиладиган бўлсак, бошқа ҳаётларга ҳавас қиладиган бўлсак, ўзимиздаги боридан ҳам маҳрум бўлиб қолишимиз мумкин”, деганлар.
Инсон кўп гуноҳларга ношкурлиги сабабидан қўл уриб, турли жиноий кўчаларга кириб қолади. Натижада Аллоҳнинг ғазабига учраб, охират ҳисоб-китобини унутади. Оз муддатли бу умрни залолатда ўтказмасдан, фақат яхшилик қилиб, элга нафи тегадиган киши дунёда хотиржам, охиратда саодатли ҳаёт кечиради.
Зоир Остонов
Бухоро вилояти “Ҳазрат Билол” жоме масжиди имом-хатиби
Ислом динида ўзгаларнинг мол-мулкини ноҳақ ўзлаштиришлик қатиъян тақиқланади. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат этади: “Бир-бирларингизнинг молларингизни ботил йўл билан еманг. Билиб туриб одамларнинг молларидан бир қисмини ейишингиз учун ҳокимларга гуноҳкорона ташламанг” [1] (Бақара сураси, 188-оят).
Имом Қуртубий раҳимаҳуллоҳ: “Оятдаги “ботил йўл билан емаслик”ка ҳаромнинг барча турлари: қимор, алдамчилик, ҳаром нарсаларни сотиб мол топишлик, ҳаром касбларни қилиб мол топишлик ва бошқалар киради” деганлар[2].
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам ўзгаларнинг бойлигига ва мол-мулкига тажовуз қилишликдан кўп бора қайтарганлар. Ҳусусан ўзларининг муборак ҳадисларидан бирида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Албатта, сизларга молингиз ва қонингиз ҳаромдир”[3].
Мусулмон давлатида яшаётган мусулмон бўлмаган аҳолининг мол-мулкини муҳофаза этишлик ўша давлатнинг зиммасидаги мажбуриятлардан ҳисобланади. Бу масала бўйича барча мусулмонлар ўртасида якдилликка эришилган. Имом Абу Убайд ал-Қосим ибн Саллом, Ибн Занжавайх, Ибн Саъад ва Абу Юсуф розияллоҳу анҳум Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Арабистон ярим ороли жанубидаги Нажрон шаҳри насронийлари билан тузилган битимни келтириб ўтадилар:
“Албатта, Нажронийлар ва уларнинг иттифоқдошлари Аллоҳнинг ҳимояси ва Унинг Расули соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳомийлиги остидадирлар. Уларнинг мол-мулки, жони, яшаш ерлари ва динлари муҳофаза этилади; бу ҳозир мавжуд бўлган ва мавжуд бўлмаганларни; ҳамда уларнинг оила аъзолари, буюмлари ва ўзлари эгалик қилиб турган барча озми ёки кўпми мол-мулкларини ҳам ўз ичига олади[4].
Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Абу Убайда розияллоҳу анҳу га ва Сурия мамлакати ҳокимига ёзган ҳатида қуйидагиларни келтириб ўтади: “Ўзингиз раҳбарлик қилаётган мусулмонларни мусулмон бўлмаган фуқароларга нисбатан жабр-зулм, озор етказишдан ва уларнинг бойликларини ноҳақ талон-тарош қилишдан қайтаринг”[5].
Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳу айтадилар: “Мусулмон бўлмаган аҳоли солиқ[6]ни тўлар экан энди уларнинг моли ҳам ва жони ҳам бизнинг молимиз ва жонимиз каби бўлмоқлиги лозим”[7].
Чиндан ҳам мусулмон бўлмаганларнинг ҳаёти, мол-мулки ва ор-номуси Ислом динида юксак қадрланади ва мусулмон мамлакатларида мусулмонлар қай тарзда муҳофаза қилинса бошқа дин вакиллари ҳудди шундай муҳофаза этилади. Мусулмонлар ғайридинларга тегишли бўлган чўчқа гўшти ва шароб (вино)ларига зарар етказишлари тақиқланади, агарда шу ишни содир этсалар бу қилмишлари учун жарима тўлашликка мажбур бўладилар.
Ҳанафий мазҳабининг фиқҳ илмига оид машҳур манбаларидан ҳисобланган “Ал-Дурр ал-мухтор”да: “Агар мусулмон насроний динига эътиқод қилувчининг вино ёки чўчқа гўштига зарар етказса етказилган зарар миқдорида унинг ҳаққини адо этиши лозим”[8]лиги баён этилган.
Ислом динида ўғрилик тақиқланган ва бу жиноят учун қатъий жазо белгиланган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам даврларида қурайш қабиласидан бир аёл киши ўғрилик қилгани учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам у аёлга нисбатан жазо қўллашликка буюрдилар. Шунда одамлар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб ўғрилик қилган аёлнинг жазосини енгиллатишликларини илтимос қиладилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга жавобан дедилар: “Агар қизим Фотима ушбу (ўғрилик) жиноятини содир қилганида унга ҳам нисбатан ҳудди шу жазони қўллашга буюрган бўлардим”[9].
Имом Яҳё ибн Шараф ал-Нававий раҳимаҳуллоҳ бундай ёзади: “Мусулмон бўлмаган аҳолининг, зиммийларнинг (Ислом давлати ҳудудида яшагани учун жон, мол-мулклари давлат ҳимоясига олинган ва бунинг евазига ҳар йили жизя (маҳсус солиқ) тўлаб турадиган аҳли китоблар) ва муртаднинг бойлиги мусулмоннинг бойлиги каби бўлади”[10].
Имом Ибн Қудама ал-Ҳанбалий: “Мусулмонга тегишли бўлган мол-мулк ўғирланганда қандай жазо қўлланилса, ҳудди шунингдек мусулмон бўлмаганнинг мол-мулк ўғирланганда ҳам ҳудди шундай жазо қўлланилмоғи лозим” деганлар[11].
Ибн Ҳазм: “Мусулмон бўлмаганнинг мол-мулкларини ўғирлаган мусулмонга нисбатан жазо қўлланилишида ҳеч қандай қарши фикр (қарама-қаршилик)лар мавжуд эмас” деган фикрни билдирадилар[12].
Ибн Рушд ҳам юқоридаги каби фикрларни келтириб ўтган[13].
Дарҳақиқат, Ислом ҳуқуқига кўра мусулмон ва мусулмон бўлмаганларнинг мол-мулки бирдек ҳимоя қилинади ҳамда уларнинг мол-мулкларининг ўғирланиши ёки унга зарар етказлишига ҳам бирдек жазо қўлланилади.
“The Fatwa on Terrorism and Suicide Bombings” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси
[1] Шайҳ Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Қуръони карим ва ўзбек тилидаги маънолари таржимаси. – Т.: «Hilol-Nashr» 2015. 29-б.
[2] Шайҳ Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф, Тафсири Ҳилол, I:173.
[3] Имом Буҳорий, Саҳиҳ: Китаб ал-Ҳажж, 2:620 §1654.
[4] Абу Юсуф, ал-Хараж, 78-б, Абу Убайд ал-Қосим ибн Саллом, Китаб ал-амвал, 244-245-б, §503, Ибн Саъад, Табоқат ал-кубра, 1:288, 358, ибн Занжавайх, Китаб ал-амвал, 449-450-б, §732, Аҳмад Балозурий, Футуҳ ал-булдон, 90-б.
[5] Абу Юсуф, ал-Ҳараж, 152-б.
[6] Солиқ мусулмон мамлакатларида мусулмон бўлмаган аҳолидан ҳарбий ҳизмат ўрнига ундирилган.
[7] Ибн Қудама, ал-Муғний, 9:181, ал-Зайлаий, Насб ал-рай, 3:381.
[8] Ҳаскафий, ал-Дурр ал-мухтар, 2:223, Шомий, Радд ал-муҳтар, 3:273.
[9] Имом Буҳорий, Саҳиҳ: Китаб ал-анбиё, 3:1282 §3288, Муслим, Саҳиҳ, 3:1315 §1688.
[10] Яҳё ал-Нававий, Шарҳ Саҳиҳ Муслим, 12:7.
[11] Ибн Қудама ал-Мақдисий, ал-Муғний, 9:112.
[12] Ибн Ҳазм, ал-Муҳалла, 10:351.
[13] Ибн Рушд, Бидоят ал-мужтаҳид, 2:299.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа