Ҳазрати Имом масжидида жума намозига бир муаззин йигит азон чақиради. Бағоят ширали овозда, қалбга яқин оҳангда, тинглаганда жонингиз ором олгандек бўласиз. Ҳар сафар жума куни ўша йигитнинг азон чақиришини кутиб ўтирар экансиз, дафъатан хаёлингизга кечагина шу азонни тинглаб ўтирмаганмидик, деб ўй келиб қоласиз ва ҳушёр тортасиз. Ё тавба, вақт шунчалик тез ўтяптими?..
Дарҳақиқат, вақт югурик, умр ўткинчи...
Кечагина баҳорнинг бўйидан сармаст бўлиб юрган эдик. Бугун эса совуқдан дилдираб турибмиз.
Аммо меҳрибон Парвардигоримиз ҳар бир фаслни ҳам бандаларига қулайликлар даври қилиб яратганки, буни билган билади, билмаган лаллайиб ўтиб кетади. Тунларнинг узайиши, кўп вақтлардан бери бажаришни ният қилиб аммо фурсатини топа олмай юрган ишларимизнинг айни замони эмасми. Оила жам бўлиб мириқиб суҳбатлашади, дўсту қадрдонларни йўқлайсиз, талабалар учун дарсга ғайрат қилади, мутолаа завқи, илмий ишлар, баҳсу мунозаралар...
Қишнинг узун тунлари айни шу ишларни бажаришга Раббимиз ато этган қулайликдир.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ана шунга диққатимизни қаратиш ниятида “Қиш – мўминнинг баҳоридир”, деб марҳамат қилганлар (Имом Аҳмад ривояти) ва ана шу фасл мусулмоннинг ҳаётида қанчалик катта аҳамият касб этишига ишорат қилганлар.
Ҳадисдан англаймизки, баҳор келганда табиат қандай нафас олса, ҳар тарафга чечаклар ҳиди тарқалиб, олам анвойи гўзалликларга бурканса, мўминнинг қалбида ҳам қишнинг узун тунларида худди шундай ўзгаришлар юз беради – турфа гўзалликлари ила баҳор киради. Мўмин ушбу фаслда: маънавий оламида ҳамда инсоний муносабатларида баҳор ҳаётини яшайди, гўёки янгидан тирилади. Ушбу баракотли тунларни ишлари унумли бўлишига бир восита қилади.
Фахри коинотимиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиснинг давомида икки хусусиятни тушунтириб, бу фаслни қандай ўтказиш кераклиги хусусида мўминларга тавсия берганлар: “Қишнинг кундузлари қисқарганда, мўмин рўза тутади; кечалари узайганда тунлари ибодат қилади” (Суютий, “ал-Жомеус-сағир”, I, 718; Байҳақий “Сиям”, I, 115).
Уламоларимиз ушбу ҳадис шарҳида бундай деганлар:
“Мўмин бу фаслда тоат-ибодат боғларида кезади, ибодат майдонларида жавлон уради. қалби амал боғчаларида сайр қилади. Ибодатларга янада ғайратли бўлади. Унинг шавқи шу қадар бўладики, на рўза уни ҳолдан тойдира олади на уйқусиз тунларда мудроқ босади... яъни кечанинг узунлиги уйқуга тўйиб олиб, таҳажжуд ва зикрга тиниққан ҳолда туришига шароит яратади. Шу ҳисобда, ҳам танасининг эҳтиёжини қондиради ҳамда ибодатни вақтида бажаради”.
Демак, қиш мўминнинг баҳори эканини белгиловчи биринчи омил кундузи рўза тутишга қулай эканидир. Бу вақтда рўза тутган киши ҳеч қандай қийинчилик кўрмайди. Пайғамбар алайҳиссалом бошқа бир ҳадиси шарифда: “Қишда рўза тутмоқ, салқин бир ғаниматдир”, дея бу рўзанинг қулайлиги ва баракотини тушунтирганлар (Имом Термизий, Имом Аҳмад ривояти).
Аёнки, рўза нафс тарбиясига йўналтирилган муҳим ибодат. Пайғамбар алайҳиссалом фарз бўлган рўзадан ташқари, нафл рўзаларга ҳам ташвиқ этишининг сабаби мўминнинг маънавий юксалишига ундамоқдир. Зотан, кун узоғи ибодатда (рўзадор) бўлган одам ҳам Раббини ўзига яқин ҳис қилади ҳамда унинг инсонлар билан муносабати гўзал бўлади. Янада аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак, маънан озиқланган инсон Раббисига янада итоаткор, инсонларга нисбатан янада шафқатли ва марҳаматли бўлади. Бу, албатта, мўминнинг кўнгил дунёсини ва ижтимоий ҳаётини баҳорга айлантиради.
Иккинчи омили эса кечалари ибодатга қоим бўлиш пайғамбарлар суннати ва солиҳлар амалидир. Ояти каримада мадҳ этилганидек, “Улар тонг саҳарларда истиғфор айтар эдилар (Ваз-зориёт, 18).
ЎМИ матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Савол: Довуд алайҳиссалом рўзаси ҳақида тушунча берсангиз, уни жума куни ҳам тутса бўладими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Довуд алайҳиссалом рўзаси ҳақида Имом Бухорий раҳимаҳуллоҳ қуйидаги ҳадисни ривоят қилганлар:
Абул Аббос Маккий айтади: “Мен Абдуллоҳ ибн Амр ибн Осс розияллоҳу таоло анҳумонинг шундай деганини эшитдим: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: “Сен доимо рўза тутар ва кечалари ибодат қилар экансан?” – дедилар. Мен: “Ҳа”, дедим.
У зот алайҳиссалом: “Агар сен шундай қилсанг, кўзинг заифлашиб, нафсинг толиқади. Ким йил бўйи рўза тутса, рўза тутмабди. Ҳар ойда уч кун рўза тутиш – йил бўйи рўза тутиш кабидир”, дедилар.
“Мен бундан ҳам кўпроғига қодирман”, дедим.
У зот алайҳиссалом: “Унда Довуд алайҳиссаломнинг рўзасини тут, у киши бир кун рўза тутар ва бир кун оғзи очиқ бўлар ҳамда душманга йўлиққанда қочмас эди”, дедилар.
Кимдир мазкур ҳадисга амал қилиб, Довуд алайҳиссалом рўзасини тутаётганда унинг рўзаси жума кунига тўғри келиб қолса, ҳеч кароҳиятсиз жоиз бўлади.
Кишининг нафл рўза тутишга одатланган кунлари ёки Ашуро куни каби фазилатли рўзалар жума, шанба ёки якшанба кунларидан бирига тўғри келиб қолса, шу куни рўза тутиши дуруст бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.