04 Май, 2025, 6 Зулқаъда, 1446
04 Май, 2025, 6 Зулқаъда, 1446
Миср Вақфлар ва Ислом ишлари вазири доктор Муҳаммад Мухтор Жума Қуръони карим учун ўзларининг ширин ва таъсирли тиловатлари билан Ислом оламини бойитган Мисрнинг буюк қорилари шарафига ўтказилиб келинаётган навбатдаги 30-халқаро Қуръони карим мусобақасини ўтказиш санасини 2023 йил 2 декабрда бўлишини тасдиқлади.
Миср Вақфлар ва Ислом ишлари вазири бўйича ушбу 30- халқаро Қуръони Карим мусобақасига Қуръони каримга бўлган хизматларини эътиборга олган ҳолда Шайх Маҳмуд Aли Aл-Банно раҳимаҳуллоҳ номини беришга қарор қилди.
Мусобақа қуйидаги йўналишларда ўтказилади:
1. Қуръони каримни тажвид қоидаси асосида тафсири билан ёдлаш, унда имом-хатиблар Қуръон илмлари устозлари ва уларнинг ёрдамчилари бўлмаслиги, иштирокчининг ёши 35 дан ошмаслиги;
2. Араб тилида сўзлашмайдиган давлатлар вакиллари учун Қуръони каримни тажвид қоидаси асосида тўлиқ ёддан ўқиб бериш, унда иштирокчини ёши 30 ёшдан ошмаслиги;
3-йўналиш (ёшлар учун): Қуръони каримни тўлиқ ёддан билиш, луғавий маъноларини тушуниш ва Юсуф алайҳиссалом сурасидаги оятлар маъноларини изоҳли таржима қилиш, унда иштирокчини ёши 12 ёшдан ошмаслиги;
4. Қуръони каримни тўлиқ ёддан тиловат қилиб бериш билан бирга Каломуллоҳ маъноларининг таржимаси ва Қуръон илмларини тадбиқ этиш қоидаларини билиши. Бу йўналишда имом-хатиблар, Қуръон илмлари устозлари ва мударрисларига ҳам қатнашишга рухсат этилади. Иштирокчининг ёши 40 ёшдан ошмаслиги шарт қилинади.
5. Имконияти чекланганлар иштирокида Қуръони каримнинг умумий маъно ва мақсадларини тушунган ҳолда ёддан ўқиб бериш. Унда иштирокчини ёши 30 ёшдан ошмаслиги шарт қилинади.
6. Оилавий Қуръони каримни ёд олган ҳофизлар оиласи иштирокида Қуръони каримнинг умумий маъно ва мақсадларини тушунган ҳолда тўлиқ ёддан ўқиб бериш, агар ҳифзни ўзлаштирган оила аъзолари сони уч нафардан кам бўлса, оила илгари биринчи ўринни эгаллаб, ғолиб бўлмаган бўлиши лозим.
Мусобақанинг барча йўналишлари ҳар икки жинс вакиллари учун ҳам очиқ экани таъкидланиб, иштирокчи илгари бирорта ҳам танлов бўлимида ўтган йили биринчи ёки иккинчи ўринни қўлга киритмаган бўлса, мусобақада иштирок этади.
Маълумот учун, Шайх Маҳмуд Aли Aл-Банна 1926 йил 17-декабрда Мануфия вилоятидаги Шибинул-Кум маркази Шабробос қишлоғида туғилган. У Қуръони каримни қишлоқ мактабида ўқиб юрган кезларида 11 ёшида ёд олган. Кейин у Aҳмадий масжидида шариат илмларини ўрганиш учун Танта шаҳрига кўчиб ўтди ва у ерда имом Иброҳим ибн Салом ал-Маликий қўлида таҳсил олди.
Шайх Aл-Банно 1945-йилда Қоҳирага кўчиб ўтиб, таниқли Қуръон ҳофизи сифатида шуҳрат қозонди, мақомот илмларини ўрганди, 1948 йил декабрида радиога таклиф қилиниб, “Ҳуд” сурасини эфирга ўқиб берди. Сўнг бир неча йил у Мисрдаги энг машҳур қорилардан бирига айланди.
Шайх Маҳмуд Aл-Банно ҳаётининг сўнги йилларида 1984 йил “Қуръон қорилари ва устозлари уюшмаси”га асос солинишида ҳам муҳим роль ўйнади. У ўша даврда Миср ҳукуматининг раҳбари бўлиб турган Анвар Садатнинг олдига шу масалани кўтариб кирди. Анвар Садат Шайх Маҳмудни қаттиқ эҳтиром қилар, у билан дўстона суҳбатлашарди. У бу таклифни дарҳол қабул қилди. Шайх Маҳмуд ушбу уюшмага раҳбар этиб тайинланди.
Шайх Маҳмуд Али Ал-Банно 1405/зулқаъда/03 ҳижрий, 20/07/1985 милодий санада шанба куни вафот этди. У кишининг жанозаси “Имом Ҳусайн” масжидида ўқилди. Жанозада васиятга мувофиқ, шайх Мутавалли Шаъровий имом бўлди. Шайх Маҳмуд ўзининг васиятига кўра, киндик қони тўкилган қишлоғи Шабробосдаги ўзи қурдирган масжид ёнидаги мақбарасига дафн қилинди.
Интернет материаллари асосида
Ўзбекистон мусулмонлари идораси ходими
И.Аҳмедов тайёрлади.
Жонажон ватанимиз Ўзбекистонда амалга оширилаётган тараққиёт тобора янгидан янги босқичларга қадам қўйишда давом этмоқда. Бу, шубҳасиз, жамият ҳаётининг ҳар бир жабҳасида “Инсон манфаатлари ҳамма нарсадан устун” тамойилига асосланган ўзига хос бир қатор ислоҳотларни амалга оширишда ҳам ўз ифодасини топмоқда.
Мамлакатимизда турли динларга эътиқод қилувчи миллат вакиллари ўртасида ўзаро диний бағрикенгликни тарғиб этиш, миллатлараро тотувлик ва ижтимоий барқарорликни таъминлашга қаратилган ислоҳотлар ҳам шулар жумласидандир. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 21 апрел куни эълон қилинган “Фуқароларнинг виждон эркинлиги ҳуқуқи кафолатларини янада мустаҳкамлаш ҳамда диний-маърифий соҳадаги ислоҳотларни янги босқичга олиб чиқиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонида ҳам айни шу масалалар назарда тутилган.
Мазкур фармонда таъкидланишича, жаҳон тамаддунида алоҳида ўрин тутган, умумбашарий тараққиёт омили бўлган илм-фан ва маданият ривожига катта ҳисса қўшган буюк аллома ва мутафаккирларимиз қолдирган улкан илмий-маънавий меросини чуқур ўрганиш, ёш авлод қалбида Ватанга садоқат, миллий-диний қадриятларга ҳурмат туйғуларини тарбиялашда улардан унумли фойдаланиш бу ислоҳотларнинг асосий негизини ташкил этади.
Фармон асосида Дин ишлари бўйича қўмита ва Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳамда Бухоро вилояти ҳокимлигининг Баҳоуддин Нақшбанд ёдгорлик мажмуаси маркази муассислигида Баҳоуддин Нақшбанд илмий-тадқиқот марказини ташкил этиш таклифлари маъқулланган ва унинг асосий вазифалари белгилаб берилган. Жумладан, унда “...буюк аждодимиз Баҳоуддин Нақшбанд ва нақшбандийлик тариқати алломаларининг юксак инсонпарварлик ғояларини илмий асосда ўрганиш, ёш авлодни бағрикенглик ҳамда ўзаро ҳурмат руҳида тарбиялаш мақсадида тарғибот ишларини олиб бориш” ҳам қайд этиб ўтилган.
Албатта, бу вазифани бажариш нафақат олимлар, балки бугун диний соҳада халққа хизмат қилаётган барча ходимлар зиммасига ҳам улкан масъулият юклайди. Зеро, соҳанинг ҳар бир ходими тасаввуф таълимоти тарихи ва унинг бугунги кундаги аҳамиятини теран англаши, юртимизда яшаб, ижод қилган улуғ алломаларнинг бой илмий-маънавий меросини халққа етказиши, кенг тарғиб қилиши замон талабидир.
Баҳоуддин Нақшбанд ва нақшбандийлик тариқати ҳақида сўз кетганда, энг аввало, турли манбаларда бу улуғ аллома ҳақида айтилган фикр-мулоҳазаларга тўхталиб ўтиш ўринлидир.
Ана шундай манбалардан бири, сўзсиз, улуғ мутафаккир Алишер Навоий бобомизнинг қатор асарларидир. Шоир ижодида нақшбандийлик тариқати асосий ўрин тутади. Ҳар бир асарининг ғоявий мазмуни, уларда илгари сурилган тасаввуфий қарашлар бевосита унинг Баҳоуддин Нақшбанд ва нақшбандийлик тариқатига катта эътибор берганлигидан дарак беради. “Лисон ут-тайр” достони ҳам бундан мустасно эмас.
Асарнинг “Хожа Баҳоуддин Нақшбанд сўзи фанойи комил мақомида” бобида шоир улуғ алломага шундай таъриф беради:
Хожаи олий сифоти аржманд,
Шаҳ Баҳо ул Ҳақ вад-дин Нақшбанд.
Чун бу иқлим уза бўлди тахтгир,
Тузди йўқлук кишвари узра сарир.
Навоий таъкидлашича, Шоҳ Баҳоуддин Нақшбанд олий ахлоқий сифатларга эга зотдир. Чунончи, у зот бу иқлим тахтига ўтиргач, яъни дунёга келган кунидан бошлаб, ўзини йўқлик тахтида кўрди. Демак, Шоҳ Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратларининг энг улуғ инсоний фазилатларидан ўзлигини англаб, худбинликдан кечишдир. Шоир фикрини давом эттирар экан ёзади:
Ўз вужудин пок сайри ҳақшунос,
Ҳар не бирлаким қилур эрди қиёс.
Ондин ўзни кам топар эрди басе,
Сарву гулдин ўйлаким хору хасе.
Ҳақшунос – Аллоҳни таниган аллома ўзини нимага қиёс қилса, ундан паст кўрар, яъни оддий хас сарв билан гулнинг наздида қанчалик кўримсиз бўлса, у зот ҳам ўз вужудини ҳеч қачон бирор нарсадан ортиқ кўрмас ва бутун ҳаёти давомида шундай камтарликка амал қилиб яшаган. Агар инсонлар ўз ҳаётларини инсонпарварлик ва бағрикенглик асосида қурсалар, дунёда рўй бераётган ўзаро низолар, қирғинбарот урушлар, ўткинчи мол-дунё учун қилинаётган пасткашликларга барҳам берилган, инсонлар бир-бири билан тинч-тотув ҳаёт кечирган, она замин бағрида бегуноҳ гўдакларнинг қонлари дарё бўлиб оқмаган бўлар эди. Аммо афсуски, бугун дунёнинг турли мамлакатларида бундай мислсиз фожиаларнинг гувоҳи бўлиб турибмиз.
Тасаввуф аҳли орасида Баҳоуддин Нақшбандий ҳазратларининг: “Мусибатлар жуда кўпдир. Фақат энг буюк мусибат эса вақтнинг фойдасиз, бекорга кетишидир”, – деган панду насиҳати машҳурдир. Шунга кўра ҳикоятда нақшбандийликнинг яна бир тамойили бозгаштга ҳам тўхталиб ўтилади. Унга кўра ўзининг ҳар бир нафасини назорат қилган ориф унинг бирор лаҳзаси, ҳаттоки, нафас олиш ва чиқаришнинг орасидаги онлардан бири ҳам, ғафлат билан беҳуда ўтган бўлса бозгашт қилиши, яъни ғафлатда кечган ҳар бир ишини қайтадан бажариши лозимлигини таъкидлайди.
Зеро, аҳли Ҳақ – Аллоҳнинг ошиқлари шу тариқа ўз вужудини инкор этиб, шу сабаб билан будини – борлигини набуд – йўқликка алмаштирадики, шоир бу ўринда китобхонларни нақшбандийликнинг яна бир рашҳаси “вуқуфи қалбий” – “қалбдан огоҳ бўлиш”га қаратади. Бу раҳшага кўра солик ҳамиша ўз қалбидан огоҳ бўлиши, унда кечаётган ҳар бир ўй-фикрларни тартибга солиб, ҳатто хаёлан бўлса-да, кибру ҳавога, манманликка йўл қўймаслиги керак.
Алишер Навоий Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратлари умрларининг охиригача ўзларида мужассам бўлган фазилатларни тарк этмаганлиги ва шу тариқа фано бўлганликларини айтиб, шундай якунлайди:
Бўйла ошом эттилар жоми фано,
Қолмоғондин сўнг асар ўздин яно.
Ҳақ вужудидин бақое топмайин,
Жоми ваҳдатда лиқое топмайин,
Чун фано хайлига дохил бўлдилар,
Боқийи мутлаққа восил бўлдилар.
Шоир таъкидлашича, Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратлари ўзлигидан, яъни “мен”ликнинг кибру ҳаволаридан кечган ҳолатда вафот этдилар. У кишининг назарида Ҳақ вужудидан бошқа боқий бўлмади, ўзининг Ҳақ наздида ҳечлигини англаб етди ва фано хайли – аҳлига қўшилиб, боқийи мутлақ – Аллоҳ висолига эришди.
Алишер Навоийнинг “Лисон ут-тайр” достонидан олинган ҳикоятлар гарчи ҳажман кичик бўлса ҳам, Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратлари таълимотининг энг асосий тамойилларини ўзида акс эттирганлиги билан қадрлидир. Ўйлаймизки, муштарийлар бу асар таҳлилини Президентимиз фармонларида айтилган “тасаввуф таълимоти тарихи ва унинг бугунги кундаги аҳамиятини илмий тадқиқ этиш, “Етти пир” алломалари ва азиз авлиёларнинг бой илмий-маънавий меросини халқаро майдонда кенг тарғиб қилиш” йўлидаги арзимас уринишларимиздан бири сифатида қабул қиладилар ва йўл қўйган нуқсон-хатоларимизни кечирадилар. Албатта, умид қиламизки, бу борада янада теранроқ қарашлар билан бойитилган мақолалар билан бизни хурсанд этадилар.
Алишер домла Наимов,
Фарғона вилояти бош имом-хатиби ўринбосари
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 