26 Октябр, 2025, 4 Жумадул аввал, 1447
26 Октябр, 2025, 4 Жумадул аввал, 1447
Башарият тамаддунида унинг ҳаётига хавф солган иллатлар кўп бўлган. Афсуски, бугун жамиятимизга етарлича ташвиш солишга интилаётган қора кучларнинг манфур қилмишларидан бири бу –экстремизм балосидир. Ёмон томони бу бало қисқа фурсатда турлича қиёфага эга бўлди. Ҳозирда экстремизмнинг халқаро кўринишдаги нусхаси бутун бошли миллатлар ва халқлар орасидаги нифоқ уруғини сепади. Энг буюк қадриятларимиз, иймон-эътиқод ва тафаккур илдизига болта урмоқчи бўляпти. Бу залолатга қарши туриш учун эса аввало инсонларнинг қалб кўзи очиқ, маънавий билимлари мукаммал бўлиши лозим.
Айни имконият кишиларни экстремизм балосига қарши куришишида иммунитет вазифасини ўтайди. Муҳим жиҳати шуки, эндиликда мамлакатимизда ушбу ҳолатга қарши курашишнинг қонуний асоси ишлаб чиқилди. Ўзбекистон Республикаси Олий мажлиси Қонунчилик палатаси томонидан 2018 йил 12 июнда қабул қилинган ва Сенат томонидан 2018 йил 28 июнда маъқулланган “Экстремизмга қарши курашиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Ресупбликаси Қонуни 5 та боб ва 24 та моддадан иборат бўлиб унда экстремизмга оид асосий тушунчалар хусусида шундай дейилади: экстремизм –ижтимоий-сиёсий вазиятни беқарорлаштиришга, Ўзбекистон Республикасининг конституциявий тузумини зўрлик билан ўзгартиришга, ҳокимиятни зўрлик ишлатиб эгаллашга ва унинг ваколатларини ўзлаштириб олишга, миллий, ирқий, этник ёки диний адоват қўзғатишга қаратилган ҳаракатларнинг ашаддий шакллари ифодаcи дея эътироф этилган.
Шунингдек қонунда экстремизмни молиялаштириш, экстремистик гуруҳ, экстремистик материал, экстремистик ташкилот каби тушунчаларга ҳам мос таъриф берилган. Ушбу ҳужжатга кўра мамлакатимизда экстремизмга қарши курашиш бўйича фаолиятни амалга оширувчи давлат органлари сирасига Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати, Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси, Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги Иқтисодий жиноятларга қарши курашиш департаменти каби тизимлар киритилган.
Бу билан юртдошларимиз масъулиятини ўз зиммасидан соқит қилиши керак эмас. Негаки, экстремизмга қарши кураш нафақат ваколатли органлар, балки ҳар бир фуқаронинг асосий вазифаси саналади. Негаки, инсоният бошига турли ташвиш солаётган энг ёмон иллатлардан саналган экстремизм балоси билан ниқобланган разил ва манфур кимсаларнинг одамийликка хос бўлмаган қилмишлари нафақат оилалар, балки айрим давлатлар, сиз билан бизнинг келажагимиз учун жиддий хавф саналади. Хусусан, жаннатмонанд юртимизнинг қулай геосиёсий ҳудудда жойлашганлиги, табиий бойликлари, қулай иқлими ва бетакрор табиатига кўз тиккан қора кучлар йўқ эмас. Шундай экан, ҳаммамиз бу йўлда собит ва хушёр бўлайлик.
Абдулаҳад қори ТОЖИБОЕВ,
Бўз тумани бош имом-хатиби
Ислом динида мусулмонларни ор-номусини ерга уриш (топташ), уларни камситиш, ҳақорат қилиш ва хўрлаш тақиқланганлиги билан бир қаторда мусулмон бўлмаганларни ҳам ҳақоратлаш ва уларга ҳурматсизлик қилиш тақиқланади.
Мусулмон бўлмаган бошқа бир номусулмонни ҳақоратлаши, унга туҳмат, бўҳтон қилиши ёки ёлғон сўзлаши мумкин. Бироқ Ислом дини ўз эътиқодидагиларни мусулмон бўлмаганларни, ҳатто уларнинг оиласи ва насли, авлодини ҳам ҳақоратлашдан қайтаради.
Ривоят қилинишича, Миср волийси Амр ибн Осс розияллоҳу анҳунинг ўғли бир мусулмон бўлмаган фуқарони ноҳақ жазолайди. Шунда бу адолатсизлик Ҳалифа Умар ибн Ҳаттоб розияллоҳу анҳуга етиб боради ва Умар розияллоҳу анҳу мусулмон бўлмаганни волийнинг ўғли қандай жазолаган бўлса, уни ҳам ҳудди шундай жазолашга буюради ҳамда “Қачондан бери сиз онасидан озод ҳолда дунё келган инсонларни ўзларингизнинг қулингиз қилиб олдингиз?” деб айтади[1].
Қўли ва тили билан мусулмонларга озор бериш ҳамда уларни ҳақоратлаш қай даражада тақиқланган бўлса, бу жиноятларни мусулмон бўлмаганларга нисбатан содир этиш ҳам тақиқланади. Бу ҳақда “Дурр ал-мухтор”да қуйидагилар баён этилади: “Мусулмон бўлмаганларга нисбатан зиён етказишнинг барча турлари тақиқланган ҳамда мусулмонни ғийбат қилиш тақиқлангани сингари мусулмон бўлмаганларни ҳам ғийбат қилиш тақиқланади[2].
Моликий мазҳабининг атоқли фақиҳларидан Имом Шиҳобиддин ал-Қарофий ўзининг “Ал-Фуруқ” номли асарида қуйидагиларни келтириб ўтади:
“Мусулмон бўлмаганларни мусулмонлар билан битимни имзолашлари (келишувга келишлари) улар учун бир қатор ҳақ-хуқуқларининг мустаҳкамланишига сабаб бўлади. Жумладан:
улар бизнинг зиммамизда ҳисобланишади,
улар бизнинг ҳимоямиз ва ғамҳўрлигимиз остида бўладилар,
улар биз каби ҳаёт кечирадилар, шунингдек улар Аллоҳнинг, Унинг Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳамда Ислом динининг ҳимоясида бўладилар.
Бас, ким энди шу чегарани бузса ва мусулмон бўлмаганларга тили ёки қўли билан озор берса Аллоҳнинг, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ва Ислом динининг кафиллигига бепарволик қилган бўлади”[3].
Ибн Обидин ал-Шомий эса мусулмон бўлмаганларнинг қуйидаги ҳақ-ҳуқуқларини келтиради:
“Мусулмон бўлмаганларни мусулмонлар билан келишувга келишлари натижасида улар мусулмонлар эга бўлган ҳақ-ҳуқуқларнинг барчасига мусулмонлар каби тенг эга бўладилар. Ҳатто агар мусулмонни ғийбат қилиш тақиқланган бўлса номусулмонни ҳам ғийбат қилиш тақиқланади. Бироқ уламолар: “Мусулмон бўлмаганларга жабр-зулм қилиш янада улкан гуноҳлардан ҳисобланади[4]”.
Имом Косоний ўзининг “Бадоиус-санои” номли асарида мусулмон ва мусулмон бўлмаганларнинг ҳақ-ҳуқуқлари тенг экани тўғрисида қуйидагиларни айтиб ўтади:
“Мусулмон бўлмаганлар ҳудди мусулмонлар каби бирдек ҳақ-ҳуқуқларга ҳамда бурч ва маъсулиятларга эгадирлар”[5].
Дарҳақиқат, юқоридаги фақиҳ уламоларнинг фикрлари мусулмонларни мусулмон бўлмаганларнинг қадр-қимматини юксак даражада муҳофаза этишларининг ҳамда уларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳурмат қилишларининг яққол исботидир.
Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари доимо мусулмон бўлмаган аҳолига нисбатан яҳши муомалада бўлишга буюрганлар ва бу борада ҳам бизга ўзлари намуна бўлганлар.
Шу сабабдан, мусулмон бўлмаган фуқароларни жабр-зулмлардан, турли ёмонликлардан муҳофаза этишни кафиллигини олиш – Ислом давлатининг вазифаларидан ҳисобланади.
Агар давлат ўзининг мусулмон бўлмаган фуқароларининг ҳавфсизлигини, уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини тўғри таъминлай олмаса, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жабр чеккан, зулм кўрган одамларнинг ҳимоячиси мен бўламан ва қиёмат кунида уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ўзларига қайтариб олиб бераман” деганлар.
Яна Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар:
“Огоҳ бўлинг! Кимда-ким мусулмон бўлмаган аҳолига зулм қилса, унинг ҳақ-ҳуқуқларини камситса, тоқати етмайдиган бирор ишга мажбур қилса ёки унинг руҳсатисиз бирор нарсасини олса жонлар қайта тириладиган кун (қиёмат)да мен унинг ҳимоясида бўламан”[6].
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бу каби айтган сўзлари мусулмонларни доимо мусулмон бўлмаган фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишларида жавобгарликни, маъсулиятни англаб етишларига ҳизмат қилади.
“The Fatwa on Terrorism and Suicide Bombings” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси
[1] Ал-Ҳиндий, Канз ал-уммал, 2:455.
[2] Ал-Ҳаскафий, ал-Дурр ал-мухтар, 2:223; Ибн Обидин ал-Шомий, Радд ал-муҳтар.
[3] Ал-Қарофий, ал-Фуруқ, 3:14
[4] Ибн Обидин ал-Шомий, Радд ал-муҳтар, 3:273, 274.
[5] Ал-Косоний, Бадоиус-санои, 7:111.
[6] Абу Довуд, ал-Сунан: Китаб ал-ҳараж ва ал-имара ва ал-фай, 3:170 §3052, Байҳақий, ал-Сунан ал-кубра, 9:205 §18511, Мунзирий, ал-Тарғиб ва ал-тарҳиб, 4:7 §4558, Ал-Ажлуний, Кашф ал-ҳафа, 2:342.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа