Дўстмуҳаммад Бодарий домла (раҳматли) бозорда юрсалар олдиларига бир лўли аёл келиб:
– Ҳов ота! Манга қаранг, бир фол кўриб қўяйен, тақдирингизда нема борлигини айтайен, озгина атасангиз бўлде, – деб ҳеч ҳоли жонларига қўймабди.
Шунда домла:
– Хўп, сен айтганча бўлсин, сўраган пулингни бераман, битта савол бераман, жавоб берсанг бўлди, – дебдилар.
– Сўранг, бобо, дарров айтиб берамен, – дебди лўли аёл.
Домла эса:
– Менинг исмим ва отамнинг исми ким? – дебдилар лўлига тикилиб.
– Э, шуям савол бўлдиме? Билмайман, – дебди лўли хотин.
– Отамнинг исми, менинг исмимни билишга қодир эмас экансан-у, ғайбни қаердан билардинг? Нафсингни ўйлаб, охиратингни куйдирмагин, Худодан қўрқ! – деб насиҳат қилибдилар.
– Ота-бобомизнинг касби, нима қилайлик, акун? – дебди нописандлик билан.
– Фол очиш, тиланчилик қилиш касб эмас, бу орқали топган пулинг ҳалол эмас. Аждодларингизга ҳам, сизларга ҳам тиланчилик қилиш, ёлғондан фол очишга рухсат йўқ. Инсониятга илм ўрганиш, ҳалолдан ризқ топиш, ёлғон гапирмаслиги кераклиги буюрилган. Ота-боболаринг фолбинликни касб қилган экан, сен қилма! Уларнинг сабабидан сен дўзах азобидан озодсан деган ваъда йўқ! – деб лўлига анча насиҳат қилибдилар.
“Қасамини бузган қиз” китобидан олинди
Cавол: Бир одам аёлига талоқ берган, кейин яқинларига ўша инсоннинг сеҳрлангани маълум бўлибди. Сеҳр қилинган кишининг талоғи ўтадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аслида талоқ тушиши учун эрнинг ақл-ҳуши жойида бўлиши шарт. Шунинг учун фуқаҳоларимиз мажнун (ақли заиф), уйқудаги ва беҳуш кишининг талоғи ўтмаслигини таъкидлашган. Худди шунингдек, сеҳр сабабидан ақли жойида бўлмаса, феъл-атвори ўзининг мувозанатидан ташқарида бўлсаю хотинини талоқ қилса, талоғи тушмайди. Агар сеҳр қилинган кишининг ақл-ҳуши жойида бўлиб, ўзининг ҳатти-ҳаракатларини онгли равишда бажараётган бўлса, унинг талоғи тушади. Замондош ҳанафий уламолар сеҳр қилинган кишининг тасарруфи (талоқ, савдо каби ишлари) ҳақида бундай деганлар:
إن فقد عقله فهو غير مكلّف، وإلّا فيكون مكلّفاً
“Агар сеҳр қилинган киши ақл-ҳушини йўқотган бўлса, мукаллаф эмас (яъни талоғи ўтмайди). Аксинча - ақли жойида бўлса, мукаллаф саналади (яъни қилган ишларига жавобгар бўлади)” ("Арийжуз зуҳр” китоби).
Демак, саволда сўралган ҳолатда кишининг талоғи тушиши ақли жойида ёки жойида эмаслигига боғлиқ бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.