Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
12 Июн, 2025   |   16 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:04
Қуёш
04:49
Пешин
12:28
Аср
17:38
Шом
20:00
Хуфтон
21:38
Bismillah
12 Июн, 2025, 16 Зулҳижжа, 1446

“Тамаъ жамиятдан чиқаргай сени”

08.03.2018   3896   5 min.
“Тамаъ жамиятдан чиқаргай сени”

“…Кимки ўз нафсининг бахиллигидан сақлана олса, бас, айнан ўшалар нажот топувчилардир” (Тағобун сураси, 16-оят).

Шоир Саъдий Шерозий нафсни маломат қилиб, шундай деган эди:

Кишини бузуқ нафс этар хору зор,

Гар оқил эсанг сен уни айла хор.

Тамага бўйсунмаса ҳар киши,

У қул эрмас, озод ўтар турмуши.

Тамаъ жамиятдан чиқаргай сени,

Уни ҳайдагил, у чиқармай сени.

Дарҳақиқат, нафси бад инсонни не кўйларга солмайди? Унга тобе бўлганлар хор ва забун, уни қўлга олганлар эса ҳақиқий мард бўладилар.

Улуғ алломаларимиздан бири нафсни ўлдирувчи унсурларни учта деб баён этади: “Нафсни фақат уч нарса билан ўлдириш мумкин. Булар хомушлик ханжари, очлик қиличи ва танҳолик найзасин қўлга олиб хузуъни тарк қилишдир. Агар кимда бу уч қурол бўлмаса, унинг нафси ҳеч қачон нажотга келмайди. Яъни бўйсунмайди. Ҳар кимки симу зарга қизиқса, унинг иши оқибатда изтиробли, аламли бўлади. Кимки ишларини охират учун қилса, унга Аллоҳ таолодан кўп марҳаматлар келади.  Дунёнинг моли хокисорлар учун ва охират парҳезкорлар учун бўлади.

Эй ўғил, шайтон сенинг душманингдир. У сенинг бўйнингга  оловли кишан солишни истайди. Кунинг бошланишида бирор ёмон иш қилдингми? Бу ишинг билан жоҳиллик қилдинг. Кимки тоати дангасалик билан бўлса, унинг самараси гумроҳлик ва адашиш бўлади. Тоат қилиш вақтида худди шамол каби шитоб ва ғайрат билан ҳаракат қил. Шунингдек, дунёнинг ишларидан, ташвишларидан озод бўлиб, жону дил билан тоат қилишга кириш. Гарчи бу ер сенинг ётар жойинг бўлса ҳам, унинг қаърига киргач сенинг жону танингга ҳеч раҳм қилинмайди”.

Ҳазрати Сўфи Аллоҳёр “Нафси шум баёнида” шундай деган эди:

Кел э кас, бўлма акнун тобеи нафс,
Сўлур ахшом сабо бу гардани ғафс.

Ҳама тоатларинг хўбию софи,
Яқин билсанг, эрур нафсинг хилофи.

Яъни, эй инсон энди ўз нафсингга тобе бўлма. Чунки бир кун бу йўғон бўйнинг сўлади. Гарданингга ажалнинг тиғи ботиши муқаррар. Сенинг барча тоат-ибодатларингни яхшиси ва покизаси, шубҳасиз, ўз нафсингга хилоф иш тутишингдир.

Ҳақиқатан, ҳар ким ўз нафсининг бошини янчиши ва доимо хор тутиши лозим. Уни қўлдан келганча ҳаромдан узоқ сақлаш керак.  Қоринни овқат билан лиқ тўлдирмаслик шарт. Агар шундай қилса, худди ҳайвон каби ўзининг охури, яъни овқати учун яшовчи бўлиб қолади. Ҳар ким нафс итини тўйдирса, уни гуноҳ қилишга журъатли қилиб қўяди. Ҳаддан ташқари тўйиб овқатланиш ҳайвонларга хосдир. Инсон эса бу борада латиф ва парҳезкор бўлмоғи лозим. Бутун кечани кундузга қадар уйқу билан ўтказманг.  Агар киши кечаси туриб икки ракат намоз ўқиса ҳам ўз қабри учун савоб чироғини ёққан бўлади. Ҳаддан зиёда уйқу ва  овқатланиш фақат ҳайвонларга хосдир. Уйқуда ётганлар Ҳақ таолонинг инъомларидан баҳраманд бўла олмайдилар. Яъни, кимки тунларда уйқуни тарк қилиб ибодатда бўлса, Ҳақ таолодан унга файз ва ҳол неъматлари етишади.

Фаридуддин Аттор “Панднома” асарида шундай келтиради: “Ҳар кимда “менинг номим яхши бўлсин”, деган завқ, хоҳиш, манманлик бўлса, у хос бандалардан эмас, авомлардандир. Бу нафсни туяқуш деб билгин. Чунки у на юк ташийди, на осмонга учади. Агар унга “осмонга уч” десанг, “туяман”, дейди ва агар устига юк ортмоқчи бўлсанг “қушман”, дейди. Ям-яшил майсанинг ранги ҳам мафтункордир. Аммо мазаси аччиғу ҳиди нохушдир. Агар сен нафсга итоат қилиб юрсанг, унинг фармони очлик ва чанқоқдан бошқа нарса эмас”.

Нафс сенга тоатларда суст бўлишни ўргатади. Гуноҳлардан узр сўрашдан сакраб ўтказиб кетади. Яъни гуноҳларга тавба қилишдан чалғитади. Нафсингни зиндонда сақлагин ва у сенга нима буюрса унга хилоф қилгин. Худди туядек йўлга тушиб юк таши. Тоат юкини Аллоҳ таолонинг даргоҳига олиб бор. Худойи таолониг юкини жон билан ташиш лозим, йўқса худди ит каби хор бўлиб туриш лозим. Кимки ўз юкини кўтариб борса, бу дунёда ўз жонининг ғамини еган бўлади.  Ҳар кимнинг Ҳақ таоло ҳузурида юки бўлса, у тажаллий қилувчидан ёрдам олади. Яъни Ҳақ таоло ҳам унга ёрдам қилади.

Кимки туяқушдек ўз юкидан қочса, унинг ҳаёти гулистонидан барглар тўкилади, ўз умрини барбод қилади. Йўл хатарлидир, пистирмада ўғри бор. Шайтон алайҳиллаъна иймонни ўғирлаш учун тайёр турибди. Лекин бир жойда тўхтаб туришдан йўлда юрган яхшироқ. Мунзил узоқ, юкинг бошингдан оғиб турибди. Бас, сен ҳам ҳаракат қил, бошқалардан қолиб кетма. Ҳар кимнинг бу йўлда оғир юки бўлади ва ҳар нафас дийдасидан қон ёшлари ёмғирдек оқиб туради. Сенда кўп ортиқча лаш-лушлар бор, уларни ташлаб юкингни енгиллатгин. Йўқса, бу йўлда сенинг ишинг қаттиқ бўлади, оғир азобларни кўрасан. Аслида сенинг юкинг бу дунёда йиққан ўлимтикларингдан иборат. Сен эса унинг изидан хору зор бўлиб юрибсан”.

Мутасаввиф шоир Махтумқули: Бўлма коми нафс учун ҳар сифланинг олдида паст,/ Обрўсизлик юкин чекмакка маҳзур ўлмағил”, деган эди.

Яъни, нафсингни талабини бажараман, хоҳишини қондираман, деб ҳар нокаснинг олдида паст кетмагин ва обрўсизлик юкини тортишдан ҳузурланмагин.

 

Баҳодир УСМОНОВ,

Янгийўл тумани “Пусур Оқсоқол” жоме масжиди имом-хатиби

 

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Мақолалар

«ЖОНЛИ» ва «ЖОНСИЗ» тарбия

10.06.2025   11754   46 min.
«ЖОНЛИ» ва «ЖОНСИЗ» тарбия

«ЖОНЛИ» ва «ЖОНСИЗ» тарбия

 

«Агар огоҳсан сен – шоҳсан сен.

Агар шоҳсан сен – огоҳсан сен»

 

«Авлиёларнинг авлиёси», «мутафаккирларнинг мутафаккири», «шоирларнинг султони» бобомиз Алишер Навоий ҳазратлари нақадар чиройли таъриф берганлар ўз асарларида!

«Огоҳлик» cўзининг маъноларини бугунги замон шароитидан келиб чиқиб, янада кенг миқёсда тушунишимизга тўғри келади. Яъни, бугунги огоҳлик халқимиз, айниқса ёшлар қалбини, руҳиятини, ақл-идроки ва умуман маънавиятини жаҳонда юз бераётган мафкуравий йўналишдаги ошкора ва яширин таҳдидларнинг хатарларидан ва «оммавий маданият»нинг емирувчи таъсиридан муҳофаза қилишни ҳам ўз ичига олади.

Албатта, халқимиз, жумладан ёш авлод ғарб фан-техникаси, маданияти, адабиёти, санъатининг илғор жиҳатларини инкор этмайди.

Бироқ Ғарбда дин ва одобга зид бўлган қарашларнинг кўпчиликка сингдирилиши оқибатида юзага келган «оммавий маданият» тушунчасини Ғарб зиёлиларининг ўзлари «Ғарбнинг муаммоси» сифатида баҳолаётганини ҳамда «оммавий маданият»нинг маънавий-ахлоқий тубанликларини ёшларимиз қанча тез англаса, шунча яхши.

 

«Муқаддас ислом динимизни пок сақлаш, уни турли хил ғаразли хуруж ва ҳамлалардан, туҳмат ва бўҳтонлардан ҳимоя қилиш, унинг асл моҳиятини ўниб-ўсиб келаётган ёш авлодимизга тўғри тушунтириш, ислом маданиятининг эзгу ғояларини кенг тарғиб этиш вазифаси ҳамон долзарб бўлиб қолмоқда».

 

Бу вазифа нафақат бирор вазифадор ёки бирор соҳадаги масъулларга белгиланган, балки ҳар бир (!) ОТА УЧУН, ҳар бир (!) ОНА УЧУН буюк вазифа, деб билмоғимиз лозим!

 

Ҳозирги даврда, ахборот технологиялари ўта тезкорлик билан ривожланаётган бир пайтда, нанотехнология зўр шиддатлик билан авжига чиқаётган замонда, ҳар хил оммавий ахборот воситалари хилма-хил маълумотларни кечаю-кундуз тарқатаётган бир онда, айниқса бугун фарзандларимиз ўз-ўзлари билан ёлғиз қолиб 25 соат вақтларини телефон, компьютер билан машғул бўлиб, болаларимиз улар билан “банд” бўлиб қолганларида мазкур вазифалар, жаннатмакон юртимиз, муқаддас Ватанимиз, доно халқимизнинг ҳар бир фуқаросига қушга ҳаво, балиққа сув зарурлигидай зарур бўлса керак...

 

Бугунги кунда тарбия ҳам, минг афсуслар бўлсинки, икки хил бўлиб қолди: 1) «жонсиз» тарбия ва 2) «жонли» тарбия.

 

1)    «ЖОНСИЗ» тарбия – бу интернет, компьютер, телефон, телевизор... Минг афсус ва надоматлар бўлсинки, бу нарсалар ҳам кўп ёшларимизни, баъзи ўринларда сал каттароқларимизни ҳам тўғри йўлдан, ўз ота-оналари не-не машаққатлар чекиб ўргатган йўлдан, ота-боболаримиздан буюк ва беқиёс мерос бўлиб келаётган йўлдан оздириб ва адаштириб қўймокда...

Натижада, доно халқимиз мақолида «яхшини шарофати, ёмонни касофати» деб айтилганидек, ўзлари ҳам, оиласи ҳам, қариндошлари ҳам, қўшнилари ҳам, дўстлари ҳам, яқинлари ҳам, атрофдагилари ҳам сарсон бўлиб, уларнинг касофатлари яшаб турган маҳалласига ҳам, ишлаб турган ишхонасига ҳам, бутун эл-юртига ҳам етмоқда...

 

Бундай шаклдаги «жонсиз» тарбия:

ü доно халқимиз дунёқарашига ҳам,

ü миллатимиз менталитетига ҳам,

ü Қуръони каримнинг муборак ояти карималарига ҳам,

ü Пайғамбаримиз алайҳис саломнинг муборак ҳадиси шарифларига ҳам,

ü динимиз кўрсатмаларига ҳам,

ü шариатимиз ҳукмларига ҳам,

ü уламоларимиз фатволарига ҳам,

ü давлатимиз қонунларига ҳам,

ü шарқона одобларимизга ҳам,

ü мазҳабимиз меъёрларига ҳам,

ü жамиятшунослик алоқаларига ҳам,

ü одамгарчилик муносабатларига ҳам,

ü инсоний туйғуларга ҳам,

ü руҳшунослик сир-асрорларига ҳам,

ü юртимиз урф-одатларига ҳам,

ü ўзбекчилик қоидаларига ҳам,

ü маданиятимиз ахлоқларига ҳам,

ü инсоний ақлга ҳам,

ü ахлоқий нормаларга ҳам,

ü доно мақолларимизга ҳам,

ü миллий анъаналаримизга ҳам,

ü диний қадриятларимизга ҳам,

ü халқимиз онг-тафаккурига ҳам,

ü мусулмончилигимиз асосларига ҳам,

ü Ислом динимиз тушунчаларига ҳам

ЗИД ЭКАНЛИГИНИ УНУТМАЙЛИК !!!

 

Хорижий телеканалларда нима намойиш этилса ёки интернетда нима тарғиб қилинса, барчасини қабул қилавериш асло мумкин эмас !!!

Биз улар орасидан имон-эътиқодимиз, анъанаю қадриятларимизга мос келадиганларинигина саралаб олмоғимиз шарт!

Бу мақсадга эса ёшларимизга телефон, телевидение, компьютер ва интернетдан оқилона фойдаланиш йўлларини ўргатиш, уларнинг мазкур ахборот манбаларидан фойдаланишларини назорат қилиб бориш орқалигина эришиш мумкин. Токи ҳали суяги қотиб улгурмаган ёшларимизнинг беғубор маънавиятига жиддий зарар етмасин!

Мутахассисларнинг тадқиқотларига кўра, АҚШда жиноятчиларнинг ярмидан кўпи бузилган оилалар фарзандлари экани маълум бўлган. Уларга ота-онасининг ажрашгани туфайли етказилган кучли руҳий зарба ўрта ёш, ҳатто кексалик чоғида ҳам салбий таъсир ўтказиши аниқланган.

 

2) «ЖОНЛИ» тарбия – бу:

улуғ аждодларимиздан давом этиб келаётган олтиндан қиммат ривоятлари ва ноёб ҳикматлари;

буюк ота-боболаримиздан эшитиб келаётган тилло билан тенг панд-насиҳатлари ва бетакрор ҳикоялари;

меҳрибон ота-оналаримиздан ўрганиб келаётган гавҳар ўгитлари ва мислсиз сўзлари;

элимиз таниган ва халқимиз тан олган устозларимиздан таълим олиб келаётган зар тушунчалари ва бебаҳо илмлари;

жаннатмакон юртимиз – муқаддас Ватанимиз таълим масканларида таралаётган дурдан аъло фанлар ва беқиёс билимлар;

уйимизда фарзандларимизга ўзимиз бераётган таълим-тарбиямиз.

 

Бу «жонли» тарбиядаги маълумотлар эса маънавият ва маърифат йўналишига ҳамда тарбия соҳасига дахлдор ҳар бир инсон учун, ҳар бир (!) ОТА УЧУН, ҳар бир (!) ОНА УЧУН беқиёс энциклопедик манба бўлиб хизмат қилади.

 

Оиладаги бош – бобо ёки буви, ота ёки она ҳар куни, айниқса жума оқшоми, бозор оқшоми кунларида оилавий дастурхон атрофида ўтирганларида оиласининг ҳар бир аъзоларини исмларини номма-ном айтиб, ҳар бир ўғил-қизларини, ҳар бир келин-куёвларини, ҳар бир невара-чевараларини ҳақларига яхши тилаклар айтиб, яхши дуолар қилсалар – бу ҳам «жонли» тарбиянинг бир тури ҳисобланади.

Зеро бундай шаклдаги «жонли» тарбияни ҳаммаларимизнинг ота-боболаримиз, она-момоларимиз аввал-азалдан чин ихлос билан, соф эътиқод билан, гўзал намуна ва чиройли ибрат бўлиб, баркамол даражада бериб келишган. Шунда «менинг отам мени ҳақимга бундай дуо қилганлар», «менинг онам мени бундай бўлишимни Худодан сўрар эдилар» деган онги-шууридаги дастурхон атрофидаги сурат уни кўз олдида доим туради.

Дастурхон атрофида, оиласи ҳузурида айтилган ота-онасининг умидлари, орзулари уни бошқа ножўя хатти-ҳаракатлардан тийилишга, ҳар куни қўл очиб Яратгандан сўраётган тилакларни эслаб, мазкур тилакларга мос келмайдиган ишлардан сақланишга ундайди.

 

Буюк ота-боболаримиздан мерос бўлиб қолиб келаётган доно халқимизнинг юксак маънавиятига давлатимиз раҳбари Муҳтарам Президентимиз ҳам: «Дуо қилган, дуо олган ҳеч қачон кам бўлмайди. Бундай жойдан ҳеч қачон барака аримайди», деб яна қўшимча сифатида бизларга енгилмас куч қилиб бердилар.

Халқимизнинг миллий маънавияти, оилаларимизда амал қилинадиган тартиб-қоидалар ёшлар тарбиясида муҳим аҳамиятга эгадир! Улар оила мустаҳкамлигини таъминлашда улкан пойдевор вазифасини ўтайди. Диёримизда миллий қадриятлар ва муборак динимизнинг эзгу таълимотлари асосида оилага доир қонун-қоидалар янада мукаммал қайта ишланди.

 

Жаноби ҳазрат Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам ўз муборак ҳадиси-шарифларида марҳамат қиладилар: «Болаларингизга одоб беринглар ва одобларини чиройли қилинглар!».

Бу хусусда шоирларимизнинг ибратли сўзлари бор:

«Биринчи ғиштни қийшиқ қўяркан меъмор,

Осмонга етса ҳам қийшиқдир девор».

Оилада эрнинг мавқеи баландлиги, хотин ҳам ўз ҳақ-ҳуқуқларига эгалиги, фарзандларнинг ота-онани ҳурмат қилишларини олайлик. Кўп йиллар давомида ота-боболаримиз қалбига сингиб кетган ушбу миллий ва диний қадриятларни бугун янада сайқаллаш кераклигини замон талаб этмоқда. Шиддат билан ўзгариб бораётган ҳозирги замонда бемаъни хуружлар кўпайиб, уларнинг инсон ва жамият ҳаётига салбий таъсирлари мисли кўрилмаган даражада кучайиб бормоқда.

Шунинг учун барчамиз кўзимизни каттароқ очиб, зийраклик ва огоҳлик билан бундай ҳамлаларга қарши курашмоғимиз лозим.

Айниқса ҳозирда юртимиздаги мавжуд беҳисоб ҳамда турли фурсат ва имкониятлардан сермаъно, сермаҳсул, мазмунли ва унумли фойдаланиб,

 

ҲАР БИР ОТА, ҲАР БИР ОНА ЎЗ фарзандига:

 

одоб-ахлоқ намуналарини,

киндик қони тўкилган мислсиз Ватанига – ватанпарварлик ҳис-туйғуларини,

бобо-бувига – эҳтиром-ҳурматни,

ота-онага – меҳр ва итоаткорликни,

оила аъзоларига – раҳмдиллик ва меҳрибонликни,

ўз жуфт ҳалолига – ҳақиқий муҳаббат ва содиқликни,

қўни-қўшниларга – оқибат ва чиройли муносабатни,

қавм-қариндошларга – саховат-мурувватни,

синфдош-касбдошларга – чин дўстлик ва ёрдам беришни,

атрофдаги барча одамларга – инсонпарварлик ва самимийликни,

ҳайвон-парранда-ҳашаротларга – раҳм-шафқатни уқтириб, юқтириб, тушунтириб, сингдиришимиз –

ҲАМ БУРЧИМИЗ, ҲАМ ҚАРЗИМИЗ, ҲАМ ФАРЗИМИЗДИР!!!

 

ХУДОНИ ОЛДИДА ҳам, БАНДАСИНИ ОЛДИДА ҳам, ЮРТ-ХАЛҚИМИЗ ОЛДИДА ҳам!

 

Буларни ҳаммасини болаларимизга ўргатиш учун бизларга ҳеч қандай махсус олий маълумот ҳам, тегишли сертификат ҳам, ҳеч кандай қизил диплом ҳам керак эмас! Ёшларимизда бу жиҳатларини биз уйғотишимиз (!) керак холос. Зеро шу сифатларнинг ҳаммаси фарзандларимизнинг қонида бор, уларнинг хамиртурушларида бор! Зеро шу фазилатларнинг ҳаммаси болаларимизнинг ДНК ларида мавжуд! Чунки бу хусусиятларнинг барчаси бизларнинг ота-оналаримиздан авлоддан-авлодга, қон орқали ўтиб келаяпди! “Бунинг қонида бор-да ўзи!” деб ёки “олма пишса, тагига тушади” деб бежиздан-бежиз айтмайди доно халқимиз!

Кимнинг она-Ватанни севиш туйғуси кучли ва имон-эътиқоди мустаҳкам бўлса, ўзининг ўтмишини ҳурматлаб, яхши билса, «оммавий маданият» тузоғига тушиб қолмайди, дину давлатимизнинг “хақиқий дўстлари”нинг қармоғига илинмайди. Бунинг учун оилада ота-оналар фарзандлари билан миллий мусиқа, халқ қўшиқ-ашулаларимизни эшитишса, биргаликда китоб ўқишса, ўқиган асарларини биргаликда муҳокама қилишса, уларни турли спорт секцияларига ва мусиқа тўгаракларига жалб этишса, эришилган ютуқлари ва эгаллаётган тажрибаларига қизиқишса, илм-ҳунар ўрганишларида ҳамнафас бўлишса, ёшларнинг ёт ғоялар учун вақти ҳам, қизиқиши ҳам бўлмайди.

Илоҳо ўзларимизни ҳам,

фарзанд-зурриётларимизни ҳам

Меҳрибон Парвардигоримиз Ўзи буюрган,

Жаноби Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам тавсия этган,

ўтмишда ўтганларимизнинг руҳлари шод бўладиган,

халқимиз хурсанд бўладиган,

ота-оналаримиз рози бўладиган йўллардан юришимизни насиб этсин!

 

ЖИДДИЙ ЭЪТИБОР УЧУН ЖИДДИЙ МАСАЛА:

 

Не-не умидлар билан ўстираётган фарзандларимиз

динимиз қоидалари рухсат бермаган,

миллий анъаналаримиз ва маҳаллий урф-одатларимиз қайтарган

ҳамда давлатимиз қонунлари қоралаган

еб-ичиш маҳсулотларидан ЎТА ва ЎТА ЭҲТИЁТ бўлишлари

ва айниқса ҳозирги пайтда

айнан шу томонлардан "ҳужум" килаётган душманларимизга

кучли ва соф эътиқод билан қарши тураолишлари –

ўз динига, ўз халқига, ўз юртига ҳамда

ўз муқаддас оиласига садоқатли эканини

яққол белгиси бўлади!

 Иброҳимжон домла Иномов

Ибратли ҳикоялар