06 Июл, 2025, 11 Муҳаррам, 1447
06 Июл, 2025, 11 Муҳаррам, 1447
Аксар масжидларимизнинг таҳоратхоналарининг бадиий кўриниши безаклари ранг-баранглиги, жиҳозларининг қимматбаҳолиги, озодалиги, шинамлиги, тозаланиш ва артиниш учун қўйилган нарсалар ҳаммаси тўлиқлигича талабга жавоб беради. Ҳаттоки баъзи таҳоратхоналарга шу даражада кўп маблағ сарф қилинганки, беихтиёр шунчалик қилиш шартмикан, деб юборасиз. Чунки таҳоратхона учун унчалик ҳам зарур бўлмаган безакларга сарфланган маблағларга бошқа жойларда муҳтож бўлган масжидлар қанча. Буниси ҳам майли, ҳар кимнинг шахсий маблағи хохлаган жойига ишлатади-да дейишингиз мумкин.
Лекин шунча кўп маблағ сарф қилинган таҳоратхонадаги шароит шариат кўрсатмаларига мутлақо тўғри келмаслигига нима дейсиз? Аввало ҳожатхонадаги шароит яхши эмас, сув идишлардан чаккилаб сув томчилаб туради, натижада киши либоси булғанади. Таҳорат ушатиладиган жиҳоз ер устига юзаки ўрнатилгани сабабли бир неча муаммолар пайдо бўлади. Агар киши бир озгина эҳтиётсизлик қилса тамом нафақат либоси балки баъзи аьзолари ҳам нажосат билан булғаланиши мумкин. Шунинг учун ҳам шариатимизда таҳорат ушатиладиган жой имкон қадар чуқурроқ бўлиши талаб қилинади. Агар тўғридан-тўғри ерга таҳорат ушатишга мажбур бўлинганда ҳам аввало, ерни бир оз кавлаш ёки ҳеч бўлмаганда бир оз юмшатиш керак, токи ерга тушган бавл қайтиб сачрамасин. Шароитдан келиб чиқиб айтадиган бўлсак, ҳожат учун ўрнатиладиган жиҳозни камида 25-30 см чуқурликда ўрнатиш мақсадга мувофиқ бўлади. Чунки ўша жойдаги нажосатни кетказиш учун одатда сувдан фойдаланилади, яъни махсус идишдаги сув тўкилади. Сув эса тепадан зарб билан тушгани боис ҳар тарафга сачрайди . Мазкур ҳолатлардан сақланиш учун эса албатта таҳоротхона керакли талабларга жавоб бериши керак. У ерга кираётганда албатта шимни почасини ва енгни шимариб олиш лозим. Ҳожатдан бўшангандан кейин эса кесак, тош ёки ҳожатхонада ишлатиш учун чиқарилган махсус қоғоздан фойдаланган ҳолда уч, беш ёки етти марта артиб тозаланади (бунда иложи борича тоқ саноқдан фойдаланади). Ундан кейин эса токи нажосатнинг бирор колдиғи колмаганига ишонч ҳосил қилгунича ўтириб туриш ёки иложи булса сакраш, йўталиш қолаверса эркаклар жинсий аъзосини худди сигирни соғгандек қилиб бўлса ҳам сийдик йўлида қолган бавлни сиқиб чиқаришга ҳаракат қилинади. Сўнгра икки қўлни бўғинигача ювиб кейин икки нажас йўлини қай биридан нажас чиққан бўлса ўша жойни сув билан ҳам ювилади. Агар ҳар иккала йўлдан ҳам нажас чиққан бўлса биринчи закарини ювади кейин эса орқа махражни ювади. Сув билан ювишни “мустаҳаб” дейилади, лекин нажосат чиққан жойидан атрофига дирҳам миқдорича ёйилган бўлса, сув билан ювиш вожиб, агар ундан ҳам каттароқ жойга ёйилган бўлса сув билан ювиш фарз бўлади. Бунда сувни сепиб юборилмайди балки сувни кафтга олиб ёки секинлик билан ювиладиган жойга сувни оқизиб ўрта ва номсиз бармоқларни қорни ила ишқаланади. Акс ҳолда тозалаб ювиш ўрнига қолган жойларни ҳам булғалаб қўйиш мумкин. Рўзадор бўлмаган киши ортини юваётганида ўша жойни бўш қўйиб ювади, рўзадор эса аксинча қилади. Бу ҳолатда сувни ҳароратига ҳам эьтибор бериш керак. Чунки ўта иссиқ ёки ўта совуқ сув ҳам инсон соғлигига жиддий зарар қилади. Мазкур жойни ювишни чегараси ўша жойда нажосатни ҳиди қолмагунча давом этади. Сўнгра иложи борича ўша жойни қуригунча артилади. Акс ҳолда ўша жой чала ювилган бўлса ва намлик либос ёки баданнинг бирор жойига тегса ўша жойни ҳам нажас қилади. Мазкур амалларни ҳаммаси чап қўл билан бажарилади (зарур ва узрли ҳоллардагина ўнг қўл билан ҳам ёрдам берилади ёки бажарилади). Демак, шу билан ҳожатхонадаги амаллар тугайди.
Энди таҳоратхонада бажариладиган амаллар тўғрисида.
Таҳоратнинг фарз ва суннатларини кўпчилик назарий жиҳатдан билади лекин, нимагадир амалда хатога йўл қўяди. Албатта, бунинг асосий сабабларидан бири кўпчилик таҳорат илмини бевосита устоздан эмас, балки китобни ўқиш воситаси ила ўрганган. Аслида эса таҳорат амалиёт бўлгани учун ҳар бир намозхон худди намозни устоздан ўрганганидек таҳоратнинг ҳам ҳар бир ҳаракатини бирма-бир ўрганиши кейин эса, устозини олдида таҳорат олишини кўрсатиб имтиҳон топшириши керак. Бу борада бепарволик ярамайди. Зотан, намознинг дуруст бўлиши учун таҳорат мукаммал бўлмоғи керак.
Исҳоқжон БЕГМАТОВ,
ЎМИ масжидлар бўлими ходими
Ислом тарихидаги энг улуғ, маънавий жиҳатдан энг ибратли кунлардан бири Ашуро куннидир. Ҳар йили муҳаррам ойининг ўнинчи куни нишонланадиган бу сана нафақат рўза тутиш фазилати билан, балки Аллоҳ таолонинг бандаларига кўрсатган марҳамати, Мусо алайҳиссалом ва унинг қавмини нажот этганлиги билан ҳам аҳамиятлидир. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу кунга алоҳида эътибор берганлар ва умматларини ҳам унинг фазилатларидан баҳраманд бўлишга чорлаганлар. Ашуро куни мусулмонлар учун маънавий покланиш, гуноҳларга каффорат ва суннатни ҳаётга татбиқ этиш имконидир.
Бу кун мусулмонлар учун рўза тутиш тавсия этилган кунлардан бири бўлиб, уламоларнинг кўпчилиги бу кунни рўза билан ўтказишни мустаҳаб деб ҳисоблайди. Ашуро куни рўза тутиш суннат амаллардан бири бўлиб, унинг фазилати жуда катта. Тасуъо (тўққизинчи) ва Ашуро (ўнинчи) кунларида рўза тутиш пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдан қолган суннатлардандир. Бу Аллоҳнинг кунларидан бири бўлиб, У Зот ўз бандаларига марҳамат кўрсатган, яъни У зот Калимуллоҳ Мусо алайҳиссалом ва Унинг қавми Бани Исроилни Фиръавн ва унинг қўшинининг зулмидан нажот этган кундир.
Ашуро кунини рўза билан ўтказишнинг асосий сабаби бу кунда Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссалом ва Бани Исроилни Фиръавн ва унинг қўшинидан нажот этганидир. Пайғамбар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Ашуро куни рўзасини жуда аҳамиятли деб билар эдилар. Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Мен Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни бирор кунни бошқалардан афзал деб рўза тутишга уринганларини кўрмаганман, фақат ушбу кун — Ашуро куни ва ушбу ой — Рамазон ойидан ташқари” (Имом Бухорий ривояти).
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмонларни Ашуро куни рўза тутишга рағбатлантирар ва: “Ашуро куни рўзаси ўтган бир йилнинг гуноҳларига каффорат бўлишини Аллоҳдан умид қиламан”, дер эдилар (Имом Муслим ривояти).
Мусулмонлар бу суннатни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага ҳижрат қилганларидан сўнг амалиётга тадбиқ эта бошладилар. У киши яҳудийларни Ашуро куни рўза тутаётганини кўрдилар ва бунинг сабабини сўраганларида, улар: “Бу яхши кун бўлиб, Аллоҳ ушбу кунда Бани Исроилни душманларидан нажот этган, шунинг учун Мусо алайҳиссалом ушбу кунни рўза билан ўтказган”, дейишди. Шунда Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Мен Мусога сизлардан кўра яқинроқман”, деб, ўша куни рўза тутдилар ва бошқаларга ҳам рўза тутишни буюрдилар.
Шу кундан бошлаб бу амал суннат сифатида амалга оширила бошланди ва мусулмонлар учун ўтган йилнинг гуноҳларидан покланиш, катта савоб ва фазилатга эришиш имкони сифатида қаралади.
Ашуро куни бу барча мусулмонлар учун муҳим сана ҳисобланади. Кўплаб инсонлар бу кунда рўза тутишга ва ибодат қилишга интилади.
Кўпчилик Ашуро кунини ягона ҳолда рўза тутиш мумкин эмас, деб ҳисоблайди. Аммо Азҳар муассасаси ўз фатволаридан бирида бу фикрни рад этган. Унда таъкидланганидек, жума ёки шанба куни Ашуро кунига тўғри келса ҳам, уни алоҳида ҳолда рўза тутиш ман қилинган эмас.
Азҳар уламоларининг таъкидлашларича, имом Таҳовий раҳматуллоҳи алайҳдан ривоят қилинган: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Ашуро куни рўзасига изн берганлар ва унга тарғиб қилганлар. Лекин бу кун шанбага тўғри келса, тутманглар, демаганлар. Бунинг ўзиёқ, Ашуро ҳар қандай кунга тўғри келса ҳам рўза тутиш мумкинлигини кўрсатади”.
Шунингдек, агар Ашуро ёки Арафа куни жума ёки шанба кунига тўғри келса ёки инсоннинг одатдаги рўзали куни бўлса, бу ҳолда рўза тутишда ҳеч қандай монеълик йўқ.
Дорул-Ифто (Миср Фатво ҳайъатининг 2023 йил 26 июльдаги 7756 рақамли Профессор Доктор Шавқий Иброҳим Аллом фатвосида) ҳам Ашуро кунини яъни муҳаррамнинг 10-кунини ягона ҳолда рўза тутиш жоизлигини тасдиқлаган. Шу билан бирга, ихтилофдан қочиш мақсадида, у билан бирга бир кун аввал 9-кун ёки бир кун кейин 11-кун рўза тутиш тавсия этилди.
Миср Дорул-Ифто муассасаси таъкидлашича, муҳаррамнинг 9-кунини рўза тутиш қатъий суннатдир. Бу борада Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда келади: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Ашуро куни рўза тутганларида, Пайғамбаримизга яҳудий ва насронийлар бу кунни улуғлашларини айтишган. Шунда у зот: “Келгуси йили, агар Аллоҳ хоҳласа, тўққизинчи куни ҳам рўза тутаман”, деганлар. Ибн Аббос айтадилар: келгуси йил келмасдан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этдилар. Бу ҳадисни Имом Муслим ўз “Саҳиҳларида” келтирганлар.
Суннатда Ашуро куни рўзаси тутишнинг фазилати ҳақида бир қатор ривоятлар келтирилган. Унга кўра, муҳаррам ойида рўза тутиш тавсия этилган амаллардан саналади. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар:
“Рамазондан кейинги энг афзал рўза Аллоҳнинг ойи муҳаррам ойида тутиладиган рўзадир. Фарз намозлардан кейинги энг афзал намоз кечаси ўқиладиган (таҳажжуд) намоздир”.
Ашуро кунининг фазилати шундаки, бу кун тутиладиган рўза ўтган бир йиллик гуноҳларга каффорат бўлади. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Бир киши Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўради:
— Арафа куни рўзаси ҳақида нима дейсиз?
У зот: “Аллоҳдан умид қиламанки, ўтган ва келгуси йилнинг гуноҳларига каффорат бўлади”, дедилар.
— Ашуро куни рўзаси ҳақида нима дейсиз? деб сўрадилар.
У зот: “Аллоҳдан умид қиламанки, ўтган йилнинг гуноҳларига каффорат бўлади”, деб жавоб бердилар.
Шунингдек, Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
“Мен Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни бирон кунни бошқалардан кўра афзал деб рўза тутишга шунчалик интиқлик билан интиқлик қилганларини кўрмаганман, фақат ушбу кун Ашуро куни ва ушбу ой Рамазон ойи бундан мустасно”.
Уламоларимиз Ашуро кунида аҳли оилага кўпроқ сарф қилиш, яъни уларни қувончли қилиш, ризқда кенглик қилишнинг тавсия этилган амаллардан эканини таъкидлайдилар. Бу Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак ҳадисларига асосланади:
“Кимки Ашуро кунида ўз аҳлига (оила аъзоларига) кенглик қилса, Аллоҳ таоло унга бутун йили кенглик беради”.
Хулоса ўрнида шуни эслаш жоизки, Ашуро куни бу бир кунлик рўза орқали бутун бир йиллик гуноҳлардан покланиш умиди берилган, Аллоҳнинг махсус марҳамати тўкилган муқаддас кундир. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидан бири бўлган ушбу рўзани тутмоқ, уни 9-куни ёки 11-кун билан бирга адо этмоқ мусулмон киши учун катта ажру савоб манбаидир.
Шунингдек, бу кунда аҳли оилага шодлик улашиш, ризқда кенглик қилиш ҳам суннатга уйғун амаллардан ҳисобланади. Демак, Ашуро куни ибодат, муҳаббат ва маънавий янгиланиш кунидир. Ундан оқилона фойдаланган киши на дунёда, на охиратда зиён кўрмайди.
Дилшод Алиев,
"Болои Ҳовуз" масжиди имоми.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа