Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
11 Июн, 2025   |   15 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:05
Қуёш
04:49
Пешин
12:28
Аср
17:38
Шом
19:59
Хуфтон
21:37
Bismillah
11 Июн, 2025, 15 Зулҳижжа, 1446

Болалар ҳуқуқи бўйича миллий тарихимизга теран назар

16.11.2017   11350   12 min.
Болалар ҳуқуқи бўйича миллий тарихимизга теран назар

Ҳар қандай ота-она фарзандининг соғлом ва зеҳнли, касб-ҳунарли ва эл-юртига содиқ бўлиб вояга етишини истайди. Ўзбекистонда бу улкан мақсадни амалга ошириш Истиқлолнинг илк йиллариданоқ давлат сиёсати даражасига кўтарилди. Зеро, болалари соғлом юрт қудратлидир.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясида бола ҳуқуқлари мустаҳкам кафолатланган. Асосий Қонунимизнинг 45-моддасида, жумладан, вояга етмаганларнинг ҳуқуқлари давлат ҳимоясида экани белгилаб қўйилган. Бош Қомусимизнинг 65-моддасига биноан эса: «Фарзандлар ота-оналарнинг насл-насабидан ва фуқаролик ҳолатидан қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар. Оналик ва болалик давлат томонидан муҳофаза қилинади».

Миллий ҳуқуқий тизимимизда бола ҳуқуқларига оид қонунлар алоҳида ўрин тутади. Ўзбекистонда ушбу соҳада 100 дан зиёд норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинган. Бу ҳақда фикр юритганда, сўнгги йилларда БМТ Бола ҳуқуқлари бўйича қўмитаси тавсияларини инобатга олган ҳолда, қарийб 20 та қонун қабул қилинганини таъкидлаш лозим.

Булар жумласига «Бола ҳуқуқлари кафолатлари тўғрисида», «Одам савдосига қарши курашиш тўғрисида», «Ўзбекистон Республикасида ногиронларни ижтимоий ҳимоя қилиш тўғрисида» (янги таҳрирда), «Вояга етмаганлар ўртасида ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида», «Нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятининг кафолатлари тўғрисида», «Васийлик ва ҳомийлик тўғрисида»ги қонунларни киритиш мумкин. Бундан ташқари, Оила кодекси, Меҳнат кодекси, Жиноят кодекси, Жиноят ижроия кодекси, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс ва бошқа бир қатор қонун ҳужжатларига ўзгартиришлар киритилди.

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, Ўзбекистон мустақилликка эришгандан сўнг 1992 йил 9 декабрда ўзбек парламенти ратификация қилган биринчи мажбурий халқаро-ҳуқуқий шартнома – Бола ҳуқуқлари конвенциясидир. Ушбу Конвенцияни жаҳон болаларининг ўзига хос халқаро Конституцияси дейиш мумкин. Бундан ташқари, Ўзбекистон бола ҳуқуқларига оид ўндан ортиқ халқаро шартномаларга қўшилган.

Хусусан, Ўзбекистон БМТнинг Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенцияси ва унинг иккита Факультатив протоколи иштирокчиси сифатида мазкур ҳужжатларнинг барча қоидасига тўлиқ амал қилиб келмоқда. Ушбу Конвенция қоидалари миллий қонунчилигимизга ҳамда давлат ва жамоат ташкилотлари фаолиятига изчиллик билан имплементация қилинди.

Айни пайтда болаларнинг Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенция қоидаларидан хабардорлик даражасини ошириш масаласига ҳам алоҳида эътибор қаратилмоқда. Мактабгача таълим муассасалари, умумтаълим мактабларида инсон ва бола ҳуқуқларига бағишланган дарслар ўтилмоқда. 2014 йилда 1-7 синф ўқувчилари учун «Миллий истиқлол ғояси ва маънавият асослари», 8-9 синф ўқувчилари учун «Давлат ва ҳуқуқ асослари», «Конституциявий ҳуқуқ асослари» фанлари доирасида Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенция қоидаларини ўрганиш ташкил этилган.

Юртимизда болалар ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини таъминлашга қаратилган кенг қамровли эзгу ишлар 2016 йил – Соғлом она ва бола йилида нафақат изчил давом этмоқда, балки янги, янада юксак босқичга кўтарилмоқда. Зотан, давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, она ва бола соғлом бўлса, оила бахтли, оила бахтли бўлса, жамият мустаҳкам бўлади.

Шу жиҳатдан, жорий йилда «Ёшларга оид давлат сиёсати тўғрисида»ги қонун қабул қилингани айни йўналишдаги ислоҳотлар узвий ва қатъий, изчил ва босқичма-босқич асосда давом этаётганининг ёрқин тасдиғидир. Янги Қонунда ёшларга оид сиёсатни, яъни навқирон авлоднинг ривожланиши учун муносиб шарт-шароитлар яратиш, давлат ва жамиятни ривожлантиришда уларнинг интеллектуал, ижодий салоҳиятидан унумли фойдаланишни назарда тутадиган ижтимоий-иқтисодий ва ҳуқуқий чора-тадбирлар тизими белгилаб берилгани ғоятда муҳимдир.

Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, иқтидорли олим Муслим Атаев томонидан нашрга тайёрланган «Исломда болалар ҳуқуқлари» номли китоб бу борада яна бир мўъжаз ва муҳим амалий қадамдир. Ушбу китоб ҳақида фикр юритишдан олдин ёш олимнинг самарали фаолияти ҳақида қисқача тўхталишни лозим деб топдик.

Тарих фанлари номзоди М.Атаевнинг илмий ва тарихий йўналишдаги ўнга яқин китоби нашрдан чиққан. Хусусан, «Уструшана олимлари»[1], «Имом Уструшаний»[2] , «Жомиъ аҳком ас-сиғор»[3], «Ал-Асъила вал-ажвиба»[4], «Сунани Доримий, Сайланма»[5], «Мовароуннаҳр фақиҳлари»[6], «Жиззах алломалари»[7] китоблари шу жумлага киради. Шунингдек, М.Атаевнинг бир қатор мақолалари илмий журнал ва тўпламларда эълон қилинган[8].

Муслим Атаев «Исломда болалар ҳуқуқлари» китобини нашрга тайёрлашда ана шу илмий асарлар ва мақолаларда тадқиқ этилган муайян мавзуларни янада чуқурлаштириш йўлидан боргани эътиборлидир. Хусусан, янги китобда, аввало, улуғ аллома Маждуддин Уструшанийнинг ҳаёти ва илмий-ижодий фаолияти, у яшаган давр, алломанинг устоз ва шогирдлари, бой илмий мероси, хусусан, «Жомиъ аҳком ас-сиғор» асари ҳақида қизиқарли маълумотлар берилган.

Маълумки, Имом Уструшаний (Абул-Фатҳ Муҳаммад ибн Маҳмуд ибн Ҳусайн ибн Аҳмад Маждуддин ал-Уструшаний) ХII аср охири ва ХIII асрнинг биринчи ярмида Мовароуннаҳрда яшаб, юксак илмий салоҳияти билан фиқҳ илмининг ривожига муносиб ҳисса қўшган уструшаналик[9] улуғ алломадир. Маждуддин Уструшаний фиқҳ илми жадал ривожланган Қорахонийлар даврида Уструшанада таваллуд топган, фиқҳ илмидан дастлабки сабоқни маҳаллий фақиҳлардан ўрганган.

Ишончли қўлёзма манбаларга қараганда, Маҳмуд ва унинг ўғли Муҳаммад Уструшанийнинг устози Бурҳониддин Марғиноний ҳисобланади. Уструшанийлар шаклланган илмий муҳит асосан ҳанафий мазҳаби олимлари таъсирида бўлган. Энг муҳими, Имом Уструшанийнинг нафақат «Жомиъ аҳком ас-сиғор» асари, балки «Китаб ал-фусул», «Куррат ал-айнайн фи ислаҳ ад-дорайн», «ал-Фатово», «ал-Куруд ва-д-дуйун» ва «Ал-Асъила вал-ажвиба» каби бошқа асарлари ҳам ўз даврида катта шуҳрат қозонган.

Аммо, мана шу жуда бой, ноёб ва нодир илмий-маърифий, маданий ва маънавий мерос шу пайтгача ўрганилмай келинган эди. Эътиборли жиҳати шундаки, Муслим Атаев ўз илмий изланишлари билан ушбу бўшлиқни тўлдиришга салмоқли ҳисса қўшди. Натижада бу борадаги тарихий маълумотлар тартибга солинди, тизимлаштирилди ва ўзаро қиёсий таҳлилдан ўтказилди.

Албатта, Маждуддин Уструшанийнинг «Жомиъ аҳком ас-сиғор» асари бундан саккиз юз йил аввал дунё тарихида бола ҳуқуқларига бағишлаб ёзилган илк ҳуқуқий манба эканини алоҳида қайд этиш даркор. Бундай нодир асар мавжуд эканининг ўзиёқ, фикримизча, олис тарихда юртимизда забардаст уламолар ва фиқҳшунос олимлар томонидан кўпгина ҳуқуқий муносабатлар, шу жумладан, ислом ҳуқуқининг тизими, моҳияти, манбалари ва ривожланиш босқичлари мукаммал ўрганилиб, бу борада нодир асарлар яратилганини яққол тасдиқлаб турибди.

М.Атаев таъкидлаганидек, «Жомиъ аҳком ас-сиғор» ислом ҳуқуқшунослигига оид қимматли манбадир. Шу боис бу китоб илк марта 1982 йили ироқлик профессор Абдулҳамид Абдул Холиқ ал-Байзалий томонидан чоп этилган. Асарнинг иккинчи нашри эса Қоҳирада «ал-Азҳар» университети профессори Абу Мусъаб ал-Бадрий ҳамда ўқитувчи Маҳмуд Абдурраҳмон Абд ал-Мунъим томонидан тайёрланган.

Шу ўринда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ва мазкур идора масъул ходими Муслим Атаев «Жомиъ аҳком ас-сиғор»нинг Мисрда чоп этилган иккинчи нашри билан Тошкентда сақланаётган 5 та қўлёзма нусхаларини солиштириб кўрганига алоҳида эътибор қаратиш даркор. Нега деганда, шу жараёнда асарнинг Миср нашрида жиддий камчиликлар борлиги аниқланган.

Айни шу нуқтаи назардан, китобнинг тузатилган ва тўлдирилган араб тилидаги нашрини, шунингдек, ўзбек китобхонига туҳфа этилаётган ушбу нашрни тайёрлашда бундай нуқсонлар бартараф этилгани таҳсинга сазовор.

Хулоса қилиб айтганда, Имом Уструшанийнинг «Жомиъ аҳком ас-сиғор» асари вояга етмаган болаларнинг ҳақ-ҳуқуқлари хусусида ёзилган фиқҳий асарларнинг энг мукаммалидир. Асарда ҳанафий мазҳаби бўйича ёш болаларга тааллуқли фиқҳга оид тарқоқ ҳолда берилган юзга яқин манбалардан олинган 1 минг 280 дан ортиқ фатво ўз мужассамини топган.

Муслим Атаев нашрга тайёрлаган «Исломда болалар ҳуқуқлари» китобига ана шу фатволардан 400 га яқини саралаб олинган ва ўзбек тилига ўгирилган. Бу матнлар бугунги давримиз болалари ҳаётида учрайдиган ва аксарият ота-оналарни қизиқтирадиган мавзуларга бағишлангани алоҳида диққатга лойиқдир. Шу маънода, ушбу китоб ўзбек китобхони учун ниҳоятда фойдали ва манзур бўлади, деган умиддамиз.

Акмал Саидов

Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси

Миллий маркази директори, юридик фанлари  доктори, профессор

[1] Уструшана олимлари. – Т.: «Тошкент ислом университети», 2009. – 72 б. 

[2] Имом Уструшаний. – Т.: «Тошкент ислом университети», 2010. – 48 б. 

[3] Жомиъ аҳком ас-сиғор / Араб тилида, муфтий Усмонхон Алимов ҳаммуаллифлигида. – Т.: «Тошкент ислом университети», 2010. – 496 б. Яна қаранг: Жомиъ аҳком ас-сиғор /Араб тилида, муфтий Усмонхон Алимов ҳаммуаллифлигида. – Т.: «Шарқ», 2013. – 696 б. 

[4] Ал-Асъила вал-ажвиба /Араб ва форс тилларида. – Т.: «Шарқ», 2011. – 344 б. 

[5] Сунани Доримий, Сайланма. – Т.: «Тошкент ислом университети», 2011. – 224 б.. 

[6] Мовароуннаҳр фақиҳлари / А.Сарсенбаев ҳаммуаллифлигида. – Т.: «Мовароуннаҳр», 2011. – 48 б. 

[7] Жиззах алломалари. – Тошкент: «Адиб» нашриёти, 2014. – 270 б. 

[8] Қаранг: «Жомиъ аҳком ас-сиғор» – болалар ҳуқуқлари жамланган мўътабар манба // Шарқ машъали. – Тошкент, 2004. – № 2. – Б. 20-22; Уструшаний ва унинг асарлари // Имом ал-Бухорий сабоқлари. – Т., 2004. – № 4. – Б. 270-272; Уструшана ва Уструшанийлар // Илмий-таҳлилий ахборот. ТИУ. – Тошкент, 2004. – № 4. – Б. 49-52; Муҳаммад ибн Маҳмуд ал-Уструшаний ва унинг илмий мероси // Ўзбекистонда ижтимоий фанлар. – Тошкент, 2005. – № 3-4. – Б. 80-85; Уструшана минтақасидан чиққан олимлар // Имом ал-Бухорий сабоқлари. (Шайх Абдулазиз Мансур ҳаммуаллифлигида) – Тошкент, 2008. – № 2. – Б. 94-95. – № 3. – Б. 174-175; The Famous Jurist of the Medieval Central Asia // SHYGYS. Р.Б. Сулейменов атындағы Шығыстану институты. – Алматы, 2008. – № 2. – С. 24-30; Ал-Уструшаний яшаган давр. Мўғуллар истилоси: фақиҳ ва фиқҳ тақдири. Имом ал-Бухорий сабоқлари. – Тошкент, 2009. – № 4. – Б. 280-287; «Китоб ал-фусул» – қозилар учун муҳим манба. Тошкент Давлат шарқшунослик институти шарқшунослар анжумани маърузалар тўплами. № 2. ТошДШИ. – Тошкент, 2009. – Б. 136-142; Ислом манбалари жаҳолатга қарши // Тошкент Давлат шарқшунослик институти шарқшунослар анжумани маърузалар тўплами. 3-сон. ТошДШИ. – Тошкент, 2010. – Б. 144-150; Мадждуддин ал-Уструшани и его научное наследие. http: ziyonet.uz/uzc/library/book/24044/ libid/200200; Маждуддин ал-Уструшаний ва унинг болалар ҳуқуқлари ҳақидаги асарининг илмий аҳамияти. «Бола ҳуқуқларини таъминлашда ижтимоий ҳамкорлик» мавзусидаги республика илмий-амалий анжумани материаллари. –Тошкент, 2011. – Б. 49-55. 

[9] М.Атаев ўз илмий тадқиқотларида бу истилоҳга муайян аниқлик киритгани аҳамиятлидир. Яъни, олимнинг фикрича, Ўрта аср араб манбалари асосида Уструшана Самарқанднинг олди ва Сайҳун дарёсининг (Сирдрёнинг) қуйи қисмидаги катта бир вилоят экани аниқланган. Уструшана минтақасининг ҳозирги жойлашган ҳудуди Жиззах ва Сирдарё вилоятлари ҳудудини ўз ичига олган. Қаранг: Атаев, Муслим. Жиззах алломалари / Масъул муҳаррир: Шайх Абдулазиз Мансур. – Т.: «ADIB», 2014. – 32-33-бетлар.

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Мақолалар

«ЖОНЛИ» ва «ЖОНСИЗ» тарбия

10.06.2025   6025   46 min.
«ЖОНЛИ» ва «ЖОНСИЗ» тарбия

«ЖОНЛИ» ва «ЖОНСИЗ» тарбия

 

«Агар огоҳсан сен – шоҳсан сен.

Агар шоҳсан сен – огоҳсан сен»

 

«Авлиёларнинг авлиёси», «мутафаккирларнинг мутафаккири», «шоирларнинг султони» бобомиз Алишер Навоий ҳазратлари нақадар чиройли таъриф берганлар ўз асарларида!

«Огоҳлик» cўзининг маъноларини бугунги замон шароитидан келиб чиқиб, янада кенг миқёсда тушунишимизга тўғри келади. Яъни, бугунги огоҳлик халқимиз, айниқса ёшлар қалбини, руҳиятини, ақл-идроки ва умуман маънавиятини жаҳонда юз бераётган мафкуравий йўналишдаги ошкора ва яширин таҳдидларнинг хатарларидан ва «оммавий маданият»нинг емирувчи таъсиридан муҳофаза қилишни ҳам ўз ичига олади.

Албатта, халқимиз, жумладан ёш авлод ғарб фан-техникаси, маданияти, адабиёти, санъатининг илғор жиҳатларини инкор этмайди.

Бироқ Ғарбда дин ва одобга зид бўлган қарашларнинг кўпчиликка сингдирилиши оқибатида юзага келган «оммавий маданият» тушунчасини Ғарб зиёлиларининг ўзлари «Ғарбнинг муаммоси» сифатида баҳолаётганини ҳамда «оммавий маданият»нинг маънавий-ахлоқий тубанликларини ёшларимиз қанча тез англаса, шунча яхши.

 

«Муқаддас ислом динимизни пок сақлаш, уни турли хил ғаразли хуруж ва ҳамлалардан, туҳмат ва бўҳтонлардан ҳимоя қилиш, унинг асл моҳиятини ўниб-ўсиб келаётган ёш авлодимизга тўғри тушунтириш, ислом маданиятининг эзгу ғояларини кенг тарғиб этиш вазифаси ҳамон долзарб бўлиб қолмоқда».

 

Бу вазифа нафақат бирор вазифадор ёки бирор соҳадаги масъулларга белгиланган, балки ҳар бир (!) ОТА УЧУН, ҳар бир (!) ОНА УЧУН буюк вазифа, деб билмоғимиз лозим!

 

Ҳозирги даврда, ахборот технологиялари ўта тезкорлик билан ривожланаётган бир пайтда, нанотехнология зўр шиддатлик билан авжига чиқаётган замонда, ҳар хил оммавий ахборот воситалари хилма-хил маълумотларни кечаю-кундуз тарқатаётган бир онда, айниқса бугун фарзандларимиз ўз-ўзлари билан ёлғиз қолиб 25 соат вақтларини телефон, компьютер билан машғул бўлиб, болаларимиз улар билан “банд” бўлиб қолганларида мазкур вазифалар, жаннатмакон юртимиз, муқаддас Ватанимиз, доно халқимизнинг ҳар бир фуқаросига қушга ҳаво, балиққа сув зарурлигидай зарур бўлса керак...

 

Бугунги кунда тарбия ҳам, минг афсуслар бўлсинки, икки хил бўлиб қолди: 1) «жонсиз» тарбия ва 2) «жонли» тарбия.

 

1)    «ЖОНСИЗ» тарбия – бу интернет, компьютер, телефон, телевизор... Минг афсус ва надоматлар бўлсинки, бу нарсалар ҳам кўп ёшларимизни, баъзи ўринларда сал каттароқларимизни ҳам тўғри йўлдан, ўз ота-оналари не-не машаққатлар чекиб ўргатган йўлдан, ота-боболаримиздан буюк ва беқиёс мерос бўлиб келаётган йўлдан оздириб ва адаштириб қўймокда...

Натижада, доно халқимиз мақолида «яхшини шарофати, ёмонни касофати» деб айтилганидек, ўзлари ҳам, оиласи ҳам, қариндошлари ҳам, қўшнилари ҳам, дўстлари ҳам, яқинлари ҳам, атрофдагилари ҳам сарсон бўлиб, уларнинг касофатлари яшаб турган маҳалласига ҳам, ишлаб турган ишхонасига ҳам, бутун эл-юртига ҳам етмоқда...

 

Бундай шаклдаги «жонсиз» тарбия:

ü доно халқимиз дунёқарашига ҳам,

ü миллатимиз менталитетига ҳам,

ü Қуръони каримнинг муборак ояти карималарига ҳам,

ü Пайғамбаримиз алайҳис саломнинг муборак ҳадиси шарифларига ҳам,

ü динимиз кўрсатмаларига ҳам,

ü шариатимиз ҳукмларига ҳам,

ü уламоларимиз фатволарига ҳам,

ü давлатимиз қонунларига ҳам,

ü шарқона одобларимизга ҳам,

ü мазҳабимиз меъёрларига ҳам,

ü жамиятшунослик алоқаларига ҳам,

ü одамгарчилик муносабатларига ҳам,

ü инсоний туйғуларга ҳам,

ü руҳшунослик сир-асрорларига ҳам,

ü юртимиз урф-одатларига ҳам,

ü ўзбекчилик қоидаларига ҳам,

ü маданиятимиз ахлоқларига ҳам,

ü инсоний ақлга ҳам,

ü ахлоқий нормаларга ҳам,

ü доно мақолларимизга ҳам,

ü миллий анъаналаримизга ҳам,

ü диний қадриятларимизга ҳам,

ü халқимиз онг-тафаккурига ҳам,

ü мусулмончилигимиз асосларига ҳам,

ü Ислом динимиз тушунчаларига ҳам

ЗИД ЭКАНЛИГИНИ УНУТМАЙЛИК !!!

 

Хорижий телеканалларда нима намойиш этилса ёки интернетда нима тарғиб қилинса, барчасини қабул қилавериш асло мумкин эмас !!!

Биз улар орасидан имон-эътиқодимиз, анъанаю қадриятларимизга мос келадиганларинигина саралаб олмоғимиз шарт!

Бу мақсадга эса ёшларимизга телефон, телевидение, компьютер ва интернетдан оқилона фойдаланиш йўлларини ўргатиш, уларнинг мазкур ахборот манбаларидан фойдаланишларини назорат қилиб бориш орқалигина эришиш мумкин. Токи ҳали суяги қотиб улгурмаган ёшларимизнинг беғубор маънавиятига жиддий зарар етмасин!

Мутахассисларнинг тадқиқотларига кўра, АҚШда жиноятчиларнинг ярмидан кўпи бузилган оилалар фарзандлари экани маълум бўлган. Уларга ота-онасининг ажрашгани туфайли етказилган кучли руҳий зарба ўрта ёш, ҳатто кексалик чоғида ҳам салбий таъсир ўтказиши аниқланган.

 

2) «ЖОНЛИ» тарбия – бу:

улуғ аждодларимиздан давом этиб келаётган олтиндан қиммат ривоятлари ва ноёб ҳикматлари;

буюк ота-боболаримиздан эшитиб келаётган тилло билан тенг панд-насиҳатлари ва бетакрор ҳикоялари;

меҳрибон ота-оналаримиздан ўрганиб келаётган гавҳар ўгитлари ва мислсиз сўзлари;

элимиз таниган ва халқимиз тан олган устозларимиздан таълим олиб келаётган зар тушунчалари ва бебаҳо илмлари;

жаннатмакон юртимиз – муқаддас Ватанимиз таълим масканларида таралаётган дурдан аъло фанлар ва беқиёс билимлар;

уйимизда фарзандларимизга ўзимиз бераётган таълим-тарбиямиз.

 

Бу «жонли» тарбиядаги маълумотлар эса маънавият ва маърифат йўналишига ҳамда тарбия соҳасига дахлдор ҳар бир инсон учун, ҳар бир (!) ОТА УЧУН, ҳар бир (!) ОНА УЧУН беқиёс энциклопедик манба бўлиб хизмат қилади.

 

Оиладаги бош – бобо ёки буви, ота ёки она ҳар куни, айниқса жума оқшоми, бозор оқшоми кунларида оилавий дастурхон атрофида ўтирганларида оиласининг ҳар бир аъзоларини исмларини номма-ном айтиб, ҳар бир ўғил-қизларини, ҳар бир келин-куёвларини, ҳар бир невара-чевараларини ҳақларига яхши тилаклар айтиб, яхши дуолар қилсалар – бу ҳам «жонли» тарбиянинг бир тури ҳисобланади.

Зеро бундай шаклдаги «жонли» тарбияни ҳаммаларимизнинг ота-боболаримиз, она-момоларимиз аввал-азалдан чин ихлос билан, соф эътиқод билан, гўзал намуна ва чиройли ибрат бўлиб, баркамол даражада бериб келишган. Шунда «менинг отам мени ҳақимга бундай дуо қилганлар», «менинг онам мени бундай бўлишимни Худодан сўрар эдилар» деган онги-шууридаги дастурхон атрофидаги сурат уни кўз олдида доим туради.

Дастурхон атрофида, оиласи ҳузурида айтилган ота-онасининг умидлари, орзулари уни бошқа ножўя хатти-ҳаракатлардан тийилишга, ҳар куни қўл очиб Яратгандан сўраётган тилакларни эслаб, мазкур тилакларга мос келмайдиган ишлардан сақланишга ундайди.

 

Буюк ота-боболаримиздан мерос бўлиб қолиб келаётган доно халқимизнинг юксак маънавиятига давлатимиз раҳбари Муҳтарам Президентимиз ҳам: «Дуо қилган, дуо олган ҳеч қачон кам бўлмайди. Бундай жойдан ҳеч қачон барака аримайди», деб яна қўшимча сифатида бизларга енгилмас куч қилиб бердилар.

Халқимизнинг миллий маънавияти, оилаларимизда амал қилинадиган тартиб-қоидалар ёшлар тарбиясида муҳим аҳамиятга эгадир! Улар оила мустаҳкамлигини таъминлашда улкан пойдевор вазифасини ўтайди. Диёримизда миллий қадриятлар ва муборак динимизнинг эзгу таълимотлари асосида оилага доир қонун-қоидалар янада мукаммал қайта ишланди.

 

Жаноби ҳазрат Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам ўз муборак ҳадиси-шарифларида марҳамат қиладилар: «Болаларингизга одоб беринглар ва одобларини чиройли қилинглар!».

Бу хусусда шоирларимизнинг ибратли сўзлари бор:

«Биринчи ғиштни қийшиқ қўяркан меъмор,

Осмонга етса ҳам қийшиқдир девор».

Оилада эрнинг мавқеи баландлиги, хотин ҳам ўз ҳақ-ҳуқуқларига эгалиги, фарзандларнинг ота-онани ҳурмат қилишларини олайлик. Кўп йиллар давомида ота-боболаримиз қалбига сингиб кетган ушбу миллий ва диний қадриятларни бугун янада сайқаллаш кераклигини замон талаб этмоқда. Шиддат билан ўзгариб бораётган ҳозирги замонда бемаъни хуружлар кўпайиб, уларнинг инсон ва жамият ҳаётига салбий таъсирлари мисли кўрилмаган даражада кучайиб бормоқда.

Шунинг учун барчамиз кўзимизни каттароқ очиб, зийраклик ва огоҳлик билан бундай ҳамлаларга қарши курашмоғимиз лозим.

Айниқса ҳозирда юртимиздаги мавжуд беҳисоб ҳамда турли фурсат ва имкониятлардан сермаъно, сермаҳсул, мазмунли ва унумли фойдаланиб,

 

ҲАР БИР ОТА, ҲАР БИР ОНА ЎЗ фарзандига:

 

одоб-ахлоқ намуналарини,

киндик қони тўкилган мислсиз Ватанига – ватанпарварлик ҳис-туйғуларини,

бобо-бувига – эҳтиром-ҳурматни,

ота-онага – меҳр ва итоаткорликни,

оила аъзоларига – раҳмдиллик ва меҳрибонликни,

ўз жуфт ҳалолига – ҳақиқий муҳаббат ва содиқликни,

қўни-қўшниларга – оқибат ва чиройли муносабатни,

қавм-қариндошларга – саховат-мурувватни,

синфдош-касбдошларга – чин дўстлик ва ёрдам беришни,

атрофдаги барча одамларга – инсонпарварлик ва самимийликни,

ҳайвон-парранда-ҳашаротларга – раҳм-шафқатни уқтириб, юқтириб, тушунтириб, сингдиришимиз –

ҲАМ БУРЧИМИЗ, ҲАМ ҚАРЗИМИЗ, ҲАМ ФАРЗИМИЗДИР!!!

 

ХУДОНИ ОЛДИДА ҳам, БАНДАСИНИ ОЛДИДА ҳам, ЮРТ-ХАЛҚИМИЗ ОЛДИДА ҳам!

 

Буларни ҳаммасини болаларимизга ўргатиш учун бизларга ҳеч қандай махсус олий маълумот ҳам, тегишли сертификат ҳам, ҳеч кандай қизил диплом ҳам керак эмас! Ёшларимизда бу жиҳатларини биз уйғотишимиз (!) керак холос. Зеро шу сифатларнинг ҳаммаси фарзандларимизнинг қонида бор, уларнинг хамиртурушларида бор! Зеро шу фазилатларнинг ҳаммаси болаларимизнинг ДНК ларида мавжуд! Чунки бу хусусиятларнинг барчаси бизларнинг ота-оналаримиздан авлоддан-авлодга, қон орқали ўтиб келаяпди! “Бунинг қонида бор-да ўзи!” деб ёки “олма пишса, тагига тушади” деб бежиздан-бежиз айтмайди доно халқимиз!

Кимнинг она-Ватанни севиш туйғуси кучли ва имон-эътиқоди мустаҳкам бўлса, ўзининг ўтмишини ҳурматлаб, яхши билса, «оммавий маданият» тузоғига тушиб қолмайди, дину давлатимизнинг “хақиқий дўстлари”нинг қармоғига илинмайди. Бунинг учун оилада ота-оналар фарзандлари билан миллий мусиқа, халқ қўшиқ-ашулаларимизни эшитишса, биргаликда китоб ўқишса, ўқиган асарларини биргаликда муҳокама қилишса, уларни турли спорт секцияларига ва мусиқа тўгаракларига жалб этишса, эришилган ютуқлари ва эгаллаётган тажрибаларига қизиқишса, илм-ҳунар ўрганишларида ҳамнафас бўлишса, ёшларнинг ёт ғоялар учун вақти ҳам, қизиқиши ҳам бўлмайди.

Илоҳо ўзларимизни ҳам,

фарзанд-зурриётларимизни ҳам

Меҳрибон Парвардигоримиз Ўзи буюрган,

Жаноби Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам тавсия этган,

ўтмишда ўтганларимизнинг руҳлари шод бўладиган,

халқимиз хурсанд бўладиган,

ота-оналаримиз рози бўладиган йўллардан юришимизни насиб этсин!

 

ЖИДДИЙ ЭЪТИБОР УЧУН ЖИДДИЙ МАСАЛА:

 

Не-не умидлар билан ўстираётган фарзандларимиз

динимиз қоидалари рухсат бермаган,

миллий анъаналаримиз ва маҳаллий урф-одатларимиз қайтарган

ҳамда давлатимиз қонунлари қоралаган

еб-ичиш маҳсулотларидан ЎТА ва ЎТА ЭҲТИЁТ бўлишлари

ва айниқса ҳозирги пайтда

айнан шу томонлардан "ҳужум" килаётган душманларимизга

кучли ва соф эътиқод билан қарши тураолишлари –

ўз динига, ўз халқига, ўз юртига ҳамда

ўз муқаддас оиласига садоқатли эканини

яққол белгиси бўлади!

 Иброҳимжон домла Иномов

Ибратли ҳикоялар