05 Ноябр, 2024, 04 Жумадул аввал, 1446
05 Ноябр, 2024, 04 Жумадул аввал, 1446
Аллоҳ таолога беадад ҳамду саноларимиз ва Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга беҳисоб салавоту дурудларимиз бўлсин.
Роббимиз инсон зотини Ўзи яратган барча махлуқотлар ичида азиз ва мукаррам қилиб яратгани ҳеч кимга сир эмас. Ана шу мукаррамлик инсоннинг ўзига хос бўлган бир неча фазилатларида намоён бўлади. Улардан бири, албатта, инсоннинг поклик, тозалик, сарамжон-саришталик ва шинамликка бўлган интилишидир. Шундан келиб чиқиб инсон аввало ўзини, либосини, ишлатадиган жиҳозларини, яшаб турган уй-жойини, маҳалласини, қишлоқ ва шаҳарларини, юртини, қолаверса, бутун ер куррасини тоза ва покиза сақлашга ҳаракат қилади. Ана шу курраи заминда доимий ҳолда покиза сақлашга энг лойиқ ва муносиб бўлган жой эса, албатта, барчамиз ибодат қиладиган муқаддас маскан – масжидлардир.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда Иброҳим ва Исмоил алайҳиссаломларга:
أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ
“Уйимни тавоф қилувчилар, муқим турувчилар, рукуъ ва сажда қилувчилар учун поклаб қўйинглар», деб амр қилдик”, деган (Бақара сурасининг 125-ояти).
Демак, Аллоҳ таолонинг байти бўлмиш масжидларни пок тутиш оддий урф ёки инсонийлик табиатидан келиб чиқиб қилинадиган иш эмас. Балки тўғридан-тўғри Роббил оламийннинг амри бўлиб, ҳар бир мусулмон учун бу буйруқни бажармоқ буюк шараф ва ўз ўрнида ибодатдир. Бизнинг юртимиз мўмин-мусулмонлари динимиз кўрсатмаларини доимо оғишмасдан бажариш борасида намуна бўлиб келган.
Сўзимизнинг исботи учун ҳозирги кунда юртимизда фаолият кўрсатиб турган масжидлардаги озодалик ва покликка бўлган эътибор ҳақида маълумот бермоқчимиз. Юртимиздаги ҳар қандай шаҳар ва қишлоқлардаги ҳаттоки энг чекка ҳудудларимизда жойлашган масжидларни-да бориб кўрсангиз, кўзингиз қувнайди, ибодат қилсангиз қалбингизда ўзгача шукуҳ ва ҳаловатни ҳис қиласиз. Ер юзининг ҳеч қаерида топилмайдиган эминлик ва хотиржамлик ҳам айнан масжидларга хос бўлган хусусиятдир. Зотан, Аллоҳ таоло Оли Имрон сурасининг 97-оятида марҳамат қилиб:
فِيهِ آَيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آَمِنًا
“Унда очиқ аломатлар ва мақоми Иброҳим бор. Ким унга кирса, тинч бўладир...” деган.
Ҳа, мусулмон киши масжидларга кирар экан нафақат жисмоний хавф-хатар, балки энг асосийси руҳий-маънавий, эътиқодий ва тарбиявий томонлама ҳам хотиржамликка эришади. Бунинг учун аввало инсоннинг ўзи ҳар тарафлама ана шу фазилатларга лойиқ ва муносиб бўлишга ҳаракат қилиши керак. “Қарс икки қўлдан чиқади” деганларидек, албатта, масжиддаги ҳолат ҳам ҳар тарафлама талабга жавоб бера олиши керак. Бизда эса алҳамдулиллаҳ бу борада ҳеч қандай камчиликлар йўқ. Хизмат сафарлари ва зиёратлар сабаб кўпгина юрт ва шаҳарларда бўлдик. Тўғрисини айтишимиз керак, исломнинг маркази бўлган баъзи шаҳарларда ҳам марказий масжидлардан ташқари бўлган масжидларда поклик ва тозаликка бўлган эътибор кўнгилдагидек эмас. Ибодат тўлиқ ва бенуқсон бўлиши учун аввало, таҳорат мукаммал бўлиши лозим. Бунинг учун эса албатта таҳоратхона озода ва шариат кўрсатмаларига мувофиқ бўлиши керак. Юртимизда деярли ҳамма масжидларда шундай шароитлар мавжуд.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари бошчилигидаги масжид имом-хатиблари ва шу ишларга масъул бўлган бошқа ходимларнинг бу борада олиб бораётган буюк хизматларини эътироф этишимиз керак. Масжидлардаги барча таҳоратхоналар ҳар тарафлама шароитлари намунали. Иссиқ ва совуқ сув билан таъминланган. Хоналарнинг иссиқлиги, ёзда эса салқинлиги ҳам, у ердаги ҳавони тозалаш ва уни айлантириб-шамоллатиб турадиган жиҳозлар, юз ва қўлларни артиш учун алоҳида сочиқлар, қўлни ювиш учун совунлар, кўзгулар, ҳаттоки таҳоратдан кейин суртиш учун хушбўйликлардан тортиб таҳоратхоналарнинг бадиий безагига ҳам алоҳида эътибор берилган.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, ўзимизнинг уйларимизда ҳам бундай қулай шароитларни топиш қийин. Таҳорат олиб чиққандан сўнг ибодат қилиш учун хонақоларга кирилар экан беихтиёр ўта мамнун бўлганингиздан масжидни қурган ва хизмат қилаётганларнинг отасига раҳмат айтиб юборасиз. Бутун масжидларга тўшалган гиламларни кўриб кўзингиз қувнайди. Шундай ҳам тоза ва шинамки сажда қилсангиз бош кўтаргингиз келмайди. Масжиддаги барча жиҳозлар, безаклар, қандиллар, миллийлигимизга далолат қилувчи ўймакорлик ва наққошлик ишлари-ю уларга берилган ранглар ҳамма-ҳаммаси бир-бирига мутаносиб.
Хулоса қилиб айтганда, бундай гўзал ҳолатга эришиш осон бўлмаган. Не-не замонлар ва не-не аждодлар ўтдилар. Албатта ҳаммаларининг ҳам ўзига яраша хизматлари бор. Спортчиларда бир мақол бор “чемпион бўлиш осон, уни сақлаб, ҳимоя қилиб туриш қийин”. Азизлар, масжидлар ҳаммамиз ҳар тарафлама ҳаловат ва хотиржамлик топадиган муқаддас масканлардир, у ерни кўз қорачиғидек авайлаб, асрамоқ Роббил оламийннинг амридир. Ушбу шарафли ва масъулиятли вазифани бажаришни фақат имом-хатиб ва масжидларнинг ходимларига ташлаб қўймасдан, уларнинг ёнида камарбаста бўлиб ҳар тарфлама ёрдам бериб туришимиз керак. Ана шунда юртимизнинг кўрки, салобати, ҳайбати ва зийнати бўлиб турган масжидларимиз сон жиҳатидан янада кўпаяди ва сифати жиҳатидан бундан-да кўркам бўлади. Зотан, мусулмонлар ўз юртидаги диний ва маърифий даргоҳлар билан фахрланади, бунда эса сўзсиз масжид ва мадрасалар беқиёс ўрин тутади.
Исҳоқжон БЕГМАТОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Масжидлар бўлими ходими
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
«Никоҳ» сўзи луғатда «қўшилиш», «жамланиш», «яқинлашиш» маъноларини англатади.
Шариатда эса: «Никоҳ баҳраланиш эгалигини ҳосил қилувчи боғланишдир».
Аллоҳ таоло Қуръони каримда: «Ораларингиздаги никоҳсизларни ва қулу чўриларингиздан солиҳларини никоҳлаб қўйинг. Агар фақир бўлсалар, Аллоҳ уларни Ўз фазлидан бой қилур. Аллоҳ Восиъ ва Алиймдир» («Нур» сураси, 32‑оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларида никоҳга тарғиб жуда кучли тарзда келган. Ушбу ҳақиқатни англаб етишимиз учун қуйидаги икки ҳадисни ўрганиб чиқамиз.
Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг:
«Эй ёшлар жамоаси, сиздан ким никоҳга қодир бўлса, уйлансин. Албатта, у кўзни тўсувчи ва фаржни сақловчидир. Ким қодир бўлмаса, рўзани лозим тутсин, бу унинг учун бичилишдир», деганларини эшитдим».
Бешовлари ривоят қилганлар.
Ушбу ҳадиси шарифдаги «никоҳга қодир бўлса», деб таржима қилинган ибора арабчада «боъа» дейилиб, моддий, маънавий ва жисмоний жиҳатдан никоҳга қодирлик маъносини англатади.
Демак, шу маънодаги қудратга эга бўлган ҳар бир мусулмон уйли-жойли, оилали бўлишга ҳаракат қилмоғи лозим. Агар никоҳга моддий ёки маънавий жиҳатдан қудрати етмаган, сарф-харажатни кўтара олмайдиган ёки уйланса, умр йўлдошига зулм қилишдан ўзини тўхтата олмайдиган ёшлар бўлса, рўза тутишлари керак. Шу йўл билан улар шаҳватларини босадилар. Чунки рўза туфайли кишининг шаҳвати пасайиб, бошқа жинсдагиларга шаҳват билан қарамайдиган, фаржини зинога ишлатмайдиган ҳолга келади.
Оддий ҳолатларда эса бу икки хавфнинг олдини никоҳ олади. Никоҳдаги киши ўз шаҳватини ҳалол йўл билан қондирганлиги учун, кўзи номаҳрамларга қарашдан тийилган, фаржи ҳаромга юришдан сақланган бўлади.
Бу ҳадиси шариф мўмин‑мусмонларни ёшлик чоғларидан, никоҳга қодир бўлишлари биланоқ, оила қуришга чорламоқда.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Уч кишилик гуруҳ Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаларининг уйларига Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ибодатлари ҳақида сўраб келди. Бас, уларга (бу ҳақда) хабар берилганида худди у(ибодат)ни оз санагандай бўлдилар. Шунда улар:
«Биз қаёқда-ю, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қаёқдалар, у зотнинг ўтгану қолган гуноҳлари мағфират қилинган», дедилар.
Улардан бири:
«Мен абадул абад тунларни намоз ўқиш билан ўтказаман», деди. Бошқаси эса:
«Мен умрбод рўза тутаман, оғзим очиқ юрмайман», деди. Яна бошқа бири:
«Мен аёллардан четда бўламан, абадул абад уйланмайман», деди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг олдиларига келиб:
«Шундай, шундай, деганлар сизларми?! Аммо Аллоҳга қасамки, мен Аллоҳдан энг қўрқувчироғингизман ва Унга энг тақводорингизман. Лекин рўза ҳам тутаман, оғзим очиқ ҳам бўлади. Намоз ҳам ўқийман, ухлайман ҳам, аёлларга уйланаман ҳам. Бас, ким менинг суннатимдан юз ўгирса, мендан эмас», дедилар».
Икки шайх ва Насаий ривоят қилганлар.
Бу ҳадиси шарифда уйланиш, оилали бўлиш «ибодат», «тақводорлик» ва «Аллоҳдан қўрқиш» маъноларига зид эмаслиги баён этилмоқда. Уйланиш Аллоҳ таолодан энг қўрқувчи банда бўлган Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидир.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким менинг суннатимдан юз ўгирса, мендан эмас» деганлари имкони бўла туриб никоҳда бўлмаслик, оила қурмаслик мўмин‑мусмон учун мутлақо тўғри келмаслигини аён этади. Уйланмай, оила қурмай юриш мусулмонларга хос иш эмас. Чунки Аллоҳ таоло инсон зотини яратган чоғида эркакни ҳам, аёлни ҳам жинсий рағбат билан яратган. Бу рағбат инсон учун, унинг бахт-саодати учун, инсоният келажаги учун керакли нарсадир. Бўлмаса, Аллоҳ таоло инсонни бундай қилиб яратмас эди.
Ана шу жинсий майлни пок йўл билан қондириш зарур. Бу эса, шаръий никоҳ орқали амалга оширилади. Аксинча бўлса, турли ноқулайликлар, зарарлар келиб чиқади.
Уйланмай, оила қурмай, жинсий майлни қондирмай юриш инсон табиатига зид ва зарарлидир. Ўзини жинсий алоқадан олиб қочган кишилар ўз соғлиқларига зарар етказибгина қолмай, инсон наслининг қирқилишига, дунёнинг хароб бўлишига сабаб бўладилар.
Шунингдек, жинсий майлини пок йўл билан эмас, ҳаром йўл билан қондириб юрганлар ҳам ўзлари ва ўзгалар бошига, бутун инсоният бошига турли бало-офатлар келишига сабаб бўладилар. Шунинг учун ҳам Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига амал қилиб, никоҳда бўлишга, ҳалол-пок йўл билан оила қуришга ҳаракат қилиш керак. Акс ҳолда, у зотнинг йўлларидан бошқа йўлда юрилган ҳисобланади.
Абу Айюб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Тўрт нарса Расулларнинг суннатларидан: ҳаё, хушбўй сепиш, мисвок ва никоҳ», дедилар».
Аҳмад ва Термизий ҳасан санад ила ривоят қилганлар.
Аллоҳ таолонинг Расуллари У Зот яратган бандаларнинг энг сарасидирлар. Улар турли замонларда турли халқлар ичидан танлаб олинган етук инсонлар ҳисобланадилар. Пайғамбарлар Аллоҳнинг инояти ила илоҳий кўрсатмаларни бандаларга етказиб, уларни ҳаётга татбиқ қилишни кўрсатиб берган зотлардир. Уларни турли хато ва гуноҳлардан Аллоҳ таолонинг Ўзи сақлаб турган ва у зотларнинг ҳаётлари умматларига ўрнак бўлган.
Шунинг учун уларнинг суннатларига, хусусан, барчаларига хос бўлган суннатларга амал қилиш ҳар биримиз учун ўта муҳимдир.
Ушбу ҳадиси шарифда Одам алайҳиссаломдан тортиб, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламгача – барча Пайғамбар алайҳиссаломларнинг суннатлари бўлган тўрт нарса ҳақида сўз кетмоқда:
1. Ҳаё.
Ҳаё инсонни бошқа жонзотлардан ажратиб турадиган улуғ сифатлардан биридир. Ҳаё инсонга зийнат ҳисобланиб, у пайғамбарларнинг ҳаммаларига хос муштарак сифат бўлган.
Шунинг учун ҳар бир мўмин ҳаёли бўлишга ҳаракат қилмоғи лозим. Бу ўта муҳим сифат ҳақида, Аллоҳ хоҳласа, ахлоқ китобида алоҳида сўз юритамиз.
2. Хушбўй сепиш.
Хушбўйлик кишига завқ беради, очиқ табиатлилик, қувонч келтиради. Хушбўйлик инсон табиатига ижобий таъсир этадиган нарсадир.
Исломда ҳар бир нарсанинг хушбўй бўлишига катта эътибор берилади, қўланса ҳидни йўқотишга ҳаракат қилинади. Чунки бу барча Пайғамбар алайҳиссаломларнинг, жумладан, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидир.
3. Сивок.
Сивок, яъни оғизни, тишни тозалаб юриш барча Пайғамбар алайҳиссаломларнинг суннатлари эканини билмоғимиз лозим. Бу иш ҳам ҳар бир соф табиатли инсон учун керакли бўлган ишлардан. Шунинг учун ҳам уни Аллоҳ таолонинг Ўзи Набийларига раво кўрган.
4. Никоҳ.
Аллоҳ таолонинг барча Анбиё алайҳимуссаломларини бирлаштириб турувчи суннатлардан яна бири никоҳдир. Бу иш энг муҳим суннатлардан ҳисобланмаганида Аллоҳ таоло уни ҳамма Пайғамбарларига раво кўрмас эди. Бу эса, ўз навбатида никоҳга алоҳида аҳамият бериш лозимлигини билдиради.
Ҳанафий мазҳабининг энг йирик уламоларидан бўлган Ибн Обидин раҳимаҳуллоҳ айтадилар: «Одам алайҳиссаломдан то қиёматгача ибодат қилиб белгиланган ҳамда охиратда жаннатда ҳам давом этадиган амал иккитадир: иймон ва никоҳ».
Исломда никоҳга тарғиб қилиш билан бирга, ундан бош тортиш қаттиқ қораланади.
Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Усмон ибн Мазъун бутунлай таркидунё қилмоқчи бўлган эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни наҳий қилдилар. Агар унга бу ишда рухсат берганларида, ўзимизни албатта бичиб ташлар эдик».
Бешовларидан фақат Абу Довуд ривоят қилмаган.
Усмон ибн Мазъун розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг эмикдош биродарларидир. Усмон ибн Мазъун розияллоҳу анҳуда ибодатга ажраб чиқиш майли жуда ҳам кучли бўлган. Аввал Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаи мутоҳҳараларидан у зотнинг ибодатлари ҳақида сўраб, уни оз санаб, кейин таркидунёчиликни ихтиёр қилган уч кишидан бири ҳам Усмон ибн Мазъун розияллоҳу анҳу эдилар. Ушбу ҳадисдаги «бутунлай таркидунё қилиш» маъноси уйланишни ҳам тарк қилиш маъносини ўз ичига олган. Шунинг учун ҳам ровий Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу:
«Агар унга бу ишда рухсат берганларида, ўзимизни албатта бичиб ташлар эдик», – демоқдалар.
Исломда бу иш жоиз бўлмаганлиги учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Усмон ибн Мазъун розияллоҳу анҳуга рухсат бермаганлар. Уйланмай юриш мусулмон киши учун яхши эмас. Баъзи динларда ибодатга берилганлар уйланишдан воз кечишлари керак. Ундай ишни қилувчилар «роҳиблар», қилаётган ишлари «роҳиблик» дейилади. Исломда эса роҳиблик йўқ, бизнинг динимизда уйланиш ҳам ибодат саналанади.
Исломда никоҳ кечиктириб бўлмайдиган уч ишдан бири ҳисобланади.
Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишига:
«Эй Али, уч нарсани ортга сурмагин. Намозни вақти кирганда, жаноза ҳозир бўлганда ва эрсиз аёл тенгини топганда», дедилар».
Аҳмад, Ибн Можа, Термизий ва Ҳоким ривоят қилганлар.
Намоз қанчалик аҳамиятли ибодат эканини, бу улкан ибодатни ортга суриш қанчалик ёмон иш эканини ҳам ҳамма яхши билади. Шунингдек, жанозани кечиктирмасликка қанчалар аҳамият берилиши ҳам ҳеч кимга сир эмас. Никоҳни кечиктирмаслик лозимлигини ўша муҳим ва аҳамиятли икки иш билан бир ҳадисда айтилиши ушбу ишнинг аҳамияти ҳам аввалги иккисидан қолишмаслигини билдиради.
Мусулмонлар қадимдан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг никоҳни кечиктирмаслик даркорлиги ҳақидаги ушбу кўрсатмаларига амал қилиб келганлар. Афсуски, кейинги пайтларда баъзи ҳолатларда турли тушунмовчилик ва сабаблар туфайли бу ишга эътибор йўқолди. Бунинг натижаси ўлароқ, турли муаммолар ҳам келиб чиқа бошлади. Ўзининг Исломга амал қилиши билан фахрланиб юрадиган ўлкалардан бирининг ахборот воситаларида берилаётган маълумотларга қараганда, ўн саккиз миллионлик аҳолининг бир ярим миллионини ўттиз ёшдан ўтган қари қизлар ташкил қилар экан. Ўттиз ёшдан ўтмагани қанча эканини Аллоҳ таолонинг Ўзи билади. Ўша жамиятнинг зиёлилари билан бўлган суҳбатдан маълум бўлишича, иш қизларнинг ўзларининг бахтига тўғаноқ бўлаётган оталари устидан қозихоналарга арз қилишга ҳам мажбур бўлишган экан. Чунки оталар қизлари олаётган ойлик маошдан айрилиб қолмаслик учунгина совчиларга рад жавобини беришар экан.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг биргина ҳадиси шарифларига амал қилмасликнинг оқибатини кўриб қўйинг. Аслида, вояга етган фарзандларни никоҳлаб, оилали қилиб қўйиш ота‑онанинг ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларнинг бурчидир.
"Бахтиёр оила" китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 