Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Албатта Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Агар инсон вафот этса, амаллари тўхтайди. Фақатгина учта ишдан, садақаи жориядан ёки фойдали илмдан ёки унинг ҳаққига дуо қиладиган солиҳ фарзанддан унга савоб бориб туради”(Имом Муслим ривояти). Ушбу муборак ҳадисда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам инсон вафот этганидан кейин ҳам унинг ортидан бориб турадиган савобли ишларни сизу-биз умматларига баён қилиб бермоқдалар. Бу эзгу амалларнинг дастлабкиси эса садақаи жориядир. Уламоларимиз садақаи жорияга бошқа инсонларга фойда келтирадиган, уларга мафаати тегиб турадиган ҳар қандай савобли иш дея таъриф берадилар. Яъни инсон ҳаётлик чоғида масжид, мадраса, мактаб ёки шифохоналар бунёд этса, кўпригу-йўллар очиб инсонларнинг оғирини енгил, узоғини яқин қилса, у инсон дунёдан ўтганидан сўнг ҳам қилган бу ишларининг савоби унга етиб туради.
Истиқлол йилларида марҳум Биринчи Президентимиз ташаббуслари билан юртимиз ободлиги йўлида мисли кўринмаган мувафаққиятларга эришилди. Шаҳару-қишлоқларимиз чирой очиб, янги йўллар, кўприклар бунёд қилинди. Мустақиллигимизнинг 25 йиллик тўйи арафасида Фарғона водийсини юртимизнинг бошқа ҳудудлари билан боғлайдиган темир йўлни қурилиши тарихий воқеа бўлгани ҳеч кимга сир эмас. Аллоҳ таоло марҳум Юртбошимизни қилган бу садақаи жорияларини ажрини ўзи кўпайтириб берсин. Охиратларини обод қилсин!
У кишининг вафотларидан кейин ҳам шогирдлари муҳтарам Президентимизнинг Шавкат Миромонович Мирзиёев бошчилигида ободончилик ишлари жадал олиб борилмоқда. Ушбу савобли ишларнинг давоми сифатида “Новза” жоме масжидининг ёнида, Бунёдкор ва Муқимий шоҳ кўчалари кесишадиган чорраҳада кўприк қурилиш ишлари ниҳоясига етай деб қолди. Мазкур улкан ишга арзимас ҳисса қўшиш мақсадида “Новза” масжиди имом хатиби, масжид қавми, ҳайъат аъзолари, намозхонлар ташаббуслари билан ҳомийларни жалб қилган холда куни кеча 8-март куни хайрия эҳсони ташкиллаштирилди. Унда масжид фаоллари, отахонлар иштирок этиб, Қуръони карим тиловат қилиниб, Юртимиз Раҳбарияти бу ишга бош-қош бўлиб турган азизларимиз ва қурувчиларнинг ҳаққига дуойи хайрлар қилинди. Тадбир сўнгида ош тарқатилиб, уларнинг юртимиз ободлиги йўлида қилаётган ишларига мувафаққият тиланди.
А.Собиров,
Чилонзор тумани “Новза” жомеъ масжиди ноиби имоми
Қуръони каримда “ОНА” сўзи улуғвор ва мўътабар нарсаларни ифодалаш учун қўлланилади. Шунингдек, Аллоҳ таоло уларга ҳеч кимга насиб қилмаган буюк мақомни инъом этган. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Луқмон сурасида: “Биз инсонга ота-онаси ҳақида тавсия қилдик: онаси уни заифлик устига заифлик билан кўтарди; уни сутдан ажратиш икки йил ичидадир” деган (14-оят).
Муфассир Ибн Атийя раҳимаҳуллоҳ ушбу оятнинг тафсирида: “Аллоҳ таоло бу оятда онанинг хизматини алоҳида таъкидлаб ўтгани, оналарнинг даражаси юқори эканига ишора қилади”, деган.
Ўз ҳавои нафсларидан бирор сўз айтмаган Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан кимга яхшилик қилиш кераклиги сўралганда уч бора “онангга яхшилик қил” деб жавоб берганлар.
Онанинг вазифаси – фарзандни дунёга келтириш, боқиш ва уни тарбиялаб вояга етказиш билан чекланадими ёки уларнинг бунданда бошқа муҳим ҳамда каттароқ масъулиятлари борми?
Бу саволга замонавий илм-фан бизга жавоб беради...
Келинг, саволга жавобни она қорнида ривожланадиган ва она танасининг ажралмас қисми ҳисобланган ҳомиладан бошлайлик. Онанинг жисмоний ҳолати ва унинг овқатланиши ҳомилага таъсир қилганидек, онанинг ҳиссий ҳолати ҳам таъсир қилади.
2013 йилда Гранада (Испания) университети олимлари 5 йил давомида тадқиқот ўтказишди. 17 минг нафар оналар ва 18 минг чақалоқлар қамраб олган тадқиқотда соғлом овқатланиш ва эмизишнинг фарзанд саломатлигига таъсирини кузатдилар.
Унга кўра, ҳомиладорлик вақтида оналарнинг тўғри овқатланиши ва диета қилиши – фарзанднинг соғлом туғилиши ва ривожланиши учун асосий омил бўлиб хизмат қилиши аниқланган. Тадқиқотда онанинг ақлий салоҳиятининг юқори бўлиши фарзандга катта таъсир этиши исботланган.
Шунингдек, онанинг руҳий ҳолати ҳомилага тўғридан-тўғри таъсир қилиши кузатилган. Руҳий тушкунлик, депрессия, қайғу ва ташвиш ички стресс, хусусан, кортизол гормонини келтириб чиқаради.
Она тушкунликка тушганда кортизол фарзанд миясининг ривожланишига салбий таъсир қилади. Натижада бола мия қисмидаги ўзгаришлар сабабли безовтаналади.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, кортизол гормони қондаги кислород миқдорига, натижада боланинг нафақат туғма нуқсонлар билан ёки эрта туғилиши, ҳатто унинг бутун келажакдаги ҳаётига таъсир қилиши мумкин.
Стрессни бошдан кечирган ҳомиладор аёллардан дунё келган фарзандларда руҳий касалликлар, семириш, қанд касаллиги, саратон ва асаб тизими касалликлари эҳтимоли ҳам уларда юқори бўлган.
Хавотирли ери шуки, бу аломатлар келгуси авлодга ҳам ўтган. Ҳа, унинг асорати нафақат фарзандлари, балки набираларининг ҳаётларига таъсир ўтказган.
Онанинг боласига бўлган ғамхўрлиги ва меҳри фарзанднинг мактабдаги фанларни яхши ўзлаштиришни, айниқса, математика ва чет тиллари каби фанларни пухта ўрганиш қобилиятини ҳамда ўқиш кўникмаларини шакллантиради.
Шунингдек, олимларнинг таъкидлашича, болага ижобий таъсир кўрсатадиган энг муҳим омиллардан бири бу – она-бола ўртасидаги илиқ муносабатлар саналади. Онанинг стресс ҳолати эса, фарзанднинг миясига жиддий таъсир қилади.
Миянинг тубига кириб боришга имкон берувчи сўнгги технологиялар онанинг меҳр-муҳаббати бола миясининг гиппокампус деб аталадиган қисмига таъсир қилиши аниқланган. У хотира ҳужайраларининг янгиланиши, ёдлаб қолиш қобилияти ва стрессга жавоб бериш вазифаларини бажаради.
Бошқа бир тадқиқотга кўра, гиппокампус кўрсаткичи онасидан меҳр кўрганларда меҳр кўрмаган болаларга қараганда юқори экани кузатилган.
Руминияда ёшлигидан стрессда, бепарво муносабатда улғайган болалар устида олиб борилган тадқиқот натижаларида уларнинг мия қисмида қора туйнуклар борлиги аниқланган.
Герҳард Сую ўзининг “Муҳаббат қандай таъсир қилади?” номли китобида “Фарзандга қилинган ҳар қандай муносабат унинг мия фаолиятига таъсир қилади. Агар фарзандга доимий равишда қаттиққўллик, дўқ-пўписа қилинса, у асабий, қўрқоқ, ўз фикрини эркин баён эта олмайдиган бўлиб вояга етади”.
АҚШда 3 мингга яқин шахслар ўртасида ўтказилган сўровномада, она ва бола ўртасида соғлом ҳиссий муносабатлар мавжуд бўлса, уларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига ижобий таъсири 74 йил давом этиши мумкинлигини аниқланган.
Демак, фарзанднинг нафақат соғлом, балки салоҳиятли бўлишида ҳам Оналарнинг ўрни ва масъулияти шунчалик юқори экан.
Даврон НУРМУҲАММАД