Бугун, 30 октябрь куни пойтахтимизда “Орфан касалликлари ташхиси ва даволаш” мавзусида халқаро форум бошланди. Мазкур муҳим тадбирда дунёнинг 15 дан ортиқ давлатларидан делегациялар, соғлиқни сақлашга соҳасига доир вазирлик, халқаро ва маҳаллий ташкилот мутасаддилари турли эксперт ва мутахассислар иштирок этмоқда. Форум таниқли дин пешволари ва тиббиёт мутахассисларини бирлаштириши билан ҳам катта аҳамиятга бўлди.
Мазкур форум жамиятдаги энг оғриқли мавзулардан бири бўлган болалардаги ирсий-генетик касалликларнинг олдини олиш ва даволаш масалаларига бағишланади.
Халқаро анжуманда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари нутқ қилиб, турли касалликларнинг олдини олиш ва даволашда диний-миллий қадриятларнинг ўрни, дин пешволари орфан касалликларининг маънавий, диний ва ижтимоий жиҳатларини муҳокама қилишга доим тайёр эканини таъкидлаб, беморлар дардига малҳам бўлиш, хусусан, ирсий-генетик касалликлар билан азият чекаётган ёш болаларнинг ҳаётини сақлаб қолишга ҳисса қўшиш савобли иш эканини алоҳида қайд этдилар.
Шунингдек, Ислом инсониятни бахтли-саодатли бўлиши учун дини, жони, ақли, насли ва молини муҳофаза қилишга чақириши, Аллоҳ таоло ҳаёт неъматини инсонларга омонат қилиб бераркан, уни муҳофаза қилишга амр этиши, ақлнинг улуғ неъматлиги, шу сабабли динимиз ақлга салбий таъсир қилувчи, унинг фаолиятини бузувчи зарарли нарсалар истеъмол қилишни тақиқлашини баён қилдилар.
Шу билан бирга, Аллоҳ таоло инсон наслини муҳофаза қилиш учун никоҳни жорий қилгани, у бузуқликнинг ҳар қандай туридан қайтариши, наслни муҳофаза қилиш йўлида никоҳ шартномасини тузишдан олдин икки томонни тиббий кўрикдан ўтишини ҳам маъқуллашини таъкидладилар.
Форум иши давом этмоқда.
ОРФАН КАСАЛЛИКЛАРИ ТАШХИСИ ВА ДАВОЛАШ БЎЙИЧА ХАЛҚАРО ФОРУМДАГИ
ЎЗБЕКИСТОН МУСУЛМОНЛАРИ ИДОРАСИ РАИСИ, МУФТИЙ ШАЙХ НУРИДДИН ХОЛИҚНАЗАР ҲАЗРАТЛАРИНИНГ МАЪРУЗАСИ
Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу!
Аллоҳ таолога шукрки, аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш, оналик ва болаликни муҳофаза қилиш бўйича миллий дастурлар амалга ошириб келинмоқда. Шу билан бирга, кам учрайдиган (орфан) ва ирсий-генетик касалликларга чалинган болаларга вақтида ташхис қўйиш ва даволашга қаратилган тиббий ҳамда ижтимоий ёрдамни яхшилаш ишлари ҳам давом этмоқда.
Бугун бўлиб ўтаётган форум жамиятдаги энг оғриқли мавзулардан бири бўлган ирсий касалликларнинг олдини олиш ва даволаш юзасидан ташкил этилаётгани билан янада аҳамиятлидир.
Ҳурматли азизлар!
Таъкидлаш лозимки, инсонларнинг соғлом турмуш кечириши ҳар қандай жамиятда энг муҳим масалалардан бири ҳисобланади. Убайдуллоҳ ибн Миҳсон Ансорий Хотмий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«مَنْ أَصْبَحَ مِنْكُمْ آمِناً فيِ سِرْبِهِ، مُعَافىً فيِ جَسَدِهِ، عِنْدَهُ قُوتُ يَوْمِهِ، فَكَأَنَّمَا حِيزَتْ لَهُ الدُّنْيَا بِحَذَافِيرِهَا».
“Ким манзили тинч, тани саломат, бир кеча-кундузлик озуқаси бор ҳолда тонг оттирса, гўё унга бутун дунё тўлалигича берилибди”, дедилар” (Имом Термизий ривояти).
Ҳадиси шарифга эътибор билан қарасак, жамият фаровонлиги ва тараққиёти учун хизмат қилувчи учта улуғ неъмат: тинчлик, саломатлик ва бир кунлик ризқ ҳақида сўз бормоқда.
Динимиз инсониятни бахтли-саодатли бўлиши учун хизмат қилувчи “шариатнинг бош мақсадлари” деб номланган беш мақсадни муҳофаза қилишга чақиради. Улар: дин, жон, ақл, насл ва мол муҳофазаси. Ушбу заруратларнинг учтаси биз сўз юритаётган мавзу билан чамбарчас боғлиқ экан, шулар ҳақида сўз юритсак:
Биринчиси жон муҳофазаси. Аллоҳ таоло ҳаёт неъматини инсонларга омонат қилиб бераркан, уни муҳофаза қилишга амр этади. Ирсий касалликлар нафақат инсон жони ва саломатлиги, балки унинг ижтимоий ва руҳий ҳолати учун ҳам зарар экани маълум.
Иккинчиси ақл муҳофазаси. Ақл улуғ неъматлардан бири. Динимиз барча ишларда инсоннинг ақли расо бўлишини шарт қилади. Шу сабабли динимиз ақлга салбий таъсир қилувчи, унинг фаолиятини бузувчи зарарли нарсалар истеъмол қилишни таъқиқлайди.
Насл муҳофазаси. Аллоҳ таоло инсон наслини муҳофаза қилиш учун никоҳ аталмиш ақдни жорий қилди. Шунингдек, бузуқликнинг ҳар қандай туридан қайтарди. Шунингдек, наслни муҳофаза қилиш йўлида никоҳ шартномасини тузишдан олдин икки томонни тиббий кўрикдан ўтишини ҳам маъқуллайди.
Таҳлилларга кўра, орфан ва ирсий-генетик касалликларнинг келиб чиқиши сабаблари гиёҳванд, ақлни кетказадиган моддалар истеъмоли ва зино-фаҳш каби иллатлар экани маълум. Юқорида қайд этилган учта мақсадга амал қилиниши мана шундай касалликлардан ҳимоя қилишда муҳим омил бўлади.
Қадрли давра суҳбати иштирокчилари!
Ирсий-генетик касалликлар келиб чиқишининг яна бир сабаби яқин қариндошлар ўртасидаги никоҳ бўлиб, унда кўплаб салбий оқибатлар мавжуд. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу яқин қариндошлари билан никоҳланишга одат қилган Бану Соиб қабиласига қарата бундай деди:
«مَاليِ أَرَاكُمْ يَا بَنِي السَّائِبِ قَدْ ضُوِيْتُمْ، غَرِّبُوا النِّكَاحَ لاَ تُضْوُوا»
“Эй Бану Соибликлар, нега мен сизни бунчалик заиф кўряпман?! Никоҳда бегоналашинг, заиф болалар туғилмайди”.
Имом Шофеий раҳматуллоҳи алайҳ бир қавмга оид бўлган инсонларнинг никоҳи ҳақида бундай деган:
«لَيْسَ مِنْ قَوْمٍ لاَ يَخْرُجُونَ نِسَائُهُمْ إِلَى رِجَالِ غَيْرِهِمْ وَلاَ يَخْرُجُونَ رِجَالُهُمْ إِلىَ نِسَاءِ غَيْرِهِمْ إِلَّا جَاءَ أَوْلاَدُهُمْ حَمْقَى».
“(Никоҳда) аёллари ўз қавмининг эркакларидан, эркаклари эса ўз қавмининг аёлларидан бошқага чиқмаган қавмларнинг фарзандлари ақли заиф бўлади”.
Имом Ғаззолий раҳматуллоҳи алайҳ “Иҳё” асарида никоҳ бобида яқин қариндошлар билан оила қурмаслик риоя қилиш лозим бўлган ишлардан деб таъкидлаган.
Тиббиёт илмидан маълумки, яқин қариндошлар ўртасидаги никоҳ сабабли кўп салбий асоратлар юзага келади. Жумладан, фарзандларни тузалмас ирсий касалликлар ва туғма нуқсонлар билан дунёга келиши, бир ёшгача бўлган болалар ўртасидаги ўлим сонининг кўплиги, аёллар ва эркаклар бепуштлиги кабиларни мисол қилиш мумкин.
Ҳурматли азизлар!
Пайғамбаримиз алайҳиссалом соғлиқни сақлашга тарғиб қилиш билан бирга, беморликни даволаш борасида ҳам гўзал хитоб қилганлар: “Аллоҳ дардни ҳам, давони ҳам туширган ва ҳар бир дардга давосини қилиб қўйган. Шундай экан, даволанинглар”.
Шунингдек, касалликни кечикиб даволагандан кўра, унинг олдини олган афзалдир. Имом Мотуридий ҳазратлари: “Тириклик қадрига соғлиқ пайтингда етгил!”, деганлар.
Киши касалликка йўлиққанда дардига шифо бўладиган омиллардан фойдаланиб, ўзига муолажа қилиши лозим. Агар у ўз саломатлигига эътибор бермаслиги туфайли зарар етадиган бўлса, гуноҳкор бўлади.
Тансиҳатлик бўлмаса, одам бу дунёда бахтли бўлишини тасаввур ҳам қилиб бўлмайди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Икки неъмат борки, кўп одамлар улардан ғафлатдалар. Улар соғлик ва фароғат”, дедилар (Имом Бухорий).
Муборак ҳадисларда келтирилганидек, “Аллоҳдан яқийн (мустаҳкам иймон)ни ва мустаҳкам соғликни сўранглар. Зеро, одамларга яқийн ва мустаҳкам соғликдан кўра яхши нарса берилмаган” (Имом Термизий ривояти). Демак, бандага Аллоҳ томонидан берилган неъматлар ичида энг биринчиси мустаҳкам иймон турса, ундан кейин соғлик туради.
Ҳикматларда келганидек, соғлом ақл саломат жисмни талаб қилади. Улар асло айро тасаввур қилинмайди. Ҳатто жаннатда ҳам “саломатлик” янграйдиган сўздир. Ҳақ таоло Қиёмат куни жаннатга кирган бандаларига қарата:
ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ آَمِنِينَ
“У (ер)га соғ-саломат, тинч-омон кирингиз!” деб марҳамат қилади (Ҳижр, 46).
Аллоҳ таоло барчамизни бу дунёда турли бало-офатлар, дардлардан йироқ айласин, халқларимизга тинчлик-офият ато этсин ва бу соҳада бошланган ҳамкорликларимизга қут-барака ва улкан зафарлар берсин.
Вассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Лондонда муҳим маданий воқеа бўлиб ўтди: Буюк Британияда илк бор Ўзбекистон тарихи билан боғлиқ, Ислом цивилизациясининг олтин даврларига оид ноёб Қуръон қўлёзмалари ва тарихий артефактлардан иборат коллекция намойиш этилди. Ушбу муқаддас ёдгорликлар йиллар давомида хусусий коллекциялар ва музейларда сақланган, эндиликда улар ўз диёри – Ўзбекистонга қайтмоқда.
Дунёнинг машҳур Sotheby’s ва Christie’s аукцион уйлари мезбонлигида ташкил этилган ушбу кўргазмалар 2017 йилда Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан БМТ Бош Ассамблеясида илгари сурилган ташаббус – Тошкентда Ислом цивилизацияси марказини яратиш бўйича кенг кўламли лойиҳанинг бир қисмидир. Сўнгги йилларда миллий ва халқаро мутахассислар томонидан йўқолган маданий меросни излаш ва аниқлаш бўйича кенг тадқиқот ишлари олиб борилмоқда.
Лондондаги икки кўргазмада илк бор халқаро жамоатчилик эътиборига ҳавола этилган экспонатлар орасида дунёнинг етакчи олимлари, экспертлари, масъул мутахассислар, машҳур музей ва кутубхоналар вакиллари ва коллекционерлари иштирок этди.
– Ўзбекистон Республикаси Президенти ушбу маданий-маърифий мега платформа – Ислом цивилизацияси маркази ташаббусини илгари суриш баробарида шахсан унинг амалга оширилишига бошчилик қилмоқда. Тарихий ва маънавий дурдоналарни Ватанга қайтариш бўйича давлатимиз раҳбарининг тўғридан-тўғри топшириғи асосида ушбу кенг қамровли лойиҳа амалга оширилмоқда. Бу фақат тарихий артефактларнинг қайтиши эмас – бу хотиранинг, миллий ўзликнинг ва Ўзбекистоннинг ислом меросини асрашдаги бетакрор ролини тан олишнинг тимсолидир, – дея таъкидлади Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов кўргазма очилиш маросимида.
Намойиш қилинган нодир артефактлар орасида IX-XIII асрларга оид Қуръон қўлёзмалари саҳифалари, миниатюралар, нафис заргарлик буюмлари, маиший буюмлар, матолар ва санъат асарлари бор. Улар Ўзбекистонни жаҳондаги муҳим интеллектуал марказлардан бири сифатида кўрсатади.
– Ушбу кўргазмалар – Ўзбекистон Президенти шахсий ташаббуси билан амалга оширилаётган муҳим маданий ҳодиса бўлиб, ёш авлодни илҳомлантиришга қаратилган. Ўз меросини қайтаришга йўналтирилган бундай амалий қадриятлар маданий уйғониш учун мустаҳкам замин бўлиб хизмат қилади, – деди Буюк Британиядаги "Ал-Фурқон" фонди директори Сали Шаҳсивари.
Кўргазмаларда тақдим этилган экспонатларнинг кўпчилиги 2025 йилда Sotheby’s ва Christie’s аукционларида Ислом цивилизацияси маркази фаолияти доирасида харид қилинган.
Sotheby’s савдо уйининг Шарқ мероси бўйича вакили Бенедикт Картер шундай деди:
– Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази билан ҳамкорлик қилиш биз учун катта шарафдир. Марказий Осиё тарихида алоҳида аҳамиятга эга бўлган ёдгорликларнинг Ватанга қайтишига кўмаклашганимиздан мамнунмиз.
Тошкентнинг марказида 10 гектардан ортиқ ҳудудда барпо этилаётган Ислом цивилизацияси маркази минтақадаги энг йирик маданият ва маърифат институтларидан бирига айланмоқда. Унинг экспозиция майдони 8000 квадрат метрдан ошади. Марказ таркибига қуйидаги беш мавзули галерея киради:
"Қуръон зали"
"Исломгача бўлган мерос"
"Ренессанснинг биринчи ва иккинчи даврлари"
“Янги Ўзбекистон”.
Ўзбекистоннинг Буюк Британиядаги элчиси Равшан Усмонов қуйидагиларни таъкидлади:
– Бугун Ўзбекистон ўз тарихий меросини тиклаш ва асраб-авайлаш борасида улкан саъй-ҳаракатлар қилмоқда. Тошкентдаги Ислом цивилизацияси маркази каби ташаббуслар бу йўлдаги муҳим қадам бўлиб, тез орада у билим ва динлараро мулоқот маёғи сифатида ўз эшикларини очади. Бу бизнинг тарихий ўзлигимизни англаш ва уни очиқ тараннум этишга интилишимизнинг ифодасидир.
Лондондаги ушбу кўргазмалар нафақат муҳим маданий воқеа, балки тарихий адолатнинг тикланиши ифодаси бўлди. Намойиш этилган экспонатлар Ўзбекистоннинг ислом олами интеллектуал маркази сифатидаги ўрни ва бугунги Янги Ўзбекистоннинг маданий-тарихий меросни асраш, ўрганиш ва тарғиб қилиш йўлидаги навбатдаги ютуқларини амалда исбот этди.
Сisc.uz