Муовия Қурайший розияллоҳу анҳу ривоят қилиб айтади: «“Ё Расулуллоҳ, бизларнинг биримизда хотинининг қандай ҳақлари бор?” дедим. У зот: “Қачон таомлансанг, уни ҳам таомлантирасан. Қачон кийим кийсанг, уни ҳам кийинтирасан. Юзига урмайсан, қаттиқ сўкмайсан ва уйдан бошқа жойга ҳижрон қилмайсан”, дедилар» (Имом Абу Довуд ва Имом Насоий ривояти).

Бу ҳадис аёлнинг эрдаги ҳақларини баён қилмоқда. Эр аёлига нафақа бериши вожиб. Ҳадисдаги ибора эрнинг ҳам, аёлнинг ҳам ҳақларига тегишли. Хотиннинг нафақасини беришда эрнинг молиявий ҳолати эътиборга олинишини шу ҳадисдан билиб олсак бўлади.

“Қачон таомлансанг, уни ҳам таомлантирасан”. Эр нима еса, аёлига ҳам шундан едиради. Бу борини бирга баҳам кўриш деганидир. Шариат бандани тоқатидан ортиғига буюрмайди.

“Қачон кийим кийсанг, уни ҳам кийинтирасан”. Кийиниш масаласида ҳам шундай: эр ўзига қанча сарф қилса, аёлига ҳам шунча сарфлайди. Яъни, иссиқ ва совуқдан ҳимояланиш, авратини ёпиш учун зарур бўлган кийим-кечак билан таъминлайди. Албатта, имконияти доирасида. Унинг миқдори ҳар бир диёр ва шаҳар урф-одатига қараб белгиланади. Чунки ҳар ернинг вазияти, урф-одати турлича. Кийим-кечак масаласида ақл билан иш тутиб, Аллоҳга тақво қилинса, одамларга кўз-кўз қилиш ва мода ортидан қувиш четга суриб қўйилса, мақсадга мувофиқ бўлади. Аёлларга нафақа бериш, уларга яхши муносабатда бўлишнинг бир қисмидир. Бундан ташқари, очиқ чеҳра билан муомала қилиш, яхши гаплар билан кўнглини олиш эрнинг вазифаси ҳисобланади.

Эрнинг зиммасида аёлини таом ва кийим билан таъминлаш мажбурияти бор экан, ўз навбатида, аёл зиммасида ҳам эрига итоат этиш, хизматини қилиш вазифаси туради. Модомики, эр ўз вазифасини масъулият билан адо этар экан, аёл эрига итоатсизлик қилмаслиги, ҳурматини сақлаши лозим. Акс ҳолда, эр баъзи чораларни қўллашга мажбур бўлади.

“Юзига урмайсан, қаттиқ сўкмайсан ва уйдан бошқа жойга ҳижрон қилмайсан”. Аёлдан итоатсизлик, хатолар содир бўлганида, эр қўполликка йўл қўймаган, кўнглини қолдирмаган ҳолда уни ислоҳ қилмоғи, одоб бермоғи керак. Дастлаб насиҳат қилиб нотўғри иш қилаётганини тушунтиради. Бу услуб кор қилмаса, аёли билан бир тўшакда ётмай, ҳижрон қилади. Яъни, шу йўл билан эр аёлидан норози эканини билдиради. Агар бу ҳам фойда бермай, аёл итоатсизлик этаверса, эр баъзи тарбия услубларини, чораларини қўллайди: жароҳат етмайдиган, азоб бермайдиган қилиб юзидан бошқа жойига уриши мумкин. Албатта, бу услуб сиёсат маъносидаги чора, холос. Аёлни азоблаш, таҳқирлаш, хўрлаш мутлақо назарда тутилмаган. Чунки бошқа бир ҳадисда аёлини (азоблаш, таҳқирлаш, хўрлаш маъносида) уришдан қайтарилган.

Ҳурмуҳаммад НУРБОЕВ
Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири.