21 Июн, 2025, 25 Зулҳижжа, 1446
21 Июн, 2025, 25 Зулҳижжа, 1446
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Мана, кун ўтиб, ҳафта ўтиб, ой ўтиб, яна рабиъул аввал ойи келди. Аҳли мусулмон бу ойнинг бошқа исмларини қўйиб, қисқа қилиб «Мавлид ойи» деб номлайдиган ой келди. Мавлид ойи – туғилиш ойи. Ҳа, бу ой – Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилган ойлари, у зотнинг сиймоларида инсониятни залолат қоронғулигидан ҳидоят ёруғлигига бошловчи нурнинг туғилиш ойи. Жаҳолат ботқоғига ботиб ётган инсониятни нажот қирғоғига олиб чиқувчи кучнинг туғилиш ойи. Инсониятни икки дунё саодатига эриштирувчи халоскорнинг туғилиш куни.
Мулоҳаза қиладиган бўлсак, дунёдаги барча миллат ва элатлар, хусусан, турли дин вакиллари ўз улуғларининг, раҳнамоларининг туғилган кунларини алоҳида эътибор билан нишонлайдилар. Кўплари эса ўша кунларни ўз тариҳларининг бошланғич санаси қилиб олганлар.
Минг афсуслар бўлсинки, мусулмонлар ўзларининг маҳбуб Пайғамбарлари, сарвари коинот бўлмиш Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилган кун ва ойларини ўзаро ихтилофлар билан кутиб оладилар. Ҳар йили рабиъул аввал ойи яқинлашиши билан, «Мавлид» номли маросим ҳақидаги ихтилофлар янгидан бошланади. Кўпчилик бу ишни қилиш яхши деса, баъзилар бу бидъатдир, ҳар бир бидъат эса залолат, ҳар бир залолат куфрдир, дейди.
Натижада йиллар бўйи давом этиб келаётган ихтилоф янгидан бошланади. Яна эски гаплар аввал бошдан қўзғалади. Икки тараф бир-бирига қарши фатволар чиқаради. Бу эса ўз навбатида икки тараф ҳам иттифоқ қилган нарса – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари ва таълимотларини халққа етказиш ишини орқага суради, заифлаштиради.
Кўриниб турибдики, бефойда тортишувларни йиғиштириб қўйиб, ҳар икки томон ихтилоф қилаётган нарсаларида ўз фикрларида қолган ҳолда, иттифоқ қилган нарсалари – набийларнинг хотими Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сифатларию сийратлари, васиятларию суннатларини халойиққа етказишга эътибор берсалар яхши бўлар эди.
Шак-шубҳа йўқки, ҳар икки томон ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга муҳаббатлари чексизлигини даъво қилади. Ҳар икки томон ҳам Аллоҳга муҳаббати зўрлигини таъкидлайди. Аллоҳнинг муҳаббатига сазовор бўлиш умидида эканини изҳор этади. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло эса Ўзининг қиёматгача боқий мўъжизаси Қуръони азимуш-шаънда Пайғамбаримиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тилларидан бундай дейди:
«Айт: «Агар Аллоҳни севсангиз, бас, менга эргашинг, Аллоҳ сизни севадир...» (Оли Имрон сураси, 31-оят)
Аллоҳга муҳаббати борлигини даъво қилган одам Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашсин. Аллоҳнинг муҳаббатига эришишни орзу қилган одам ҳам Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашсин. Агар мусулмон уламолар, ёзувчилар ва талабалар мавлид ҳақидаги ихтилофга сарфланаётган билим, куч-қувват, ақл-заковат, моддий ва маънавий имкониятларини юқорида зикр қилинган ҳақиқатни дунёга тарқатишга сарф қилганларида, айни муддао бўлур эди.
Шу ўринда қадимги мусулмон фотиҳлар ҳаётида бўлиб ўтган бир ибратли ҳодисани эслаб ўтиш жоиз. Ер юзига Ислом нурини таратиш, инсонларни турли тузумлар зулмидан Ислом адолатига олиб чиқиш, бандаларга қуллик қилиш хорлигидан Аллоҳ таолога бандалик қилиш шарафига эриштириш учун чиққан фотиҳлардан бир гуруҳи неча бор уринсалар ҳам, душман истеҳкомини забт эта олмабдилар. Ўйлаб кўришса, авваллари бундан бир қанча қийин ишларни ҳам осонлик билан амалга оширган эканлар. Аммо бу сирни тушуна олмай хуноб бўлибдилар. Келишиб, тафаккур қилиб, бу ғалати ишнинг сабабини топишга қарор қилишибди. Тузукроқ ўйлаб қарашса, ўша кунлари баъзи омилларга кўра, севимли Набийлари Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларидан бирига амал қила олмаган эканлар. Ҳаммалари ўзларига келиб, ўша тарк этилган набавий суннатга амал қилибдилар ва дарҳол фатҳу нусратга ноил бўлибдилар.
Ушбу қисса бугунги кунда нафақат битта суннати набавийни, балки ҳамма суннат, вожиб ва фарзларни тарк эта туриб, «Нима учун мусулмон бўлсак ҳам, Расулуллоҳнинг уммати бўлсак ҳам муваффақиятга эриша олмаяпмиз?» деяётганларнинг кўзини очиши керак.
Бундан келиб чиқиб, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашмаганлар Аллоҳ таолога муҳаббатлари борлигини даъво қилмасинлар ҳамда Аллоҳ таолонинг муҳаббатидан умидвор бўлмасинлар, дейиш мумкин. Чунки юқорида зикр қилиб ўтилганидек, Аллоҳ таолонинг Ўзи Набийимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тилларидан:
«Агар Аллоҳга муҳаббат қиладиган бўлсангиз, менга эргашинг, Аллоҳ сизга муҳаббат қилади», демоқда.
Инсониятга икки дунё бахт-саодатини таъмин этувчи илоҳий таълимотларни олиб келган, бутун оламга раҳмат этиб юборилган Расули Акрам Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мавлидларини эслаётган бугунги кунимизда, бутун олам у кишининг зотларига, сифатларига ва таълимотларига қанчалик муҳтож эканлигини асримизнинг буюк ақл эгаларидан бири, забардаст инглиз мутафаккири ва ёзувчиси Бернард Шоу қандай ифодалаганини эслаш ўринлидир. «Агар Муҳаммад Расулуллоҳ тирик бўлганида, замонамиз муаммоларини бир пиёла чой устида ҳал қилган бўлар эди», деган экан у.
Агар буюк ёзувчининг бу сўзлари Бернард Шоуга ўхшаш ғарбликлар учун шону шараф бўладиган бўлса, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга умматликни даъво қилиб туриб, у зотга эргашмай юрган шарқликлар учун ору номусдир.
Ҳа, инсоният бугунги кунда сарвари коинот Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг таълимотларига, у зотнинг шахсий сифатларига ниҳоятда муҳтождир. Биргина ҳусни хулқ – одоб-ахлоқ масаласини олиб кўрайлик. Инсоният бугунги кунда одобсизлик, ахлоқсизлик ботқоғига ботиб ётибди. У ҳозир Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламда мужассам бўлган ростгўйлик, меҳрибонлик, жувонмардлик, аҳдига вафоли бўлиш, омонатдорлик, саҳийлик, ҳалимлик, шижоатлилик каби кўплаб яхши сифатлар билан сифатланишга жуда ҳам муҳтож.
Комил инсон бўлмиш Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам комил ахлоқ эгаси ҳам эдилар. Бу сифатни васф этиш учун оддий инсон тили ожизлик қилади. Бу борадаги васф инсонларнинг Робби томонидан келмишдир. Аллоҳ жалла жалолуҳу Ўзининг маҳбуб Расули Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга бу ҳақда Қуръони Мажидда хитоб қилиб шундай дейди:
«Албатта, сен улуғ хулқдасан» (Қамар сураси, 4-оят).
Демак, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ахлоқ-одоблари оддий ахлоқ-одоб эмас, улуғ ахлоқ-одобдир. Бинобарин, у зотга эргашганларнинг ахлоқ-одоблари ҳам шундай бўлмоғи даркор.
Кишилар Набийимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаи мутоҳҳаралари, мўминларнинг онаси Оиша Сиддиқа розияллоҳу анҳодан у зоти бобаракотнинг хулқлари қандай бўлганлиги ҳақида сўраганларида:
«У зотнинг хулқлари Қуръон эди», деган эканлар.
Бу дегани, у зот Қуръонда келган ҳамма яхши сифатларни ўзларида мужассам қилган эдилар, деганидир. Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам Қуръондаги яхши сифат ва таълимотларни нафақат ўзларида мужассам қилган эдилар, балки уларни ҳарфма-ҳарф ўз умматларига татбиқ қилиб, кўрсатиб ҳам берган эдилар. Ул зотдан бевосита таълим олган саҳобаи киромларнинг ҳар бирлари ер юзида қадам ташлаб юрадиган тирик Қуръонларга айландилар. Бунинг самараси ўлароқ улар қисқа муддат ичида бутун дунёга Ислом нури таралишига сабаб бўлдилар.
Лекин минг афсуслар бўлсинки, бугунга келиб мусулмонлар тирик Қуръон бўлиш у ёқда турсин-у, кўплари Қуръон нималигини ҳам, унинг бирорта сурасини маромига етказиб тиловат қилишни ҳам билмайдиган ҳолга келдилар.
Маҳбуб Расулимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мавлидларини эслар эканмиз, у зотга содиқ уммат бўлиш аҳдини янгилаймиз.
Маҳбуб Расулимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мавлидларини эслар эканмиз, у зотга салавоту саломлар юборамиз, Аллоҳ таолодан бу дунёда у зотга эргашиб яшаш насиб этишини, у дунёда Ўзининг розилигига ва Расулининг шафоатига муяссар қилишини сўраймиз. Омин!
ИЛОВА
Ушбу мақолалар нашр қилинганидан кейинги даврда дунёда бўлиб ўтган баъзи ҳодисалар Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари, сийратлари, ҳаётлари ва сифатларини янада яхшироқ теранроқ ва кўпроқ ўрганишимиз зарурлигини кўрсатди.
Баъзи ғайримусулмон тоифа ва шахслар Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаларида мислсиз нобакорлик ва беодоблик қилдилар. У зотнинг шахсларига нисбатан туҳмат ва бўҳтонлар уюштирдилар. Баъзи нашрлар ҳатто у зотни масҳараловчи расмлар ҳам чоп этдилар, турли туман гап-сўзларни кўпайтирдилар.
Албатта, дунё мусулмонлари бу каби нобакорликларга қаттиқ қаршилик кўрсатдилар ва турли чора-тадбирларни кўрдилар. Ана ўша чора-тадбирлардан энг кўзга кўрингани Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари, сийратлари, ҳаётлари ва сифатларини янада яхшироқ, теранроқ ва кўпроқ ўрганиш йўлидаги ҳаракатлар бўлди десак, муболаға қилмаган бўламиз.
Айни шу муносабат ила бутун дунё бўйлаб Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга бағишланган турли ташкилотлар тузилди. Турли тилларда у зотнинг сийратлари, сифатлари, суннатлари ва таълимотларини баён қилувчи китоблар, нашрлар, фильмлар ва бошқа асарлар яратилди.
Бутун дунё бўйлаб мавлид маросимлари ўтказилди ва ўтказилмоқда. Бу маросимларнинг аксари халқаро кўламга эга бўлиб, уларда юз минглаб одамлар иштирок этмоқда. Ҳудди шу муносабат ила минглаб кишилар Ислом динини қабул қилмоқда ва Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга уммат бўлмоқда.
Кейинги мавзу:
Аёлларнинг эркакларга ўхшаб намоз ўқиши.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
У Ҳижру Исмоил деб ҳам номланади. У ярим доира шаклидаги очиқ бинодир. Хатим деб номланишига сабаб, у Каъбадан синдириб олингандир. Қурайш Каъба биносини янгилаганда ўша ерни қолдирган. Исмоил ҳижри дейилишига сабаб, Иброҳим алайҳиссалом Каъбанинг ёнига арок дарахтидан Исмоил ҳамда оналарига капа қуриб берганлар. Демак, ҳижр Каъбанинг қисмидан бўлмаган. Лекин Қурайш Каъбадан қолдириб, Ҳижрга киритган жойи шак-шубҳасиз Каъбадир. Ҳажми олти газу бир қарич, яъни уч метрдир.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан хатим ҳақида сўраб: «У Каъбаданми?» десам, у зот: «Ҳа», дедилар. Мен: «Унда нима учун Каъбага қўшиб юборишмаган?» десам, у зот: «Қавмингнинг, яъни Қурайшнинг маблағи етмай қолган...» дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Бошқа бир ривоятда келтирилишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Оиша, агар қавминг жоҳилиятдан энди қутулганини ҳисобга олмаганимда, Каъбани бузишга буюриб, унинг чиқиб кетган жойини киргизиб, ерга ёпиштириб, икки эшик, яъни шарқ ва ғарб томондан эшик очиб, Иброҳим алайҳиссалом бунёд этган пойдеворга етказар эдим», дедилар.
Ибн Зубайрни Каъбани бузишга ундаган нарса мана шу эди. Язид: «Ибн Зубайр бузиб, қайта қураётганларида гувоҳ бўлдим. Ҳижрни Каъбага киритдилар. Иброҳим алайҳиссалом қурган пойдевордаги тошларни кўрдим. У худди туянинг ўркачига ўхшар эди», деганларида, Жарир: «Унинг ўрни қаерда эди?» дедилар. У киши: «Ҳозир сенга кўрсатаман», дедилар. Жарир у киши билан Ҳижрга кирдилар. Язид ўша маконга ишора қилиб: «Мана бу ерда», дедилар. Жарир: «Ҳижрни тахминий ўлчаб кўрсам, 6 газ ёки шунга яқин эди», дедилар.
Бу нарса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзларида ҳам очиқ-ойдин келган. Имом Муслимнинг ривоятларида эса: «Ҳижрдан олти газ қўшдим», деб айтилган.
Бу ривоятлардан билинадики, Ҳижр Каъбанинг бир қисмидир. У Каъба атрофидаги тахминан 3 метрлар чамаси жойдир. Бошқа ер эса Каъбадан эмас. Шунга биноан ҳижрнинг орқа томонидан тавоф қилиш дурустдир. Ким Каъба ичида намоз ўқишга имкон топа олмаса, Каъбанинг чамаси 3 метр ёнидаги хатим қисмида ўқиса, гўёки Каъба ичида намоз ўқигандек бўлади.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Мен Каъба ичига кириб намоз ўқишни яхши кўрар эдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қўлимдан ушлаб, ҳижрга киргиздилар, «Каъбага киришни хоҳласанг, мана шу ерда ҳам ўқийвергин. Чунки у Каъбадан бир бўлакдир», дедилар».
Бошқа ривоятда Оиша розияллоҳу анҳо: «Ҳижрдами, Каъбадами намозни қайси бирида ўқишга аҳамият бермайман», деганлар.
Салафлардан қилинган ривоятда: «Хатимда, мезоб остида дуолар мустажобдир», дейилган.
Шайбоний: «Саъид ибн Жубайрнинг Каъбани ҳижрда кучиб турганларини кўрдим», дедилар.
Золим Ҳажжож ибн Юсуф халифа Абдулмалик ибн Марвонга мактуб ёзиб, унда Ибн Зубайр Каъбани ўзгартириб, унинг ўрни бўлмаган жойларни қўшиб, бошқа эшик очганини айтган ва энди Каъбани қайтадан бино қилишини сўраган эди. Ҳажжож Каъбани ўзи айтганидек ўзгартириб бўлганидан кейин Абдулмалик билдики, Ибн Зубайр Каъба қурилишини Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек амалга оширган эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Оиша, агар қавминг жоҳилият замонидан эндигина қутулганини ҳисобга олмаганимда, Каъбани бузиб, чиқиб кетган жойларини қўшиб олган бўлар эдим...» деганлар.
Халифа Абдумалик Ҳажжожга рухсат бергани учун пушаймон чекиб: «Агар Ҳажжож бузишидан олдин ушбу ҳадисни эшитганимда, Ибн Зубайр қурганларини қолдирар эдим», деган Муслим ривояти.
Ривоят қилинишича, баъзи аббосий халифалар Имом Молик ибн Анасдан Каъбани бузиб, ҳадисда зикр қилинганидек, Ибн Зубайр қурганлари каби яна қайта қуриш учун фатво сўрашганида, Имом Молик розияллоҳу анҳу: «Эй мўминлар амири, ўтиниб сўрайман, Байтуллоҳни подшоҳларга ўйинчоқ қилиб қўйманг, хоҳлаган киши уни бузиб ўйнайвермасин. Шу ҳолат бўлаверса, одамлар қалбида Каъбанинг ҳайбати кетиб қолади», дедилар. Имом Моликнинг ушбу гапларидан кейин Каъба мана шу ҳолатда қолди.
Хатим деворининг баландлиги 1 метр 32 см. Деворнинг эни 1 метр 55 см.
Икки кириш орасидаги масофа 8 метр 77 см. Каъба деворидан Хатим деворигача 8 метр 46 см.
Каъбадан Хатимгача мавжуд бўлак 3 метр.
Мултазам томондаги очиқлик ўлчами 2 метр 29 см.
Муқобил очиқликдаги ўлчам 2 метр 23 см. Ташқаридан девор айланасининг узунлиги 21 метр 57 см.
"Макка, Каъба, Замзам тарихи, ҳаж ва умра маносиклари" китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа