Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Ўн икки ойнинг султони, муборак моҳи Рамазонга ҳам оз фурсат қолди. Ушбу ой қадимдан юртимизда халқимизга хос меҳр-мурувват, бағрикенглик ва саховат ифодаси бўлиб келган. Ўтган солиҳлардан: «Рамазон ойини қандай кутиб олардинглар?» деб сўралганида, улар: «Биз янги ойни бошқа мусулмонларга нисбатан заррача ҳам гина адоват, кек сақламаган ҳолда, қалбимизни поклаган тарзда қаршилар эдик», дея жавоб берган эканлар.
Рамазон ойларнинг султонидир.
Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ойларнинг энг афзали Рамазон ойидир», деганлар (Имом Табароний ривот қилган).
Бу ҳақиқатни қуйида келадиган сатрлар ҳам тасдиқлайди.
Рамазон Қуръон ойидир. Рамазоннинг энг буюк фазилатларидан бири – бу унинг Қуръон ойи эканидадир. Аллоҳ таоло Ўзининг сўнги китоби, Қиёматга боқий қоладиган, барчани ожиз қолдирган мўъжиз каломи Қуръони Каримни нозил қилиш учун айнан Рамазон ойини танлаган. Шунинг ўзи бу ойнинг қанчалар улуғ эканини англаш учун етарлидир.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда бундай марҳамат қилади: «Рамазон ойи – унда одамларга ҳидоят ҳамда ҳидояту фурқондан иборат очиқ-ойдин ҳужжатлар бўлиб Қуръон туширилгандир» (Бақара сураси, 185-оят).
«Албатта, Биз У (Қуръон)ни Қадр кечасида туширдик» (Қадр сураси, 1-оят).
Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинишича, Аллоҳ таоло Қуръонни аввал Лавҳул-маҳфуздан дунё осмонига бутунича нозил қилган ва бу Рамазон кечаларидан бирида – Қадр кечасида бўлган. Вақти-соати келиб, Қуръоннинг Ер юзига, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга нозил қилиниши ҳам айнан Қадр кечасида бошланган. Кейинчалик ҳар Рамазонда ваҳий фариштаси Жаброил алайҳиссалом Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, у зотга шу Рамазонгача нозил бўлган оятларни такрорлатадиган бўлди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этадиган йиллари Қуръонни Жаброил алайҳиссаломга икки бора ўқиб берганлар. Зайд ибн Собит, Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳумо бу муборак хатмга гувоҳ бўлганлар. Бу хатм манбаларда «арзаи охир» - «сўнги ўқиб ўтказиш» деган ном билан машҳурдир.
Аллоҳим, яқинлашиб келаётган Рамазон ойини бизларга муборак қил!
Америкалик тарихчи ва журналист Фредерик Стар қаламига мансуб “Йўқолган тамаддун” (Lost Enlightenment) номли ушбу китобда Ўрта Осиё тарихи ва маданиятининг қадим даврлардан Темурийлар давригача бўлган тараққиёти кенг ёритилган.
Айниқса, IX-XII асрларда минтақада кузатилган маданий ва илмий юксалиш жараёнига алоҳида эътибор қаратилган. Ўрта Осиё тарихнинг ҳар бир даврида дунё тамаддунининг бешикларидан бири бўлиб келганига урғу берилган.
Муаллиф ўз асарида Ўрта Осиё цивилизациясининг шаклланиш ва ривожланиш босқичларини чуқур таҳлил қилиб, бу минтақанинг жаҳон илм-фани ва маданиятига қўшган улкан ҳиссасини фактлар асосида очиб берган. Аҳмад Фарғоний, Мусо Хоразмий, Абу Наср Фаробий, Абу Райҳон Беруний, Ибн Сино каби буюк олимларнинг ҳаёти, илмий фаолияти ва маданий мероси хусусида муҳим қарашлар илгари сурилган.
Асар минтақа илм-фани ва маданиятининг муҳим жиҳатларини очиб бериши билан бирга унинг жаҳон тамаддунида тутган ўрнини англашга ҳам ёрдам беради.
Китобни нашрга тайёрлаш жараёнида Ўзбекистоннинг АҚШдаги элчихонаси кўмагида муаллиф билан мулоқот ўтказилиб, расмий нашр учун розилик олинди.
Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази томонидан нашр этиладиган китобни Ўзбекистондаги барча таълим муассасаларига тарқатиш кўзда тутилган.
Таъкидлаш жоизки, “Йўқолган тамаддун” асари илмий жамоатчилик баробарида Ўрта Осиё тарихи ва маданиятига қизиқувчи барча китобхонлар учун муҳим ва фойдали манба сифатида хизмат қилади.
Н.Усмонова, ЎзА