Дунёда Ислом динидек инсон ҳаётининг барча жабҳаларини қамраб олган бирор-бир таълимот йўқ. Аллоҳ таолонинг бу ҳақ дини мусулмон кишининг ҳар қандай ҳолатда ҳам қандай қилиб йўл тутса дунё ва охиратига манфаат бўлишини белгилаб берган. Бу нарсаларни баъзан Аллоҳ таолонинг Ўзи муборак каломида баён қилган бўлса, баъзида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тиллари билан у зотнинг ҳадиси шарифларида баён қилиб берилган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг кўплаб ҳадисларида умматнинг бошига қиёматгача тушадиган фитналар ҳақида хабар берганлар.
Доcтор Абдулазиз Дохон ўзларининг “Аҳдас ва аҳодису фитнатил ҳарож” номли китобларида фитна тўғрисидаги ҳадисларни жамлаб, улардан қуйидаги маъноларни чиқариб олганлар:
1) Фитна Аллоҳ таолонинг бу уммат ва бошқа умматлар ичида қиёматгача бўладиган суннатидир. У зулматли тун каби кўр, соқов, кар бўлиб, унинг ичига кирган одам дунё ва охиратда ҳалок бўлади. Ундан қўлини тийган кишилар эса нажот топади. Аллоҳ кимга илм, тақво, рушд бермаган бўлса, унда инсон ўз ўрнини йўқотиб қўяди.
2) Фитна ҳақидаги ҳадисларда мусулмонлар ўртасидаги урушлар шубҳасиз, бўлиши айтилган. Буни инкор қилиб бўмайди. Лекин келгусида бу урушларни бартараф этиш, мусулмон ўлкаларда содир бўлган пайтда фитна оловларни ўчириш учун ҳам бу урушларни сабабини билиш лозим бўлади.
3) Аллоҳ таолонинг бу умматга раҳматларидан бири, бу дунёда уларнинг гуноҳларига каффорот бериши. Уруш ва фитналар уларнинг гуноҳлари учун каффоротдир.
4) Фитна ҳақидаги баъзи ҳадисларда бу фитналарнинг катта қисми машриқ тарафдан пайдо бўлиши очиқ-ойдин айтилган. Воқеъликда ҳам худди шундай бўлди. Чунки биринчи бўлиб фитнанинг ҳаракатлари Куфа ва Басрада пайдо бўлди. Жамал фитнаси ҳам айнан шу ерда бўлган эди.
5) Фитналар пайтида бир қавмлар ўз динларини арзимас дунё матосига сотдилар ва ҳавойи нафсларига берилиб ҳукм чиқардилар. Соф ислом аҳли эса уларнинг йўлларида ғарибга айланди. Динини маҳкам ушлаганлар қўлларида чўғ тутгандек, ўзларига етадиган мусибатларга дин йўлида сабр қилдилар.
6) Фитналар пайтида Аллоҳ таоло бир тоифа инсонларни сақлади. Улар фитнага аралашмадилар. Қўлларини мусулмонларнинг қонлари билан бўлғамадилар. Балки ислоҳ учун ҳаракат қилдилар.
7) Фитналар пайтида тил қиличдан кўра хатарли қуролга айланди. Фитна ва балоларни айнан тил вужудга келтирди.
8) Фитналар пайтида илм камайди. Бу наарса уломоларнинг ўлими билан ёки уларнинг сукут қилиши ёхуд соғ қолишлари учун инсонлардан ажралиб чиқишлари билан ёки бўлмаса, баъзи сабабларга кўра, инсонлар улардан ажралиб қолишлари билан бўлди. Ана шундай пайтда инсонлар ўзларига жоҳилларни раис қилиб олдилар. Натижада, улар илмсиз фатво бериб ўзлари ҳам адашдилар ва бошқаларни ҳам адаштирдилар.
9) Аллоҳ таоло фитна ҳақидаги ҳадисларда Ўз Расули соллаллоҳу алайҳи васалламга у зотнинг умматларини очлик билан ҳалок қилмаслиги, душманларни қудрати қанча бўлишидан қатъий назар, умматни уларга доимий бўйсиндириб қўймаслигини кафолатини берган. Лекин Аллоҳ таоло Расулуллоҳга бу уммат ўзаро ихтилоф қилмаслигини кафолатини бермаган. Ташқи душманлар айнан мана шу эшикдан уммат ичига кирдилар. Чунки уммат ўзоро ихтилоф қилса, бир-бирлари билан уруш қилса, уларнинг қувватлари заифлашади-да, душманлар уни эгаллаши учун имкон туғиларди.
ТИИ Модуль таълим шакли битирувчиси,
Хоразм вилояти, Шовот тумани Юсуф Ҳамадоний жоме масжиди имом-хатиби Шермуҳаммад Болтаев
Зулҳижжа ойининг 8 куни “Тарвия куни” дейилади.
“Тарвия” дейилишига сабаб ўша куни ҳожилар зам-зам сувидан қониб-қониб ичадилар.
“Тарвия” – “тафаккур” маъносида ҳам қўлланилади. Чунки зулҳижжанинг саккизинчи кечасида Иброҳим алайҳиссалом тушларида ўғиллари Исмоил алайҳиссаломни қурбонлик қилаётганларини кўрадилар ва бу туш шайтонийми ёки раҳмоний дея ўша кунни тафаккур билан ўтказадилар. Шунга кўра, бу кун “Тарвия – тафаккур куни” дейилади.
Мино луғатда – “орзу, истак” деган маъноларни билдиради. Макка ва Муздалифа оралиғидаги қишлоқнинг номи. Араблар одамлар тўпланган жойни “мино” деб аташади. Мино Масжидул-ҳаром шимолидан 7 км. узоқликда жойлашган.
Бу ерда Иброҳим алайҳиссалом шайтонга тош отганлар, қурбонлик қилганлар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам айнан шу жойда тош отиб, қурбонликларини адо этганлар. Бу муқаддас маконда Наср ва Мурсалот суралари нозил бўлган.
Ҳожилар зулҳижжанинг саккизинчи куни бомдод намозидан сўнг Минога қараб йўл олишади. Минода тарвия кунининг пешин, аср, шом, хуфтон ҳамда арафа кунининг бомдод намозлари ўқилади. Кейин арафотга жўнаб, ўнинчи куни яна Минога қайтишади ва икки кун шайтонга тош отишни давом эттиришади.
Минода бажарилиши зарур бўлган амаллар ҳақида Қуръони каримда бундай марҳамат қилинади: «Ва ўзларига бўладиган манфаатларга шоҳид бўлсинлар. Маълум кунларда уларга ризқ қилиб берган чорва ҳайвонларини (сўйишда) Аллоҳнинг исмини зикр қилсинлар. Бас, улардан енглар ва бечора ва фақирларга ҳам едиринглар. Сўнгра ўзларидаги кирларни кетказсинлар, назрларига вафо қилсинлар ва “Қадимги уй”ни тавоф қилсинлар”, деганимизни эсла» (Ҳаж сураси, 28-29-оятлар).
Ушбу оятда Мино кунлари жамаротда тош отиш, қурбонлик қилиш ва соч олдириб эҳромдан чиқиш каби амалларни адо этиш таъкидланмоқда. Мино кунлари ушбу учта амални мукаммал тарзда бажариш вожибдир.
Аллоҳ таоло қилаётган ва қиладиган барча солиҳ амалларингизни Ўз даргоҳида қабул этсин. Ўзи куч-қувват берсин..
Даврон НУРМУҲАММАД