22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
Муносабат
Жорий йил 15–16 сентябрь кунлари бутун дунёнинг диққати кўҳна ва ҳамиша навқирон Самарқанд шаҳрига қадалди. Шанхай ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатлар ва ҳукуматлар раҳбарлари, дипломатлар, сиёсатшунослар ШҲТнинг навбатдаги 22-саммитида иштирок этиш учун Шарқ гавҳари Самарқандда жам бўлишди.
Ойнаи жаҳон, интернет сайтлари ва ижтимоий тармоқлар орқали ШҲТ саммитини кузата туриб, бундан олти аср олдин Соҳибқирон бобомиз Амир Темур юритган одилона сиёсатнинг мантиғий давомини кўрдим.
Муҳтарам Президентимиз ШҲТ саммитда нутқ сўзлаб, бундай дедилар: “Ўзаро ишонч, адолат ва ҳамжиҳатликка талаб глобал миқёсда тобора ортиб бормоқда. Шу муносабат билан очиқ ва конструктив мулоқотни давом эттириш ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ талаб этилмоқда”.
Дарҳақиқат, яхшилик узра ҳамкорлик қилиш муқаддас динимизнинг ҳам талабидир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда: «Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилингиз, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилмангиз!» (Моида сураси 2-оят).
Ушбу оятдаги яхшиликдан мурод унинг ҳар қандай кўринишидир. У бандаларнинг дунё ва охиратдаги барча манфаатини қамраб олган. Унда бандаларнинг ўзлари ва Парвардигорлари билан боғлиқ ҳолатлари ҳақида сўз кетяпти. Чунки банда мана шу икки ҳолат ва икки мажбуриятдан айро эмас. Бири ўзи билан Аллоҳ ўртасидаги мажбурият бўлса, кейингиси ўзи билан одамлар ўртасидаги мажбуриятдир.
Инсон табиатан ижтимоий мавжудот бўлгани учун бу оламда ёлғиз ҳаёт кечиришга қодир эмас. Шу боис ҳаёти бардавом бўлиши учун айрим масалаларда ўзгалар билан ҳамкорлик қилишга мажбур. Аллоҳ таоло одамлар бир-бирлари билан ҳамкорлик қилиши учун уларни турли миллат ва элатлар қилиб яратган. Чунки ўзаро ҳамкорлик Одам болалари орасидаги ҳаёт тарзининг энг яхшиси ҳисобланади. Зеро, у саодат, ютуқ ва фаол ижодкорлик учун асосдир.
Ўзаро ҳамкорликда иш юритиш юксак ижтимоий қадрият бўлиб, муваффақият сиридир. Шу орқали инсонлар ўз мақсадларига эришади, жамият фаровонлик ва саодатда ҳаёт кечиради. Бундай жамиятда меҳр-оқибат, дўстлик ва аҳллик ҳукмрон бўлади. Унинг аъзолари фаровон ҳаёт, бахтли келажак учун ўзаро ҳамкорликда ва елкама-елка туриб курашади. Ёмонлик ва зулмнинг тизгинини тийиб қўяди. Ўзаро ҳамкорлик туфайли ҳар бир фуқаро ўзи яшаб турган халқ ва жамиятда қадр-қиймати ва ўрни борлигини ҳис қилиб яшайди.
Ана шу жиҳатларни бугун ШҲТга аъзо давлатларнинг ҳамкорлигида яққол кўриш мумкин. 3,5 миллиарддан зиёдроқ аҳолига эга ШҲТга аъзо давлатлар бугунги кунда ҳар жиҳатдан мустаҳкам алоқа ўрнатиши томонлар манфаатига хизмат қилади.
Мусулмон киши ўз биродари билан ҳамкорлик қилар экан, иккисининг ҳаракатига фаоллик қўшилади. Шу боис кўзланган мақсадга тез ва ишонч билан эришади. Чунки ҳамкорлик вақт ва меҳнатни тежайди.
Кўпгина ҳадиси шарифларда ҳам яхшилик ва тақво ишларида ҳамкорликка тарғиб қилинганини кўрамиз. Жаноби Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мўминлар ўзаро раҳму шафқатда, меҳру муҳаббатда бир жасад кабидирлар, агар унинг бир аъзоси оғриб қолса, қолган бутун жасад бедорлик ва иситма билан оғриққа жавоб беради”; яна: “Аллоҳнинг қўли жамоат биландир”; яна: “Мўмин мўмин учун бир-бирини тутиб турадиган бино кабидир”, деб марҳамат қилганлар.
Мусулмонлар ўзаро ҳамкорликда яшаши учун Жаноби Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ўзлари барчамизга амалий ибрат ва намуна бўлиб берганлар. У Зот барча ишларда, шодликда ҳам, қайғули вазиятларда ҳам сафдошлари билан бирга бўлганлар. Макка мушрикларининг барча тазйиқлари чоғида ҳақиқий иймон эгаларига қўшилиб озор-азият чекканлар. Илк масжид қурилишида уларга қўшилиб елкаларида ғишт, тупроқ ва тош ташиганлар. Ҳандақ жанги куни эл қатори ер қазиганлар.
Ҳамкорлик яхшилик ва тақво ишларида бўлади. Яъни ҳар бир инсон илми ва амали билан бошқаларга ёрдамчи бўлади. Чунки одам ёлғиз ўзи ҳамма ишга ҳам қодир эмас. Зеро, Аллоҳ таоло инсониятни бир-бирига боғлиқ ва кўмакчи қилиб яратган.
Борлиқни яратган Аллоҳ таоло инсонларнинг куч-қудрати ва имкониятларини, иқтидори ва эҳтиёжларини ҳам бир-биридан фарқли қилиб яратди. Шу боис кимдир кучли, кимдир ожиз, бирови бой, бошқаси камбағал. Ҳамма вақт ва ҳамма замонларда, ҳар бир жамиятда бадавлат ва қашшоқ, олим ва жоҳил, кучли ва кучсизлар табақаси мавжуд бўлган. Шу боис инсонлар ўзи яшаб турган жамиятни саодатли қилишни истаса, бир-бири билан ҳамкорликда яшаши лозим.
Ўзаро ҳамкорликнинг самараси жамият ҳаётида намоён бўлади. Аъзолари иқтисод, фарзанд тарбияси ва ота-онага меҳрибонлик борасида бир-бирига ҳамкор бўлган жамоа бахтли бўлади. Одамлари камбағалга ёрдам, илмсизга таълим, беморга шифо, етимга кафиллик берадиган, зулмга қарши курашадиган ва фисқ-фасод тарқалишининг олдини оладиган жамият саодатга эришади. Унда фаровонлик, хотиржамлик барқарор бўлади. Фуқаролар ўртасида меҳр-оқибат кенг тарқалади.
Ҳақиқатан, ШҲТ саммитини кузатиб, бу тадбирда қабул қилинган қирқдан зиёд ҳужжатлар, келишувлар, меморандумлар – барчаси ташкилотга аъзо давлатларнинг манфаатларига бирдай хизмат қилади, иншоаллоҳ.
Муҳтарам Юртбошимиз ўз нутқларида: “Ишончим комилки, бугун қабул қилинаётган ҳужжатлар ва қарорлар мамлакатларимиз ва халқларимиз тараққиёти ҳамда фаровонлиги йўлида минтақавий ва глобал хавфсизликни таъминлаш мақсадида Шанхай ҳамкорлик ташкилоти янада изчил ривожланишига ҳамда Ташкилотимиз нуфузининг юксалишига муносиб ҳисса бўлиб қўшилади”, дея таъкидлаганлари ташкилотга аъзо давлатлар раҳбарларини руҳлантириб, янгидан-янги зафарларга, муваффақиятларга ундаши шубҳасиз.
Иброҳимжон ИНОМОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари
Ислом илмларининг тараққиётида ҳадис илми жуда ҳам муҳим ўрин тутади. Бу илм нафақат шариат асосларининг саҳиҳ манбалар орқали етказилиши, балки мусулмон умматининг ақидавий, фиқҳий ва ахлоқий асосларини тўғри англаб олишда ҳам муҳим рўл ўйнайди.
Хусусан, ҳадис илмидаги энг йирик ва ишончли манбалардан бири бўлган Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳининг “Саҳиҳ ал-Бухорий” асари бўлиб, минглаб уламолар тарафидан бу китоб ўрганилиб, унга турли мазмун ва услубларда шарҳлар ёзганлар. Ана шундай шарҳловчи уламолардан бири сифатида Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурийнинг номлари алоҳида эътиборга лойиқдир.
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий, баъзи манбаларда эса бу зотнинг исмлари Муҳаммад ибн Яъқуб ибн Али ал-Баноний шаклида ҳам учрайди. Бу зотнинг қачон туғулганлари борасида манбаларда аниқ маълумолар кўрсатилмаган бўлсада, ҳижрий 1098 йилда вафот этганлари очиқ баён қилинган.
Яъқуб ал-Баноний Ҳиндистоннинг илмий марказларидан бири бўлмиш Лоҳур шаҳрида таваллуд топганлар ва бутун умрларини шу ерда илмга хизмат қилишга бағишлаганлар.
Яъқуб ал-Баноний машҳур муҳаддис, фақиҳ, муфассир ва бир қанча илмларда йирик ҳанафий олимлардан ҳисобланадилар.
“Нузҳат ал-Хавотир” асарининг муаллифи шайх Яъқуб Ал-Банонийнинг таржимаи ҳолини баён қилиб айтадиларки: “У зот олим, муҳаддис Мавлоно Яъқуб Ал-Баноний Ал-Лоҳурий, Лоҳур шаҳрида туғилиб, вояга етганлар. Ўз замонасидаги етук олимлардан таҳсил олганлар ва кўплаб илмларда, хусусан ҳадис, фиқҳ ва бошқа бир қанча илмларни пухта эгаллаган машҳур олимлардан бири бўлганлар”, деб таърифлайдилар.
Бу зотнинг устозлари ҳақида аниқ маълумотлар учрамасада, энг йирик шогирдлари фазилатли шайх Муҳаммад Ғовс ибн Абу ал-Хойр ибн Абу ал-Мағфар ибн Абдуссалом ал-Ҳанафийдир. У илмли шайхлар оиласидан бўлиб, ҳижрий 1056 йилда туғилган. У ҳадис илмини шайх Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурийдан ўрганган.
Яъқуб ал-Баноний ҳадис илмда ҳам чуқур билим эгаси сифатида танилган олимлардандир. У зотнинг энг машҳур асари “Ал-хойр ал-Жорий фи Шарҳи саҳиҳ Ал-Бухорий” бўлиб, бу асар имом Бухорийнинг “Саҳиҳ ал-Бухорий” китобига ёзилган муҳим шарҳлардан бири ҳисобланади.
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий илмий мақом ва мартаба жиҳатидан юксак мавқега эга бўлган олимлардандир. Манбаларда у зот бир қанча асарларнинг муаллифи экани қайд этилган. Қуйида уларнинг баъзиларини келтириб ўтамиз:
Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий ҳижрий 1098 йилда вафот этганлари қайд этилган.
Шунингдек, қўлёзма нусхасининг кўчирилгани ҳам бу санани тасдиқлайди. “Нузҳат ал-Хавотир” китоби муаллифи ҳам унинг 1098 ҳижрий йилда вафот этганини таъкидлаб бундай ёзади: “У ҳижрий бир минг тўқсон саккизинчи йилда вафот этди. Бу санани муфтий Валиййуллоҳ ал-Фарҳободий ўз таълиқларидан бирида очиқ баён қилган”.
Бу зот Ҳиндистоннинг Деҳли шаҳрида вафот этганлар ва ўз уйларига дафн этилганлар.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, Абу Юсуф Муҳаммад Яъқуб ал-Баноний ал-Лоҳурий ўз даврининг йирик алломаларидан бири бўлиб, ҳадис, фиқҳ, тафсир каби илмларда чуқур билмга эга бўлган зотлардан саналадилар. У зотнинг илмий, маънавий мероси Ҳиндистон минтақасидаги исломий илмий тараққиётга катта таъсир кўрсатган ва кўрсатиб келмоқда. Бугунги кунда ҳам у зотнинг қолдирга илмий мерослари тадқиқотчилар учун ҳам бебаҳо манба бўлиб хизмат қилмоқда.
Муҳаммад Умар Муҳаммаджонов,
Тошкент Ислом институти талабаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа