Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyun, 2025   |   18 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
14 Iyun, 2025, 18 Zulhijja, 1446

Sof e'tiqodning ahamiyati

26.05.2021   2357   8 min.
Sof e'tiqodning ahamiyati

Musulmonlarni noto'g'ri e'tiqoddan asrash, sof e'tiqod ila tarbiya qilish bugungi kunning dolzarb masalaridan biri bo'lib kelmoqda. E'tiqodda adashish, ozgina bilgan narsasiga mahkam yopishib olib qolganlarni so'zini qabul qilmaslik, ilmsiz ravishda bilmagan narsasiga, tanimagan shaxslarga ergashish ko'pgina ko'ngilsizliklarga sabab bo'layotgani hammamizga ma'lum.   Hozirgi kunda musulmonlarning boshiga tushayotgan ko'plab, balo ofatlarning sabablaridan biri ham aqidada adashgan, oz bilgan narsasiga yopishib olgan zamona xavorijlari hisoblanadi. 

Aqidada adashish va haddan oshishning asosiy sababi bilimsizlik hisoblanadi. Bilimsizligini tan olmaslik esa baloning boshidir. Ming afsuslar bo'lsinki, avvalki va hozirgi aqida ovchilari o'zlarini olim deb biladilar ammo din sohasida tuzukroq boshlang'ich ta'limni ham olmagan bo'ladilar. Ularning birortasida ham diniy tahsil olganligi haqida shahodatnomasi yo'q.

Ulamolarimiz bu kimsalarning bilimsizliklari quyidagi sohalarda ekanligini ta'kidlaydilar:

  1. Qur'onnni bilmaslik. Qur'on ilmini yaxshi bilmay turib, oyatlarning ma'nosini o'z maqsadlariga buradilar.
  2. Sunnatni bilmaslik. Hadislarning matnidan to'g'ridan-to'g'ri hukm chiqaradilar.
  3. Shariat maqsadlarini bilmaslik.
  4. Dalil va hukm chiqarish yo'llarini bilmaslik.
  5. Ulamolarning qavllarini va asarlarini bilmaslik.
  6. Arab tili va usullarini bilmaslik
  7. Tarixni va voqeylikni bilmaslik.

Ushbu bilimlarning barchasini puxta egallamasdan turib biror hukm chiqarishga hech kimning haqqi yo'q.

Bilimsizliklarga  asoslanib  chiqarilgan hukmlardan biri, musulmonlarni “kofir” deb fatvo chiqarishning ko'payganidir. Bir mo'min insonni asossiz kufrga chiqarishning oqibati juda yomon bo'lib, ko'pchilikning boshiga balo-ofat bo'ladi. 

Aslida Rasulluloh (s.a.v) musulmonlarni bu ishdan qattiq qaytarganlar.

ثَلاثٌ مِنْ أَصْلِ الإِيمَانِ : الْكَفُّ عَمَّنْ قَالَ لا إلَهَ إِلا اللهُ لا نُكَفِّرُهُ بِذَنْبٍ وَلا نُخْرِجُهُ مِنْ الإِسْلامِ بِعَمَل

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:  Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “ Uch  narsa iymonning aslidir: “La ilaha illallohu” degan kimsaga tegmaslik; gunohi tufayli uni kofirga chiqarmaymiz; amali tufayli uni islomdan chiqarmaymiz”, dedilar.

Demak, “La ilaha illallohu” degan kishi musulmon hisoblanib, uning joniga, moliga zarar etkazmaslik, u bilan chiroyli muomalada bo'lish, gunoh ishi tufayli kofirga chiqarmaslik zarur. Ammo dinda haddan oshgan, aqidada adashgan kimsalar esa kalimai shahodatni aytib turgan kimsani, ahli qiblani kofirga chiqaradilar. Ulug' allomalarni va boshqa musulmonlarni o'zlarining yo'liga ergashmaganlari uchun portlatadilar, qatli om qiladilar.

Shar'iy matnlarda kelgan kufr so'zi aslida ikki xil ma'noda ishlatiladi:

  1. Kufri akbar (katta kufr) ya'ni, iymonning ziddi. Bu turdagi kufr o'z egasini do'zaxda abadiy qolishini taqozo qiladi. Bunga payg'ambarlarni yolg'onga chiqarish, bilib tursada kibr qilib iymonga kelmaslik kabilar kiradi.
  2. Kufri asg'ar (kichik kufr). Bu turdagi kufr o'z egasini do'zaxda abadiy qolishini taqozo qilmaydi. Bunga ma'siyatlar ya'ni, gunohlar kiradi. Quyidagi hadislar bunga misol bo'ladi:

سِبَابُ الْمُسْلِمِ أَخَاهُ فُسُوقٌ ، وَقِتَالُهُ كُفْرٌ

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Musulmonni so'kmoqlik fisqdir, u bilan urush qilmoq kufrdir”,  deganlar.

Boshqa hadisda:

بَيْنَ الْعَبْدِ وَبَيْنَ الْكُفْرِ تَرْكُ الصَّلاَةِ.

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Musulmon va kufrning o'rtasida namozni tark etish bor”.

Yana  bir hadisda:

مَنْ حَلَفَ بِغَيْرِ اللَّهِ فَقَدْ كَفَرَ

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:  “Kim Allohdan o'zga ila qasam ichsa, batahqiq kofir bo'libdi” deb, marhammat qilganlar.

Ushbu va shunga o'xshash hadislarda zikr qilingan kufr so'zidan dindan chiqaradigan kofirlik emas balki gunoh iroda qilingan. Shuningdek, “Zinokor zino qilayotgan vaqtida, aroq ichuvchi aroq ichayotgan vaqtida, o'g'ri o'g'rilik qilayotgan vaqtida mo''min bo'lmaydi” degan hadislarda bunday ishlar o'ta qabih bo'lganligidan tahdid iroda qilinib mo'min bo'lmaydi iborasi ishlatilgan. “Namoz dinning ustuni. Kim uni qoim qilsa dinini qoim qilibdi. Kim uni tark etsa dinini vayron qilibdi” degan hadis      namozni farz emas deb, e'tiqod qiluvchi kishi haqida aytilgan.

  Ahli sunna val jamoa hammalari jumladan, aqida ilmidagi buyuk allomalarimiz Imom Moturidiy, Imom Nasafiy, Abu Hanifalar o'z asarlarida  gunohi kabira qilgan mo'min gunohkor bo'lsada, kofir bo'lmasligiga ittifoq qilganlar. Bunday kishilar qiyomatda gunohiga yarasha jazo olishligi yoki tavba qilib Allohning afviga musharraf bo'lishlari mumkin.

Adashgan firqalar esa ushbu va boshqa hadis mantlarini to'g'ri tushunmaganlaridan mo'min ammo gunoh ish qilgan kimsani kofirga chiqaradilar, ularni qonini halol sanaydilar.

Agar gunohi kabira qilish kufr bo'lganida zino, o'g'rilik, aroqxo'rlik va birovni zinoda ayblaganga hadd (shar'iy jazo) qo'llanishligi behuda narsa bo'lib qolar edi. Chunki  haddlar kofirga qo'llanilmaydi. Bu  esa gunohi kabira qilgani tufayli iymondan chiqadi degan gap buzuq e'tiqod ekanligini ko'rsatadi.

Abu Muin Nasafiy “Bahrur Kalom” nomli asarlarida mo'minni gunohi tufayli kofirga chiqarib, qonini halol sanaydigan adashgan firqalarga qarata ushbu dalillarni keltiradilar:

“Alloh taolo Nur surasining 31-oyatida:

وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

“Allohga barchangiz tavba qiling, ey mo'minlar! Shoyadki, najot topsangizlar”.

Tahrim surasining 8-oyatida:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا عَسَى رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ

“Ey, iymon keltirganlar, Allohga xolis tavba qilinglar! Shoyadki robbingiz gunohlaringizni yuvsa va sizlarni daraxtlari ostidan anhorlar oqib turgan jannatlarga kiritsa”.

Ushbu oyatlardagi tavba gunoh sababidan bo'ladi. Gunoh qilgan kishigina tavba qiladi va Alloh uni afv etib jannatga kiritishini  umid qiladi.”

Yuqoridagi oyat va hadislardan gunohkor mo'min kofir bo'lmasligi ma'lum bo'ldi. Hozirgi kundagi takfirchilar esa nafaqat gunoh qilgan kishini balki aynan ularning fikriga qo'shilmagan begunoh, beayb insonlarni qatl qilmoqda.

Hanafiylarning mashhur ulamolaridan biri, “Al-Bahrur Roiq” asarining muallifi Ibn Najim aytadilar:

“Agar bu masalada kofir deyish uchun to'qson to'qqizta dalil bo'lsa-yu, kofir demaslik uchun birgina dalili bo'lsa, to'qson to'qqizni qo'yib, o'sha bir dalilni olish kerak”, degan.

Dinda haddan oshganlar esa buni aksini aytadilar. Bu esa barcha islomiy mazhablar va ulamolarning tutgan yo'liga teskaridir. 

 

Muxamedxodjayeva  Sanobar 

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Muazzam kunlar og‘ushidamiz

05.06.2025   14744   4 min.
Muazzam kunlar og‘ushidamiz

Diyorimizga ulug‘ ayyom kirib kelmoqda. Qutlug‘ Iydul Azho vatandoshlarimizni xayru saxovat, mehr-oqibat sari chorlaydi. Bu bayram chin ma’noda odamiylik ayyomi. Insonlarga mehr, o‘ksik ko‘ngillarga shodlik ulashish fursati.


Qalblari himmat va karam ne’matidan bobahra xalqimiz bu muazzam kunlarni boy bermaslik uchun fursatni g‘animat biladilar va savobdan bahramand bo‘lib qolishga harakat qiladilar.


Dinimiz ko‘rsatmalari, shariat hukmlarini ustivor tutgan qodir vatandoshlarimiz qurbonliklar qilib, Haqni rozi qilishga, haqdorlar ko‘nglini olishga intiladilar. Yaratganning rahmati yog‘ilib turgan damlarda duolar mustajob bo‘ladi. Alloh taolo o‘zining kalomida “Parvardigoringiz uchungina namoz o‘qing va qurbonlik qiling”, - deb marhamat qiladi.


Bu borada sarvari koinot sayyidimiz ibratlari o‘rinli. Oila a’zolarimizni yo‘qlash, qo‘shnilar holidan xabar olishda, miskinlarni sevintirish-u, xastalar ahvolidan  ogoh bo‘lishda ularning hadisi muboraklari bizga nurli yo‘l, deymiz.


Amallar ko‘p. Ularga beriladigan savoblarning darajasi amalga qarab belgilanadi. Eng savobi ko‘p amal bu farz hisoblansa, boshqalarga yaxshilik ulashish undan keyingi o‘rinda turadigan ulug‘ ibodatdir!


Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam muborak hadislarida boshqalarga qilinadigan yaxshilikni farzdan keyingi o‘rinda turishini bayon qilib shunday dedilar: “Farzlarni ado qilishdan keyingi o‘rinda turadigan Allohga eng suyukli bo‘lgan amal bu musulmoning qalbiga xursandchilikni kiritishdir”.


Shuning uchun Shayx Abdulloh Hoshim rahmatullohi alayh qozilikdan kelgan maoshning teng yarmiga shirinlik sotib olib, o‘zlari bilan olib yurar va har doim uchratgan bolaga shirinlikdan berib, uni xursand qilar edilar.


Ulug‘ kunlarda turibmiz. Har damni g‘animat bilishlik, bir birimizga saxovatda ibrat bo‘lishimiz savobli amallar ekanini his qilmog‘imiz lozim. Bu kunda isrofgarchilikdan xoli dasturxonlar yozish, borimizni boshqalar bilan bo‘lishishga intilishimiz darkor. Xayrni,  yaxshilikni gunohga almashtirib qo‘ymaslik uchun ham uyg‘oq ko‘ngil bo‘lish talab etiladi.


Bugun muazzam kunlar og‘ushidamiz, dedik. Vatandoshlarimiz ulug‘ safarlarni ixtiyor etganlar. Ayni fursatlarda hojilarimiz Mino, Arofat vodiylarida, Muzdalifada – duolar qabul bo‘ladigan makonlarda, zamonlarda ibodatlar qilib, elu yurtga tinchlik, osoyishtalik so‘ramoqdalar. Bu duolar barakotidan diyorimiz ahliga qancha yaxshiliklar yetishadi, inshaalloh. Ibodatlar huzurini totgan odamlarning qalbi salim, ehsonu, muruvvatda peshqadam bo‘lishlari bu eng katta yaxshilik aslida. Hojilarimiz safar odoblarini tushunib, ulug‘ dargohlardan nasibador bo‘lib qaytadilar. Diyorimizga qaytganlaridan so‘ng esa yoshlarimiz ma’naviyatiga kamarbasta bo‘ladigan, Haq va haqiqat yo‘lida sidqidil xizmat qiladigan xolis Haq xizmatchilariga aylanadilar, degan umidimiz bor. Bunday ulug‘ ziyoratlar insonni qaysi yoshda bo‘lmasin, ezguliklarga xayrixox qiladi. O‘zgalar qalbini tushunishga, vatan va xalq manfaati yo‘lida sa’y-harakatga chorlaydi.


Bu kunlarning Yaratgan dargohidagi o‘rni musharraf. Hayit kechalarida duolar qabul bo‘ladi. Qurbonlik go‘shtlaridan nasibador oilalarga xursandchilik kiradi. Bu ehsonlar ortida ham mehr-oqibat, o‘zaro bag‘rikenglik maqsadi mujassam. Biz bu makonda yasharkanmiz, turli millatlar vakillari yagona O‘zbekistonning fuqarolarimiz. O‘zaro tenglik, adolat hukm surgan yurtda birodarlik, yaxshi qo‘shnichilik an’analarini qadrlab yashamoqdamiz. Mahallalarda hamkorlik bilan obodlik sari yo‘l ochilyapti. Vatanimiz kundan- kunga farovon, xalqimiz turmushi chiroyli bo‘lib boryapti. Bu ne’matlarga shukrona qilish, to‘g‘ri yo‘lda sobitqadam bo‘lish ma’rifatimiz, ma’naviyatimiz kamolidan darak beradi.


Xalqimizga saodat va sano ayyomi – Qurbon hayiti muborak bo‘lsin! Barchamizni Yaratgan xayru xursandchiliklar ustida bardavom qilsin. Vatanimiz tinch, yurtdoshlarimizning oilalari farovon bo‘lsin.

Xolmurod MAMAJONOV,

Farg‘ona shahar “Ummul quro” masjidi imom-xatibi

O'zbekiston yangiliklari