Umar ibn Xattob roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: «Kim balo yetgan kishini ko‘rganida «Senga yetgan balodan meni saqlagan, yaratgan narsalarining ko‘pidan meni afzal qilgan Allohga hamdlar bo‘lsin!» desa, keyingi hayotida o‘sha balodan saqlanadi» (Imom Termiziy rivoyati).
Bu – nihoyatda foydali hadis. Umar ibn Xattob roziyallohu anhu bu hadisni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan eshitib, ahamiyatini his qilib, uni o‘g‘li Abdulloh ibn Umarga, Abdulloh esa o‘z navbatida o‘g‘li Solimga o‘rgatgan. Biz ham bu muborak oiladan bizgacha yetib kelgan ushbu hadisni o‘zimizning farzandlarimizga, nevaralarimizga yetkazishimiz kerak.
Bu hadisda balo yetgan odamlarga e’tibor qilib, hadisda kelgan duoni qilishga ochiq-oydin chaqiriq bor. Mo‘min-musulmon odam balo-ofatga uchragan odamga qanday munosabatda bo‘lishi kerakligini, buning iymoniy, ruhiy va tarbiyaviy foydalarini, nafsni kibr, hasad, norozilik va g‘am-qayg‘u kabi tuyg‘ulardan xalos qilishni shu hadisdan o‘rganamiz.
Baloga yo‘liqqanlar kim?
Bu hadisi sharifda musibat yetgan, jismi kasal yoki zaif bo‘lgan, turli dardlarga chalingan kishilarni ko‘rganda ulardan ibrat olish, bunday musibatdan panoh so‘rash, o‘ziga bunday musibat berilmagani uchun shukrona qilishning eng oliy namunasi bor. Tamaki chekadigan, fosiqlik qiladigan, namozga bee’tibor bo‘ladigan, gunoh ishlarni qiladigan, dinida musibatga uchraganlar ham ana shular jumlasidan hisoblanadi. Bundan tashqari, oilaviy muammolarga uchraganlar, ota-onasiga oq bo‘lgan, aka-ukalari, opa-singillari bilan urishib, mahkamalargacha borib yurganlarni ham bunga misol qilib keltirish mumkin.
Bu duoni musibat yetgan kishilarga eshittirmasdan, ichida aytish musulmonning odobidir. Lekin oila a’zolarimiz eshitib, duoni o‘rganishlari uchun eshittirib aytsak bo‘ladi.
Shu yerda o‘rinli savol tug‘iladi: «Bu duoni aytgan kishiga qanday manfaat bor?».
Musibatga uchragan odamlarni ko‘rganingizda ularning haqqiga ham duo qilamiz. Ammo ayni paytda Alloh taolo ularga yetgan musibatdan sizni saqlaganini tushunib, beixtiyor «Senga yetgan balodan meni saqlagan, meni yaratgan narsalarining ko‘pidan afzal qilgan Allohga hamdlar bo‘lsin!» deb yuborasiz.
Bu nabaviy so‘zlar mo‘mina qizlarning ruhiyatiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Chunki bu so‘zlarni aytganingizda sizni siylagan, ko‘pgina musibatlardan saqlagan Allohning marhamatini yanada chuqurroq his qilasiz. Alloh taolo bu balodan sizni saqlabdi. Shuning o‘zi buyuk ne’mat emasmi? Shuni anglab yetsangiz, muammolaringiz qanchalik ko‘p bo‘lsa ham, hayotingizda qanchalik katta to‘siqlarga duch kelgan bo‘lsangiz ham, baxt-saodatning, rozilikning ta’mini his qilasiz. Bu duoni qilayotganda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning «keyingi hayotida ana shu balodan saqlanadi» degan va’dalariga to‘liq ishoning.
Ta’kidlab aytamanki, bu duoni qilayotganingizda musibat egasini aslo masxara qilmang! Shunda hayotingizning har bir lahzasi Allohning marhamati bilan limmo-lim ekanini ko‘rasiz.
Dinida, xulqida musibatga uchrab, gunoh qilib yurgan odam mana shu duolarni takrorlab yursa, o‘z-o‘zidan o‘sha gunohni yomon ko‘rib, bu kabi ishlardan tiyiladigan, qaytib bu ko‘yga tushmaslikni istaydigan bo‘lib qoladi. Ofatga uchragan odamni ko‘rganda uning haqqiga duo qiladigan, o‘ziga bu ofat yetmagani uchun shukr qiladigan bo‘lib qoladi.
Musibat qanchalik og‘ir bo‘lmasin, bu musibat mo‘minlar uchun marhamat hisoblanadi, chunki musibatga uchragan odam sabr qilsa, ko‘plab gunohlari kechirib yuboriladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Mo‘minu mo‘minaning jismiga, oilasiga, mol-mulkiga doimiy musibat yetaversa, bu banda Alloh taologa xatolardan poklangan holida yetishadi», deganlar.
Shu bilan birga, yuqoridagi hadisda birovga musibat yetganini ko‘rgan kishilar uchun eslatma bor. Oramizda musibat yetganlar bo‘lishi, sizu biz bilan birga yashashi – qalbimizdagi dardlar uchun shifodir. Masalan, bir odam kambag‘al, deylik. U boshqa bir odamning og‘ir kasal bo‘lib qolganini, lekin kambag‘al bo‘lgani uchun davolanishga pul topa olmayotganini ko‘rsa, o‘zi kambag‘al bo‘lsa ham, tani-joni sog‘-salomat bo‘lgani uchun Alloh taologa hamdlar aytadi. Yoki bir qizning hamma dugonalari erta-erta turmushga chiqib ketib, o‘ziga esa hamon sovchi kelmayotganidan mahzun bo‘lib yuribdi, deylik. O‘sha turmushga erta chiqqan dugonalaridan biri eridan ko‘p zulm ko‘rib, oilasi buzilib, bir necha oydan keyin uyiga qaytganini ko‘rsa, o‘zining boshiga shunday tashvish tushmagani uchun, «ajrashgan» degan nom orttirib olmagani uchun Allohga hamd aytadi. Ajrashganidan kuyinib yurgan boshqa bir ayol esa eridan ajrab, zino qilib yurganlarni ko‘rganida o‘zining bunday harom yo‘lga kirib ketmagani uchun shukr qiladi. Bunday voqealar – ko‘radigan ko‘zi, fikrlaydigan aqli, his qiladigan qalbi bor insonlar uchun eslatmalar, ibratlar zanjiridir.
Hayotda shundaylar borki, musibatga uchraganlarning oldidan o‘tadi, lekin parvo ham qilmaydi. Ular o‘zi bilan ovora, faqat o‘zi haqida qayg‘uradi, xolos. Yana ba’zilar bor, afsuski, musibatga uchraganlarni masxara qilishgacha boradi. Bir kun kelib, o‘zi ham uning o‘rnida bo‘lib qolishi mumkinligi xayoliga ham kelmaydi. Aqlli odam esa musibatzadalarga rahm-shafqat nazari bilan qaraydi, bunday musibat o‘zining boshiga tushmagani, Alloh taolo uni saqlagani uchun Robbiga hamd aytadi, Alloh uni boshqa ko‘plab maxluqlaridan ustun qilganini his qiladi.
Bir olim aytadi: «Boy-badavlat odamlarga qarab, o‘zimni mahrumdek, bechoradek his qilsam, kasalxonaga borib, u yerda boshiga turli musibat tushgan odamlarni, og‘ir bemorlarni ko‘raman-da, hayotimdan mamnun bo‘lib qaytaman. Shunday paytlarda otamning haqqiga rahmat-mag‘firat so‘rab, duolar qilaman, chunki menga bunday qilishni otam o‘rgatgan. Otam doim bunday der edi: «Qachon o‘zingni bechora his qilsang, dunyo matohlaridan biror narsaga ega bo‘lmaganing uchun mahzun bo‘lsang, Allohning senga bergan ne’matini his qilish uchun kasalxonaga borgin».
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
