Ma'lumotlarda keltirilishicha, masjid Buxoro shahridagi Ismoil Somoniy maqbarasidan ham qadimiyroqdir. Adabiyotshunos N.Mallayev o'z asarida “Qoraxoniylar va Horazmshohlar hukmronligi davrida qurilgan binolardan birmuncha ko'proq yodgorliklar saqlanib qolgan. Bulardan biri Hazora qishlog'idagi XI asrda qurilgan masjiddir”, deb Deggaron masjidini XI asr obidasi sifatida qayd etgan.
Yodgorlik zardushtiylar davri me'morchiligi uslubida qurilgan. U tashqi ko'rinishi jihatidan unchalik mahobatli emas. To'rt devorli imorat ustida to'qqizta gumbaz joylashgan. Qator ustunlarga tayanadigan tosh yoylar ichkari qismini kichik xonalarga ajratadi.
Masjid kvadrat shaklida 17x17 metr o'lchamdagi binodan iborat bo'lib, paxsa va g'ishtdan qurilgan. Masjidning ichki qismidagi xonaqoh kubsimon, o'rta qismida diametri 1,28 metr keladigan to'rtta pishiq, g'ishtin ustun bo'lib, ular oralariga katta ravoqlar, tepalariga ikkitadan kichik ravoqlar joylashtirilgan. Masjidning markaziy gumbazi to'rtta ustunning ustidan o'n ikki burchakli bezak hosil qiladigan ravoqlar ustidan ko'tarilgan. Honaqohning shimoliy, janubiy va g'arbiy tomonlarida xushbichim g'ishtin sharaflar mavjud.
Mavlono Orif Deggaroniy maqbarasi yonida bugungi kunda muzey ham tashkil qilingan. Ilgari bu xonaqohdan namozxona sifatida foydalanilgan bo'lsa, keyinchalik Deggaron masjidi qayta qurilgach, bu er Deggaron majmuasining restavratsiya ishlari jarayonida topilgan tarixiy buyumlarni saqlash maqsadida muzeyga aylantirilgan.
Mavlono Orif Deggaroniy ziyoratgohiga har yili mingga yaqin mahalliy hamda Germaniya, Frantsiya, Turkiya, Avstraliya kabi xorijiy davlatlardan sayyohlar tashrif buyurmoqda.
Siroj ASLONOV, O'zA
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Do‘stingiz bilan biror dunyoviy manfaat yoki bir maqsad uchun emas, aksincha, Alloh yo‘lida birodar bo‘lishni xohlaysiz.
Bordi-yu, xatoga yo‘l qo‘ysangiz, hech ikkilanmay sizni to‘g‘ri yo‘lga boshlashini xohlaysiz.
Do‘stingiz siringizni birovlarga tarqatmasdan, ichida saqlashini xohlaysiz.
Do‘stingiz sizni g‘iybat qilmasligini va yana siz haqingizda yomon gaplar gapirmasligini xohlaysiz.
Barcha ishlarda tiliyu dili bir bo‘lishini xohlaysiz.
Ishingiz tushib turganida, sizga hech ikkilanmay yordam berishini xohlaysiz.
Do‘stingiz xulqingizdagi kamchiliklarni me’yor doirasida ko‘tarib, tashlab ketmasligini xohlaysiz.
Do‘stingiz sizni pastga tortqilamasin, aksincha, o‘zi ko‘tarilgan zinapoyalar tomon olib chiqsin. O‘zingizdan-da, xushxulq, amalda mahkam va o‘tkir aql egasi bo‘lgan kishini do‘st sifatida tanlang!
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu borada bunday dedilar: “Sizlarning yaxshilaringiz uni ko‘rish sizlarga Allohni eslatadigan va gapi ilmingizni ziyoda qiladigan va amali sizlarni oxiratga undaydigan odamdir”[1].
Qayerda bo‘lsangiz ham solih kishilarni izlab toping va ularni do‘st tuting. Imom Shofe’iy rahmatullohi alayh aytadilar:
Ularning safida bo‘lmasam ham men,
Solih kishilarning oshuftasiman.
Ul zotlar ortidan ergashib zora,
Shafoat yo‘liga topsam gar chora.
Mukkasidan ketgan gunohlar ichra,
Bunday kishilarni suymasman sira,
Bo‘lsa ham amallarim undan-da qora.
Luqmoni Hakim rahimahulloh o‘g‘liga vasiyat qilib: “Ey o‘g‘lim, birga yursang senga bezak bo‘ladigan, uning oldida bo‘lmaganing payt seni himoya qiladigan kishi bilan do‘st tutin”, degan ekan.
Doimo sizga yordam qo‘lini cho‘zadigan va yaxshilik tomon yetaklab, yomonlikdan chetlatadigan kishilarga yaqin bo‘ling. Yaxshilar bilan birga bo‘lishga intiling.
Kuzatuvlardan ma’lumki inson do‘stiga juda katta ta’sir o‘tkazadi. U do‘stini yaxshilik yo‘liga boshlab, uning iymoniyu diyonatini ziyoda qilishi ham mumkin, yoki, aksincha, zalolat va buzg‘unchilik botqog‘iga botirib, uni halokatga yuz tuttirishi ham mumkin. Bu borada Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kishi do‘stining dinidadir. Shunday ekan, biringiz kim bilan oshno bo‘layotganiga qarasin”.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Termiziy rivoyati.