Sayt test holatida ishlamoqda!
18 Mart, 2025   |   18 Ramazon, 1446

Toshkent shahri
Tong
05:12
Quyosh
06:30
Peshin
12:36
Asr
16:45
Shom
18:36
Xufton
19:49
Bismillah
18 Mart, 2025, 18 Ramazon, 1446

Ilm-ma'rifat beshigi

16.10.2020   2470   6 min.
Ilm-ma'rifat beshigi
Markaziy Osiyo – ilm-ma'rifat o'chog'i. U dunyo tsivilizatsiyasiga hissa qo'shgan buyuk allomalar beshigi hamdir. 

Bu zaminda azaldan komil inson tarbiyasiga ustuvor ahamiyat qaratilgan. Bunga ushbu zaminda tug'ilib voyaga etgan buyuk allomalar ijodiyu jahongir sarkardalarning bunyodkorlik faoliyati yorqin misol. 

O'zbekiston xalqaro islom akademiyasida IRCICA–Islom tarixi, san'ati va madaniyatini tadqiq qilish xalqaro markazi hamda “Islom tarixi va manbashunosligi –IRCICA” kafedrasi hamkorligida “Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati, diniy an'ana va urf-odatlari” mavzusida o'tgan respublika ilmiy-amaliy onlayn konferentsiyada shu haqda so'z bordi. 

Konferentsiyada Islom tarixi, san'ati va madaniyatini tadqiq etish xalqaro markazi mutasaddilari, tarixchilar, san'atshunoslar, sharqshunoslar, turli davlat va jamoat tashkilotlari, hamkor muassasalar rahbarlari, ilmiy-tadqiqotchilar, o'qituvchi va talaba-yoshlari ishtirok etdi.
 


Anjumanda O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi diniy-ma'rifiy faoliyatni muvofiqlashtirish bo'yicha birinchi prorektori, professor Shuhrat Yovqochev, “Islom tarixi va manbashunosligi–IRCICA” kafedrasi mudiri, tarix fanlari doktori Ne'matullo Muhamedov va boshqalar Prezidentimiz rahnamoligida mamlakatimizda muqaddas dinimizning asl tinchlik, bag'rikenglik, insonparvarlik mohiyatini targ'ib qilish, uni turli xurujlardan asrash, ilmiy-madaniy merosni o'rganish va targ'ib qilish, jaholatga qarshi ma'rifat bilan kurashish tamoyili asosida keng qamrovli ishlar olib borilayotganini ta'kidladi.O'tgan qisqa vaqt ichida Imom Buxoriy va Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari, O'zbekistondagi Islom tsivilizatsiyasi markazi, O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi tashkil etilgani mazkur sohaga ko'rsatilayotgan e'tibor natijasidir. 

IRCICA – Islom tarixi, san'ati va madaniyatini tadqiq etish xalqaro markazi bosh direktori, O'zbekiston xalqaro islom akademiyasining “Faxriy doktori” Halit Eren Markaziy Osiyo xalqlarining jahon tamadduniga qo'shgan hissasi o'ziga xos ekanini ta'kidladi. 

– Islom dinining Markaziy Osiyoga kirib kelishi natijasida mintaqada san'at, madaniyat va ilm-fan yanada rivojlandi, – deydi Halit Eren. – Mintaqa turli xil e'tiqod va madaniy o'ziga xos xalqlarni qabul qildi va ko'p madaniyatli hayot tajribasiga ega bo'lib kelmoqda. Markaziy Osiyoda kamolga etgan allomalar bugungi zamonaviy fanlar – arxitektura, ilohiyot, astronomiya, tibbiyot, falsafa, geometriya, geografiya, huquqshunoslik, tasavvuf fanlari rivojiga katta hissa qo'shdi. 

Darhaqiqat, o'sha davrda hududda ko'plab kutubxonalar, rasadxonalar qurildi. Hususan, Yusuf Hos Hojibning Markaziy Osiyo xalqlari uchun beqiyos ahamiyatga ega, adolatli boshqaruv haqidagi “Qutadg'u bilig” kitobi yozildi. Al-Farg'oniyning astronomiyaga oid kitobi ko'p yillar mobaynida Yevropa ta'lim muassasalarida asosiy manba bo'lib xizmat qildi. Forobiy Aristoteldan so'ng “Ikkinchi muallim” sifatida e'tirof etildi. Ibn Sino tibbiyot ilmini, al-Horazmiy algebra fanini yangi bosqichga olib chiqdi. Forobiy, Amir Temur, Mirzo Ulug'bek, Alisher Navoiy kabi siymolar jahonga tanildi. 

Quvonarlisi, bugun ham mazkur jarayon davom etmoqda. IRCICA – Islom tarixi, san'ati va madaniyatini tadqiq etish xalqaro markazi barqaror rivojlanib boryapti. 

Konferentsiya turli mavzularda ma'ruzalar tinglandi. Shuningdek, O'zbekistondagi islom tsivilizatsiyasi markazi direktori Shoazim Minovarov “Islom tsivilizatsiyasi markazi muzeyi ekspozitsiyasining tarkibiy tuzilishi” mavzusida ma'ruza qildi. 

– Prezidentimizning 2017 yil 23 iyundagi qaroriga muvofiq, mamlakatimiz asrlar davomida jahon tsivilizatsiyasining ajralmas qismi, islom madaniyati markazlaridan biri bo'lib kelganini aks ettiradigan ilmiy-tarixiy kontseptsiya ishlab chiqildi, – deydi Shoazim Minovarov. – Markaz uchun Toshkent shahrida mahobatli inshoot qurilishi boshlangan bo'lib, shaklan va mazmunan tengi yo'q mazkur majmuada yurtimizda va chet ellarda saqlanayotgan qadimiy qo'lyozma, tarixiy dalil va hujjatlar, arxeologik topilmalar, osor-atiqalar, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida namoyish etiladigan “Islom san'ati muzeyi”, ulkan fondga ega kutubxona, yirik ilmiy tadqiqotlar markazi, eng zamonaviy usullarda restavratsiya qilish, tiklash va ko'paytirish bo'limlari, nashriyot hamda zamonaviy konferentsiya zali tashkil etish rejalashtirilgan. 

Konferentsiyada Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Shovosil Ziyodov “Markaziy Osiyo madaniyati tarixiga oid manbalarda kutubxonalar haqida ma'lumotlar” mavzusida batafsil ma'lumot berdi. 

– O'rta asrlarda mintaqa shaharlarida ko'plab kutubxonalar faoliyat ko'rsatgan, – deydi Sh. Ziyodov. – Kutubxonalar asos e'tibori bilan uch xil – saroy, masjid va madrasalar hamda sulolaviy-xususiy kutubxonalarga ajratilgan. Ushbu ziyo dargohlarida kitoblar uyga berilgan yoki kutubxonaning o'zida foydalanilgan. Kitoblarni boshqa shaharga olib chiqish yoki sotish qat'iyan man qilingan. Kutubxonalarda saqlanayotgan Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino kabi ko'plab allomalarning qo'lyozma asarlari mintaqa xalqlarining ilm olishi, madaniyati shakllanishiga katta ta'sir ko'rsatgan. 

Markaziy Osiyo mintaqasi jahon tsivilizatsiyasi markazlaridan biri sanaladi. Mintaqa xalqlari tarixi, madaniyati, diniy an'ana va urf-odatlari, alloma va olimlar hayot yo'llarini o'rganish, ularning merosini tadqiq etish dolzarb masalaga aylangan. 

Konferentsiyada Markaziy Osiyo xalqlari tarixi va madaniyati hamda yozma yodgorliklari va ilmiy merosiga oid mavzular ham muhokama qilindi. 

Qizg'in munozara, savol-javoblar ostida o'tgan onlayn-anjuman yig'ilganlarda katta taassurot qoldirdi. Hamkor tashkilotlar bilan ilmiy-amaliy aloqalarni yanada davom ettirishga kelishib olindi. 

O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi
matbuot xizmati
Maqolalar
Boshqa maqolalar

Ulug‘ ayyom kunlarida e’lon qilingan quvonchli qaror

15.03.2025   9826   3 min.
Ulug‘ ayyom kunlarida e’lon qilingan quvonchli qaror

Ilm insonning eng katta, kamaymas, unga sharaf keltiradigan boyligidir. Unga ega bo‘lgan odam nafaqat o‘z hayotini, balki butun insoniyat kelajagini ham ravshanlashtiradi. Haqiqiy olimlar ilm orqali jahon taraqqiyotiga hissa qo‘shadilar, jamiyatga foyda keltiradi, odamlar hayotini yaxshilashga xizmat qiladi. Tarixdagi ulkan olimlar – Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Ibn Sino, Beruniy, Al-Xorazmiy kabi allomalarimiz dunyo tamadduniga mislsiz hissa qo‘shgan ana shunday ajdodlarimizdan. Ular bizga qoldirib ketgan ilmiy merosni qadrlashga, kelajak avlodlarga yetkazishga bo‘lgan e’tibor esa, kishini to‘lqinlantiradi. 
 

Dunyo musulmonlari qatorida Ramazon oyi shukuhidan bahramand bo‘lib turgan yurtdoshlarimiz kecha yana bir tarixiy, quvonchli hodisaga guvoh bo‘lishdi. Ulug‘ vatandoshimiz, islomiy ilmlar rivojiga ulkan hissa qo‘shgan benazir alloma, kalom ilmining sultoni Imom Abu Mansur  Moturidiyning 1155 yilligini keng miqyosda nishonlash to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori e’lon qilinishi juda ko‘pchilikni mamnun etdi.
 

Qaror bilan tanishar ekansiz, beixtiyor “Olim bo‘lsang, olam seniki” iborasi yodga keladi. Chunki ilmli odam jamiyatda hurmatga sazovor bo‘ladi, o‘z fikri va bilimi bilan nafaqat o‘z davri, balki asrlar osha bashariyat ravnaqiga xizmat qiladi. Qarorda keltirilgan bandlar ham shunga monand. Uning negizini ham ilmga targ‘ib, xalqaro va yurtimiz miyosida ilmiy suhbat, anjumanlar o‘tkazish, ilm ahlini rag‘batlantirish kabi ezgu ishlar tashkil qiladi. Unda joriy yil aprel oyida Samarqand shahrida “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy anjuman qilish, xorijlik tadqiqotchilar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha ilmiy tanlov o‘tkazish, g‘oliblar ishtirokida O‘zbekistonda madaniy-ma’rifiy uchrashuv va seminar-treninglar uyushtirish kabi xalqaro jamoatchilik e’tiborini jalb etishga doir ishlar ko‘zda tutilgan. Ayni paytda, yurtimiz bo‘ylab ham ilmga, alloma merosini o‘rganishga keng targ‘ib qilingan. Xususan, O‘zbekiston musulmonlari idorasiga imom-xatiblar hamda diniy ta’lim muassasalari talabalari o‘rtasida “Moturidiylik ta’limoti bilimdoni” tanlovini o‘tkazish va g‘oliblarni munosib taqdirlash tavsiya etilgan. Shuningdek, bir qator tegishli tashkilotlar hamkorligida yil davomida joylarda Imom Moturidiyning ilmiy merosiga bag‘ishlangan davra suhbatlari o‘tkazib borilishi, xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan Imom Moturidiy va  moturidiylik ta’limotiga mansub allomalar hayoti, ilmiy merosiga oid noyob qo‘lyozma asarlar va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash, ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish va tadqiq qilishni tizimli ravishda tashkil etish ishlari belgilangan.


Ta’kidlash kerakki, Imom Moturidiyning “Ta’vilot al-Qur’on” va “Kitob at-tavhid” asarlari va moturidiylik ta’limotiga oid asarlar o‘z davrida adashgan toifalarga raddiya berishda muhim manba bo‘lib xizmat qilgan. Mazkur bebaho ma’naviy meroslar hozirgi murakkab davrda ham juda muhim ahamiyatga egadir.


Darhaqiqat, har qanday jamiyatning taraqqiyoti va rivoji ilm ahliga bo‘lgan e’tibor bilan chambarchas bog‘liq. Ilm-ma’rifatni ustuvor qo‘ygan davlatlar doim taraqqiy etgan. Ulardan buyuk olimlar yetishib chiqqan va jahon miqyosida o‘z o‘rnini topgan. Bugungi kunda ko‘plab taraqqiy etgan davlatlar qatori yurtimizda ham ilm ahli uchun keng imkoniyatlar yaratilmoqda. Zero, ularga e’tibor berilishi jamiyatda ma’naviy yuksalishni ham ta’minlaydi. Chunki bilimli insonlar nafaqat fan va texnologiya sohasida, balki madaniyat, ma’rifat va axloq sohasida ham ulkan ta’sir ko‘rsatadi. 
 

Zayniddin domla Eshonqulov,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari