Markaziy Osiyo – ilm-ma'rifat o'chog'i. U dunyo tsivilizatsiyasiga hissa qo'shgan buyuk allomalar beshigi hamdir. 

Bu zaminda azaldan komil inson tarbiyasiga ustuvor ahamiyat qaratilgan. Bunga ushbu zaminda tug'ilib voyaga etgan buyuk allomalar ijodiyu jahongir sarkardalarning bunyodkorlik faoliyati yorqin misol. 

O'zbekiston xalqaro islom akademiyasida IRCICA–Islom tarixi, san'ati va madaniyatini tadqiq qilish xalqaro markazi hamda “Islom tarixi va manbashunosligi –IRCICA” kafedrasi hamkorligida “Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati, diniy an'ana va urf-odatlari” mavzusida o'tgan respublika ilmiy-amaliy onlayn konferentsiyada shu haqda so'z bordi. 

Konferentsiyada Islom tarixi, san'ati va madaniyatini tadqiq etish xalqaro markazi mutasaddilari, tarixchilar, san'atshunoslar, sharqshunoslar, turli davlat va jamoat tashkilotlari, hamkor muassasalar rahbarlari, ilmiy-tadqiqotchilar, o'qituvchi va talaba-yoshlari ishtirok etdi.

 

Anjumanda O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi diniy-ma'rifiy faoliyatni muvofiqlashtirish bo'yicha birinchi prorektori, professor Shuhrat Yovqochev, “Islom tarixi va manbashunosligi–IRCICA” kafedrasi mudiri, tarix fanlari doktori Ne'matullo Muhamedov va boshqalar Prezidentimiz rahnamoligida mamlakatimizda muqaddas dinimizning asl tinchlik, bag'rikenglik, insonparvarlik mohiyatini targ'ib qilish, uni turli xurujlardan asrash, ilmiy-madaniy merosni o'rganish va targ'ib qilish, jaholatga qarshi ma'rifat bilan kurashish tamoyili asosida keng qamrovli ishlar olib borilayotganini ta'kidladi.O'tgan qisqa vaqt ichida Imom Buxoriy va Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari, O'zbekistondagi Islom tsivilizatsiyasi markazi, O'zbekiston xalqaro islom akademiyasi tashkil etilgani mazkur sohaga ko'rsatilayotgan e'tibor natijasidir. 

IRCICA – Islom tarixi, san'ati va madaniyatini tadqiq etish xalqaro markazi bosh direktori, O'zbekiston xalqaro islom akademiyasining “Faxriy doktori” Halit Eren Markaziy Osiyo xalqlarining jahon tamadduniga qo'shgan hissasi o'ziga xos ekanini ta'kidladi. 

– Islom dinining Markaziy Osiyoga kirib kelishi natijasida mintaqada san'at, madaniyat va ilm-fan yanada rivojlandi, – deydi Halit Eren. – Mintaqa turli xil e'tiqod va madaniy o'ziga xos xalqlarni qabul qildi va ko'p madaniyatli hayot tajribasiga ega bo'lib kelmoqda. Markaziy Osiyoda kamolga etgan allomalar bugungi zamonaviy fanlar – arxitektura, ilohiyot, astronomiya, tibbiyot, falsafa, geometriya, geografiya, huquqshunoslik, tasavvuf fanlari rivojiga katta hissa qo'shdi. 

Darhaqiqat, o'sha davrda hududda ko'plab kutubxonalar, rasadxonalar qurildi. Hususan, Yusuf Hos Hojibning Markaziy Osiyo xalqlari uchun beqiyos ahamiyatga ega, adolatli boshqaruv haqidagi “Qutadg'u bilig” kitobi yozildi. Al-Farg'oniyning astronomiyaga oid kitobi ko'p yillar mobaynida Yevropa ta'lim muassasalarida asosiy manba bo'lib xizmat qildi. Forobiy Aristoteldan so'ng “Ikkinchi muallim” sifatida e'tirof etildi. Ibn Sino tibbiyot ilmini, al-Horazmiy algebra fanini yangi bosqichga olib chiqdi. Forobiy, Amir Temur, Mirzo Ulug'bek, Alisher Navoiy kabi siymolar jahonga tanildi. 

Quvonarlisi, bugun ham mazkur jarayon davom etmoqda. IRCICA – Islom tarixi, san'ati va madaniyatini tadqiq etish xalqaro markazi barqaror rivojlanib boryapti. 

Konferentsiya turli mavzularda ma'ruzalar tinglandi. Shuningdek, O'zbekistondagi islom tsivilizatsiyasi markazi direktori Shoazim Minovarov “Islom tsivilizatsiyasi markazi muzeyi ekspozitsiyasining tarkibiy tuzilishi” mavzusida ma'ruza qildi. 

– Prezidentimizning 2017 yil 23 iyundagi qaroriga muvofiq, mamlakatimiz asrlar davomida jahon tsivilizatsiyasining ajralmas qismi, islom madaniyati markazlaridan biri bo'lib kelganini aks ettiradigan ilmiy-tarixiy kontseptsiya ishlab chiqildi, – deydi Shoazim Minovarov. – Markaz uchun Toshkent shahrida mahobatli inshoot qurilishi boshlangan bo'lib, shaklan va mazmunan tengi yo'q mazkur majmuada yurtimizda va chet ellarda saqlanayotgan qadimiy qo'lyozma, tarixiy dalil va hujjatlar, arxeologik topilmalar, osor-atiqalar, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida namoyish etiladigan “Islom san'ati muzeyi”, ulkan fondga ega kutubxona, yirik ilmiy tadqiqotlar markazi, eng zamonaviy usullarda restavratsiya qilish, tiklash va ko'paytirish bo'limlari, nashriyot hamda zamonaviy konferentsiya zali tashkil etish rejalashtirilgan. 

Konferentsiyada Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Shovosil Ziyodov “Markaziy Osiyo madaniyati tarixiga oid manbalarda kutubxonalar haqida ma'lumotlar” mavzusida batafsil ma'lumot berdi. 

– O'rta asrlarda mintaqa shaharlarida ko'plab kutubxonalar faoliyat ko'rsatgan, – deydi Sh. Ziyodov. – Kutubxonalar asos e'tibori bilan uch xil – saroy, masjid va madrasalar hamda sulolaviy-xususiy kutubxonalarga ajratilgan. Ushbu ziyo dargohlarida kitoblar uyga berilgan yoki kutubxonaning o'zida foydalanilgan. Kitoblarni boshqa shaharga olib chiqish yoki sotish qat'iyan man qilingan. Kutubxonalarda saqlanayotgan Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino kabi ko'plab allomalarning qo'lyozma asarlari mintaqa xalqlarining ilm olishi, madaniyati shakllanishiga katta ta'sir ko'rsatgan. 

Markaziy Osiyo mintaqasi jahon tsivilizatsiyasi markazlaridan biri sanaladi. Mintaqa xalqlari tarixi, madaniyati, diniy an'ana va urf-odatlari, alloma va olimlar hayot yo'llarini o'rganish, ularning merosini tadqiq etish dolzarb masalaga aylangan. 

Konferentsiyada Markaziy Osiyo xalqlari tarixi va madaniyati hamda yozma yodgorliklari va ilmiy merosiga oid mavzular ham muhokama qilindi. 

Qizg'in munozara, savol-javoblar ostida o'tgan onlayn-anjuman yig'ilganlarda katta taassurot qoldirdi. Hamkor tashkilotlar bilan ilmiy-amaliy aloqalarni yanada davom ettirishga kelishib olindi.