“Batahqiq, mo'minlar najot topdilar. Ular namozlarida xushu' qiluvchilardir. Ular behuda narsalardan yuz o'giruvchilardir”(Muminun surasi, 1-3-oyatlar).

Ushbu oyati karimani Alloh taolo aniqlikni bildiruvchi “qod” harfi bilan boshladi. Bu erdagi najotdan oxiratdagi najot tushuniladi. Ushbu oyatlar nozil bo'lgan vaqtda mo'minlar hali najot topgan emasdilar. Lekin ularning najot topishi shu qadar aniq bo'lganidan o'tgan zamon shaklida keltirilgan. Keyingi oyatlarda Alloh taolo o'sha shak- shubhasiz najot topuvchi mo'minlar kimlar ekanini bayon etadi.

“Ular namozlarida xushu' qiluvchilardir”. Hushu' – qo'rquv va sokinlikning jamlanmasidir. U namozdagi eng mahbub ko'rinish bo'lib, unda qalb qo'rquvda, tana esa sokinlikda bo'ladi. Bunday sifatga ega bo'lgan mo'min najotdan umid qilishning bitta sababini o'zida mujassam etgan bo'ladi.

“Ular behuda narsalardan yuz o'giruvchilardir”. “Behuda narsalar” bu – arab tilidagi “lag'v” so'zining o'zbek tilidagi tarjimasidir. U har qanday manfaatsiz ishni o'z ichiga oladi. Lag'vdan yuz o'girish mo'minlarning ikkinchi belgisi sifatida keltirilishi uning naqadar muhim ahamiyatga ega ekanini bildiradi.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “O'ziga aloqasi bo'lmagan narsalarni tark qilishi kishi islomining go'zalligidandir”(Imom Termiziy rivoyati).

Endi esa bu borada ulug' ulamolarimizdan naql qilingan rivoyatlarga to'xtalsak:

O'zining adolatparvarligi bilan dunyoga dong taratgan mashhur tobe'in Umar ibn Abdulaziz rahimahulloh bunday deydilar: “Kimki gapini amalidan deb bilsa, o'ziga foyda bermaydigan narsalar (mavzular)da gapini kamaytiradi”. Chunk, inson odatda o'ziga naf keltirmaydigan amallarni qilishdan chekinadi.

Yana bir ulug' tobe'iyn Hasan Basriy rahimahullohdan bunday deganlari naql qilinadi: “Alloh taoloning bandadan yuz o'girishining alomati – unibe'mani va unga aloqasi bo'lmagan ishlar bilan mashg'ul qilib qo'yishidir”.

Demak, yuqoridagi hadisi sharifning aksi o'laroq mo'min- musulmon insonning o'ziga aloqasi bo'lmagan narsalar bilan mashg'ul bo'lishi islomining go'zalligiga putur etkazar ekan.

Hazrati Luqmondan “Biz ko'rib turgan bunday ulug' maqomga qanday erishdingiz?” deb so'rashganda u zot “Rostgo'ylik, omonatdorlik va o'zimga aloqasi bo'lmagan narsalarni tark qilish bilan”, deya javob bergan ekanlar.

Imom Shofe'iy rahimahulloh aytadilar: “Uch narsa aqlni ziyoda qiladi: ulamolarning etagidan mahkam tutish, solihlar bilan birga bo'lish va o'ziga aloqasi bo'lmagan mavzuda gapirmaslik”.

Ulug'larimiz bema'ni gaplardan, bemazmun suhbatlardan shunchalik tiyilishganki, hatto to'rt mavzudan boshqa gaplarni gap deb hisoblashmagan. Ular: Alloh taoloni zikr qilish, Qur'on o'qish, ilmiy mavzuda biror savol so'ralsa unga javob berish va kasbi-kor uchun dunyoviy mavzularda gaplashish.

Oyat va hadisdan olinadigan foydalar:

1. O'zini mo'min musulmonman deb hisoblagan har bir inson behuda ish va gap-so'zlardan tiyilib, vaqtini manfaatli ishlarga yo'naltirishi lozim. Shunda uning vaqtida baraka hosil bo'ladi va najotga olib boruvchi kalitlardan birining sohibiga aylanadi.
2. Lag'vdan saqlanish kishi islomining go'zal ekanligini bildiradi.
3. Insonlarni Islom diniga da'vat qilish uchun albatta gapirish, janjal ko'tarish shart emas, ba'zan sukutning o'zi ham kifoya qiladi. Behuda gaplardan, turli safsatabozliklardan tiyiladigan insonning islomi go'zal bo'ladi va u hech qanday ortiqcha harakatsiz Islom dininig qay darajada yuksak ekanini, odamlarni faqat manfaatli ishlarga targ'ib etishini namoyon etgan bo'ladi.

Doktor Hasson Shamsi Poshoning “Metin qoyalar” kitobidan

G'iyosiddin Habibulloh, Ne'matulloh Isomov tarjimasi.