Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Sadaqa-ehson qilishning fazilati

16.05.2020   4922   5 min.
Sadaqa-ehson qilishning fazilati

Sadaqa  berishning fazilatlarini savob va ajrlarini keltirib o‘tishdan oldin sadaqa so‘zini  yaxshilab tushunib olishimiz lozim. “Sadaqa” so‘zi lug‘atda “Yaxshilik, ehson” ma’nolarini bildiradi. Istilohda esa, Alloh taolo roziligi uchun beriladigan har qanday narsa yoki bajariladigan amal sadaqa sanaladi. Odatda “Sadaqa” deyilsa, faqat muhtojlarga, faqir kishilarga beriladigan har qanday narsa tushuniladi. Aslida, xayr-ehsonning barcha turlarini shu so‘z bilan atasa bo‘laveradi. Sadaqa majburiy va ixtiyoriy bo‘ladi. Majburiy bo‘lgan sadaqa turiga farz va vojib bo‘lgan zakot, ushr, fitr, kafforot kabilar kiradi. Farzu vojibdan keyingi o‘rinda turadigan ixtiyoriy sadaqaga esa har qanday xayr-ehson, xudoyi (taom tariqasida berishlik), xayriya tashkilotlariga, jamg‘armalarga, yetimxona va qariyalar uylariga, ehtiyojmand oilalarga moddiy yordam kabilar kiradi. Ba’zi tushunmagan kishilar orasida farz, ya’ni, majburiy sadaqa bilan nafl (ixtiyoriy) sadaqani aralashtirib yuborish hollari uchraydi. Bundaylar farz bo‘lgan zakotni berishmaydi-yu, ammo sadaqa deb, turli ziyofat, turli marosimlar o‘tkazib, o‘zlaricha sadaqa qilgan bo‘lishadi. Aslida esa, hojatlaridan tashqari tijoriy (savdo aylanmasi uchun) mol-mulklari nisobga (ma’lum belgilangan miqdorga) yetgan kishilar, o‘sha mollari (boyliklari)ning qirqdan bir (40/1) ulushini (qismini) haqdorlarga (zakot olishga loyiq bo‘lgan insonlarga) berishlari majburiy sadaqa, ya’ni “Zakot”dir. Zakot ibodati islomning beshta farzidan biri va bu zakot ibodatini ado qilishlik ayni muborak Ramazoni sharif oylarida amalga oshirilsa, savobi, ajri,  yanada ko‘payishligiga olib keladi. Endi esa,  sadaqa berishning fazilatlari haqida hadisi shariflarni  keltiramiz.

Sadaqa berishning fazilatlari juda ko‘p  va mashhurdir.

Imom Buxoriy  Abdulloh ibn Mas’uddan (raziyallohu anhu) rivoyat etishlaricha, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam): “Sizlarning qay biringizga  o‘z mol-mulkingizdan ko‘ra  merosxo‘rlarning mol-mulki sevimli?” deb so‘radilar. Shunda as'hobi kirom: “Bizlarga o‘z mol-mulklarimiz  mahbubroq, yo Rasuulloh”, deb javob berishdi. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): marhamat qildilar: “ Uning oldin yuborgani haqiqiy mol-mulkdir. Merosxo‘rlarning mol-dunyosi esa keyinda qolganidir.” Ya’ni Alloh taolo yo‘lida o‘zi nafaqa qilgan mol-dunyosi haqiqiy ehson hisoblanadi”.

Hadisda aytiladi: “Sadaqa qilinglar, zero sadaqa sizlarni do‘zaxdan qutqaradi “(Imom Tabaroniy “Avsat “larida Abu Nuaym esa “Xulya “da rivoyat etishgan)

Yana bir hadisi sharifda bunday rivoyat etiladi: ”Sadaqa qilinglar, bas, sadaqa jasadingizni do‘zax otashidan saqlaydi”. (Imom Tabaroniy “Avsat” kitoblarida va Abu Nuaym “Xulya”da rivoyat eshitgan.)

Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): ”Kishining topgan molini o‘z oilasiga  sarflashi ham sadaqa va ehsondir”, deganlar.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam : “Betoblaringingizni (kasallaringizni) sadaqa berish bilan davolanglar”, ya’ni dori-darmon qilish barobarida xayru-ehson va sadaqa qilish, inshaalloh dardlardan shifo topishda yordam qiladi.

Abu Hurayra (roziyallohu anhu) rivoyat qilinadi. “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sadaqa berish bilan mol-dunyo kamayib qolmaydi. Alloh taolo kechirimli bo‘lgan bandasining izzat-sharafini ziyoda qiladi. Kishi Alloh uchun o‘zini hokisor tutsa, Alloh taolo uning martabasini baland qiladi”, dedilar”. (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).

Sarvari Koinot (sollallohu alayhi vasallam) Muoz ibn Jabalga (roziyallohu anhu) sadaqa yaxshilik eshiklaridan biri ekanini ta’kidlab, dedilar:

“Seni xayr (yaxshilik) eshiklariga dalolat qilaymi?” (ya’ni, yaxshilik eshiklari qanday amallar bilan ochilishini aytib beraymi) deya, ushbu uch narsani sanab berdilar: 1) Ro‘za to‘siq bo‘ladi; 2) Sadaqa xuddi suv olovni o‘chirgandek xatolarni o‘chiradi; 3) Kishining yarim kechada o‘qigan namozi solihlarning shiori bo‘ladi”. Hadisda vorid bo‘lganidek, sadaqa xatolarni o‘chirsa, albatta u (sadaqa) Alloh subhanahu va taoloning g‘azabini ham o‘chiradi. Boshqa bir hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qilganlar: “Sadaqa allohning g‘azabini o‘chirib, yomonlikni qaytaradi” (Imom Termiziy va Ibn Hibbon rivoyati). Shuning uchun ham Nabiy sollallohu alayhi vasallam sadaqa berishga targ‘ib qilib, unga odamlarni qiziqtirganlar.  

Hadisi muboraklarida bu borada bunday marhamat qiladilar:

Abu Barzadan (roziyallohu anha) rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): “Bir banda bir parcha non sadaqa qilsa, Alloh jalla va a’lo uni Uhud tog‘i barobarida ko‘paytiradi”, dedilar”. (Tabaroniy rivoyati).

Yuqorida keltirilgan Hadisi shariflar  mazmuniga ko‘ra, ixlos bilan qilingan ozgina sadaqa (ehson) Allohning huzurida juda katta mukofotga sazovor bo‘lishligi, bilib-bilmay qilgan xato-kamchiliklarimiz o‘chirlishi, kasallarimizga davo bo‘lishligini, balo-ofatlardan omon bo‘lishligimizni, biz uchun yaxshilik eshiklari ochilishligini, martabalarimiz baland bo‘lishligini va  sadaqa sababli sizu-bizning jasadimizni do‘zax otashidan Alloh taolo saqlashligini, va ozgina qilgan sadaqamizni ham Alloh taolo uni (sadaqamizni) (savobini) ko‘paytirib berishligini   anglaymiz.

 

(Muftiy Usmonxon Alimov hazratlarining  “Xay-ehson fazilatlari” kitobi asosida tayyorlandi).

Jumamuratov Yaqub,

 Taxiatosh tumani “Muhammad Murod eshon” masjidi imom-xatibi.

 

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar

Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.

09.06.2025   5134   4 min.
Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.

Har yangi kunning tongini ko‘rganingizda qalbingizni zikr ila to‘ldiring. Iymon zikrlariga quloq tutar ekansiz, borliq Yaratgan Zot sari talpinayotganini his qilasiz. Alloh taolo aytadi: «...Mavjud bo‘lgan barcha narsa hamd bilan Unga tasbeh aytur...»[1]. Balki uyda, balki ko‘chada, qayerda bo‘lsangiz-da, Allohning zikriga shoshiling. Zikrlarni ko‘paytirganingiz sari Allohga bo‘lgan muhabbatingiz ortib boradi, osmonlaru yerning Xoliqi bo‘lgan Alloh taolodek buyuk Zot suyanchig‘ingiz ekanini anglaysiz...

Ushbu misralarni doim yodda tuting:

Gar ersa qalblar Xoliqin zikridin mosuvo,
Alar jasad ichidin joy olgan tosh kabi go‘yo.

Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.
Toshda na mehr va na his bor. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Robbini zikr qiladigan bilan zikrdan yiroqda bo‘lgan kishi xuddi tirik bilan o‘lik kabidir” [2],  deganlar.

Yana Nabiy alayhissalom: “Sizlarga amallaringizning eng xayrlisi va Sultoningiz huzurida eng pokiza, darajangizni yuqorilatadigan, sizlar uchun tillo-kumushlarni ehson qilgandan-da, dushmaningizga yo‘liqib, uning boshini tanasidan judo qilishingiz, u ham sizning kallangizni bo‘yningizdan uzib tashlashidan-da yaxshiroq amal qaysi ekanini bildirib qo‘yaymi?!” dedilar. Sahobalar: ”Ha, ey Allohning Rasuli”, deyishdi. U zot: U Allohning zikridir”,3] dedilar.

Ubayd ibn Umayr aytadilar: “Mo‘minning amal daftaridagi hamd ila tasbeh – u bilan dunyo tog‘laricha tillo sudralib yurishidan xayrlidir”.

Nabiy alayhissalom yana boshqa bir hadisda: «Alloh taoloning fazilat izlab kezib yuruvchi farishtalari bo‘lib, ular zikr aytib o‘tirilgan davralarni izlab yurishadi. Shu asnoda zikr bo‘layotgan davrani topishsa, farishtalar zikr halqasidagilar bilan birgalikda o‘tirishadi va bir-birlarini qanotlari bilan o‘rab olishadi, shu tarzda zikrdagi kishilar bilan dunyo osmonining orasi farishtalar bilan to‘lib ketadi. Zikr halqasidagi kishilar tarqalib ketishsa, farishtalar osmonga ko‘tarilib ketishadi.

Keyin Alloh taolo hammasini bilib turgani holda, ulardan: “Qayerdan keldinglar? – deb so‘raydi. Ular: “Biz yerdagi bandalaring oldidan keldik. Ular Senga tasbeh aytyaptilar, takbir, tahlil aytib, Senga maqtov yo‘llayaptilar va O‘zingdan so‘rashyapti”, deb javob qaytarishadi.

Alloh taolo: “Ular Mendan nimani so‘rayapti?” – dey­di. Farishtalar javoban: “Sendan jannatingni so‘rashyapti”, deyishadi.  Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rishganmi?” – deya farishtalardan yana savol so‘raydi. Farishtalar javob berib: “Yo‘q! Ey Yaratgan Zot!” – deyishadi. Alloh subhanahu va taolo yana: “Mabodo ular jannatimni ko‘radigan bo‘lsalar, holat qanday bo‘ladi-ya?” – deydi. Farishtalar: “Ular yana Sendan panoh tilashyapti”, deyishadi. Alloh taolo savol tariqasida: “Nimadan panoh berishimni so‘rashyapti?” – deydi.

Ular: “Jahannamingdan, ey Yaratgan Zot!” – deb javob qaytarishadi. “Ular do‘zaximni ko‘rganmi?” – deb so‘raydi Alloh taolo. Javob qaytarib: “Yo‘q!” – deyishadi ular.

Alloh taolo: “Ular do‘zaximni ko‘rishsa qanday bo‘larkin?” – deydi.

Farishtalar: “Ular yana Sendan mag‘firat qilishingni so‘rashyapti”, deyishadi.

Alloh taolo: “So‘zsiz ularning gunohlarini kechirdim, ularga so‘rovlarini ato etdim va panoh tilagan narsalaridan ularni O‘z panohimga oldim”, deydi.

Farishtalar: “Ey Yaratgan Zot! Ular orasida falonchi, o‘ta xatokor qul ham bor. U o‘tib keta turib ularning oldiga o‘tirib oldi”, deyishadi. Alloh taolo shunday deya marhamat qiladi: “Uni ham kechirdim! Ular hammajlislari badbaxt bo‘lmaydigan kishilardir”, deydi»[4]dedilar. 

 


[1]  Isro surasi, 44-oyat.
[2]  Imom Muslim rivoyati.
[3]  Imom Termiziy rivoyati.
[4]  Imom Muslim rivoyati.