Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
14 Июн, 2025   |   18 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:04
Қуёш
04:49
Пешин
12:28
Аср
17:39
Шом
20:01
Хуфтон
21:39
Bismillah
14 Июн, 2025, 18 Зулҳижжа, 1446

Садақа-эҳсон қилишнинг фазилати

16.05.2020   4971   5 min.
Садақа-эҳсон қилишнинг фазилати

Садақа  беришнинг фазилатларини савоб ва ажрларини келтириб ўтишдан олдин садақа сўзини  яхшилаб тушуниб олишимиз лозим. “Садақа” сўзи луғатда “Яхшилик, эҳсон” маъноларини билдиради. Истилоҳда эса, Аллоҳ таоло розилиги учун бериладиган ҳар қандай нарса ёки бажариладиган амал садақа саналади. Одатда “Садақа” дейилса, фақат муҳтожларга, фақир кишиларга бериладиган ҳар қандай нарса тушунилади. Аслида, хайр-эҳсоннинг барча турларини шу сўз билан атаса бўлаверади. Садақа мажбурий ва ихтиёрий бўлади. Мажбурий бўлган садақа турига фарз ва вожиб бўлган закот, ушр, фитр, каффорот кабилар киради. Фарзу вожибдан кейинги ўринда турадиган ихтиёрий садақага эса ҳар қандай хайр-эҳсон, худойи (таом тариқасида беришлик), хайрия ташкилотларига, жамғармаларга, етимхона ва қариялар уйларига, эҳтиёжманд оилаларга моддий ёрдам кабилар киради. Баъзи тушунмаган кишилар орасида фарз, яъни, мажбурий садақа билан нафл (ихтиёрий) садақани аралаштириб юбориш ҳоллари учрайди. Бундайлар фарз бўлган закотни беришмайди-ю, аммо садақа деб, турли зиёфат, турли маросимлар ўтказиб, ўзларича садақа қилган бўлишади. Аслида эса, ҳожатларидан ташқари тижорий (савдо айланмаси учун) мол-мулклари нисобга (маълум белгиланган миқдорга) етган кишилар, ўша моллари (бойликлари)нинг қирқдан бир (40/1) улушини (қисмини) ҳақдорларга (закот олишга лойиқ бўлган инсонларга) беришлари мажбурий садақа, яъни “Закот”дир. Закот ибодати исломнинг бешта фарзидан бири ва бу закот ибодатини адо қилишлик айни муборак Рамазони шариф ойларида амалга оширилса, савоби, ажри,  янада кўпайишлигига олиб келади. Энди эса,  садақа беришнинг фазилатлари ҳақида ҳадиси шарифларни  келтирамиз.

Садақа беришнинг фазилатлари жуда кўп  ва машҳурдир.

Имом Бухорий  Абдуллоҳ ибн Масъуддан (разияллоҳу анҳу) ривоят этишларича, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Сизларнинг қай бирингизга  ўз мол-мулкингиздан кўра  меросхўрларнинг мол-мулки севимли?” деб сўрадилар. Шунда асҳоби киром: “Бизларга ўз мол-мулкларимиз  маҳбуброқ, ё Расууллоҳ”, деб жавоб беришди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): марҳамат қилдилар: “ Унинг олдин юборгани ҳақиқий мол-мулкдир. Меросхўрларнинг мол-дунёси эса кейинда қолганидир.” Яъни Аллоҳ таоло йўлида ўзи нафақа қилган мол-дунёси ҳақиқий эҳсон ҳисобланади”.

Ҳадисда айтилади: “Садақа қилинглар, зеро садақа сизларни дўзахдан қутқаради “(Имом Табароний “Авсат “ларида Абу Нуайм эса “Хуля “да ривоят этишган)

Яна бир ҳадиси шарифда бундай ривоят этилади: ”Садақа қилинглар, бас, садақа жасадингизни дўзах оташидан сақлайди”. (Имом Табароний “Авсат” китобларида ва Абу Нуайм “Хуля”да ривоят эшитган.)

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): ”Кишининг топган молини ўз оиласига  сарфлаши ҳам садақа ва эҳсондир”, деганлар.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам : “Бетобларингингизни (касалларингизни) садақа бериш билан даволанглар”, яъни дори-дармон қилиш баробарида хайру-эҳсон ва садақа қилиш, иншааллоҳ дардлардан шифо топишда ёрдам қилади.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Садақа бериш билан мол-дунё камайиб қолмайди. Аллоҳ таоло кечиримли бўлган бандасининг иззат-шарафини зиёда қилади. Киши Аллоҳ учун ўзини ҳокисор тутса, Аллоҳ таоло унинг мартабасини баланд қилади”, дедилар”. (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Сарвари Коинот (соллаллоҳу алайҳи васаллам) Муоз ибн Жабалга (розияллоҳу анҳу) садақа яхшилик эшикларидан бири эканини таъкидлаб, дедилар:

“Сени хайр (яхшилик) эшикларига далолат қилайми?” (яъни, яхшилик эшиклари қандай амаллар билан очилишини айтиб берайми) дея, ушбу уч нарсани санаб бердилар: 1) Рўза тўсиқ бўлади; 2) Садақа худди сув оловни ўчиргандек хатоларни ўчиради; 3) Кишининг ярим кечада ўқиган намози солиҳларнинг шиори бўлади”. Ҳадисда ворид бўлганидек, садақа хатоларни ўчирса, албатта у (садақа) Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг ғазабини ҳам ўчиради. Бошқа бир ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар: “Садақа аллоҳнинг ғазабини ўчириб, ёмонликни қайтаради” (Имом Термизий ва Ибн Ҳиббон ривояти). Шунинг учун ҳам Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам садақа беришга тарғиб қилиб, унга одамларни қизиқтирганлар.  

Ҳадиси муборакларида бу борада бундай марҳамат қиладилар:

Абу Барзадан (розияллоҳу анҳа) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): “Бир банда бир парча нон садақа қилса, Аллоҳ жалла ва аъло уни Уҳуд тоғи баробарида кўпайтиради”, дедилар”. (Табароний ривояти).

Юқорида келтирилган Ҳадиси шарифлар  мазмунига кўра, ихлос билан қилинган озгина садақа (эҳсон) Аллоҳнинг ҳузурида жуда катта мукофотга сазовор бўлишлиги, билиб-билмай қилган хато-камчиликларимиз ўчирлиши, касалларимизга даво бўлишлигини, бало-офатлардан омон бўлишлигимизни, биз учун яхшилик эшиклари очилишлигини, мартабаларимиз баланд бўлишлигини ва  садақа сабабли сизу-бизнинг жасадимизни дўзах оташидан Аллоҳ таоло сақлашлигини, ва озгина қилган садақамизни ҳам Аллоҳ таоло уни (садақамизни) (савобини) кўпайтириб беришлигини   англаймиз.

 

(Муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларининг  “Хай-эҳсон фазилатлари” китоби асосида тайёрланди).

Жумамуратов Яқуб,

 Тахиатош тумани “Муҳаммад Мурод эшон” масжиди имом-хатиби.

 

Рамазон-2020
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Мазҳабга эргашиш динимиз талаби

13.06.2025   2185   3 min.
Мазҳабга эргашиш динимиз талаби

“Мазҳаб” сўзи арабчада “йўл”, “йўналиш”, шаръий истилоҳда эса “диний масала бўйича муайян мужтаҳид олимнинг фатво чиқариш йўли” маъноларини билдиради.

Машҳур аллома Ибн Ражаб (1335-1393 м.й.): “Кўплаб мазҳаблар орасидан фақат тўрттасининг сақланиб қолгани асрлар давомида инсонларни турли зиддиятлар ва ихтилофлардан ҳимоя этишда асос бўлган”, деб ёзган (“Тўрт мазҳабдан бошқага эргашганга раддия” китоби).

Уламолар мазҳабларга эргашиш Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисига амал қилишдир, деб таъкидлайдилар: “Агар ихтилофни кўрсангиз, ўзингизга кўпчилик томонини лозим тутинг” (Имом Можа, 3950-ҳадис).

Мазҳаблардаги битта масалага нисбатан турлича ёндашишлик ислом шариатида мусулмонлар учун кенг имкониятлар мавжудлигидан далолат беради. Мазҳабларда у ёки бу масала ислом аҳкомлари, муайян жамият, халқ ёки миллатнинг урф-одатлари, қадриятлари ҳамда ижтимоий муносабатларнинг мазмунини ҳам ҳисобга олган ҳолда, энг маъқул шаклда ҳал қилинган.

Ислом уламолари шаръий ҳукмни ва унинг далилини билмайдиган мусулмон одам (муқаллид)мужтаҳид олимга тақлид қилиши зарурлигини таъкидлайдилар. Бунга Қуръондаги ушбу оятни далил сифатида келтириш мумкин: “Агар билмасангиз зикр аҳлларидан сўранг” (Наҳл сураси, 43-оят).

Мазҳабларда Қуръон, суннат, ижмо ва қиёсдан далил сифатида фойдаланишнинг ўзига хос қоидалари, усул ва тамойилларига асосланган муайян тизим мавжуд. Масалалар тизимли равишда ҳал бўлган. Мазҳабсизларда эса ҳеч қандай ижтиҳод усул ва қоидалари йўқ бўлиб, “Қуръон ва Суннатга мурожаат қиламиз” қабилидаги далилсиз даъво билан ҳукмлар берилмоқда. Мақсадига, раъйига ва нафсига тўғри келган далилларни олиб, қолганларини ташлаш эса ёмон оқибатларни келтириб чиқармоқда.

Бемазҳаблар омма мусулмонлар ичида кўплаб нотўғри талқин қилинган ақидавий ва фиқҳий масалаларни тарқатмоқдалар. Ваҳоланки, бу масалалар Аҳли сунна олимлари томонидан аллақачон ҳал қилинган.

Мазҳабсизлар тарафдорларининг айрим иддаоларидан уларнинг даъволари асоссиз эканига ишонч ҳосил қилиш мумкин:

– бемазҳаблар “Қуръон битта ва Пайғамбар битта бўлса, тўрт мазҳаб орасида фиқҳий ихтилофлар бор, ҳақ битта эмасми?” дейдилар.

Мазҳаблар бир манба – Қуръон ва суннатга асосланади. Мазҳабларнинг бирига эргашган киши Қуръон ва суннатга эргашган бўлади.

– Мазҳабсизлик тарафдорлари “Имом Бухорий бемазҳаб бўлган”, деб далил қилади. Ваҳоланки, Имом Бухорий яшаган даврда у кишига ўхшаш илми ижтиҳод даражасига етган, ўзи ижтиҳод қилганлар кўп бўлган. Ҳамма уламолар илми мужтаҳидликка етган одам, ўзи ижтиҳод қилади, деганлар. Ҳозир эса ўша даврдаги каби мужтаҳидлар йўқ эканини ҳисобга олмайдилар.

Аксинча, Қуръон ва суннатдан ҳар ким ўзбошимча янги ҳукм чиқариш, фитна қўзғаш каби исломда қатъиян ман қилинган хатти-ҳаракатларга сабаб бўлмоқда. Шу нуқтаи назардан, марҳум Шайх Муҳаммад Саид Рамазон Бутий қайд этганидек: “Мазҳабсизлик ислом шариатига таҳдид соладиган хатарли бидъатдир”.

Минг афсуслар бўлсинки, мана шундай етук олимлар бир мазҳабни маҳкам ушлаб, тўғрилигини эътироф қилиб турган бир пайтда баъзи юртдошларимиз ҳали дастлабки илмий кўникмаларни ҳосил қилмаган бўлсаларда: “Мен Қуръон ва ҳадисдан ўзим ҳукм оламан” деб, даъво қилиб, турли ихтилофларни келтириб чиқармоқдалар. Баъзида ўзлари адашгани етмагандек, ўзгаларни ҳам йўлдан урмоқдалар.

Аллоҳ таоло ҳаммамизни Ўз ҳидоятида собит қилсин.

Ғуломов ФАТҲУЛЛОҲ,

Ал-Ҳудайбия жомеъ масжиди имом ноиби

МАҚОЛА